Fort Liefkenshoek — Attraction in Beveren

Fort Liefkenshoek is een vierhoekig, gebastioneerd fort (17,7 ha) langs de Schelde ten noorden van Antwerpen, waarvan de oudste fortgebouwen uit het begin van de 19de eeuw dateren, maar dat in oorsprong tot het einde van de 16de eeuw terug gaat. Het fort is tijdens de scheiding tussen de Noordelijke (Nederland) en Zuidelijke Nederlanden (België) ontstaan.

Fort Liefkenshoek heeft historische waarde als fort uit het laatste kwart van de 16de eeuw, gebouwd tijdens de opstand van Antwerpen tegen het Spaanse bestuur. Uit die periode dateert de typische opbouw van een vierhoekig gebastioneerd aarden fort, omgeven door een brede walgracht. De bastions illustreren het militaire gebruik van artilleriestukken in forten: kanonnen boven op de wallen namen de omgeving onder vuur. De gebouwen getuigen van de 19de-eeuwse omvorming van een aarden naar een met bakstenen gebouwen versterkt fort. Door de toegenomen slagkracht van de artillerie vergrootte de behoefte aan beschutting voor mens en materieel. Daarom bouwden de militairen een halfcirkelvormige kazerne (kat) waarin kazematten een onderkomen aan de artilleriestukken en munitie boden en lokalen voor de inkwartiering van de manschappen en hun proviand. Bovenop de gebouwen beveiligde een metersdikke aarden laag (nu verwijderd) de kazerne, het kruitmagazijn en het officierspaviljoen. Vestingbouwkundig getuigt het fort van de eeuwenlange traditie om versterkingen volgens het gebastioneerde stelsel vorm te geven. Door de teloorgang van het polderlandschap is de contextwaarde aangetast. Omgeven door de havenindustrie vormt het fort Liefkenshoek een vreemde eend in de bijt. Fort Liefkenshoek vormt een ensemble met fort Lillo met wie het samen lange tijd de scheepvaart op de Schelde controleerde. Van deze twee Scheldeforten is fort Lillo het best bewaarde.

De moeite om te bezoeken en...

Een absolute aanrader! Een verslag over de renovatie van Fort Liefkenshoek in de weekendeditie van GVA wekte onze belangstelling en op een mooie, zonnige dag maakten we een fietstochtje naar daar. Zonder al te hoge verwachtingen want rond Antwerpen bevindt zich een fortengordel waarvan we er reeds een heel aantal bezochten, en eentje meer of minder zou het verschil volgens ons niet maken. Een serieuze vergissing, want hier werden we meer dan aangenaam verrast. Gelegen pal tussen de industrie van de Antwerpse haven komt elke bezoeker, eens het Fort Liefkenshoek bereikt, in een adembenemende oase van rust terecht. Gratis inkom, hoewel registratie bij de vriendelijke secretaresse omwille van administratieve opvolging gewenst is. Het fort werd mooi opgekalefaterd, met behoud van historisch erfgoed, en het terrein is voor iedereen zeer goed begaanbaar. Eens binnen in het fort zelf is er heel wat animatie en interactiviteit, zowel rond de historiek van de lage landen, als van de ontwikkeling van de haven. Iedereen, jong of oud, vindt hier zeker zijn gading en de interactieve spelletjes zorgen ervoor dat de tijd voorbij vliegt. De gezellige brasserie, met niet alleen drankgelegenheid maar ook veel lekkers om te eten, zorgt, mede door de alweer vriendelijke bediening, voor een aangename verpozing alvorens ons terugritje aan te vangen na een namiddag vol leerrijke ontspanning. Op wandelafstand van het fort is er overigens een aanlegplaats voor de Waterbus; en ook voor gemotoriseerd vervoer is er meer dan voldoende parkeergelegenheid. Fort Liefkenshoek: een absolute aanrader voor een uitstap met...

Het lijkt een vreemde en anachronistische combinatie. Een combinatie die een boeiende geschiedenis verbergt. De lotgevallen van een fort dat ergens aan het einde van de zestiende eeuw letterlijk uit de zware polderklei is opgetrokken om de opstandige stad Antwerpen te beschermen tegen de op herovering beluste Spanjaarden onder leiding van Alexander Farnese. Wat trouwens grandioos mislukte. En dat daarna twee eeuwen lang Noord-Nederlands bezit bleef als een enclave in Zuid-Nederlands grondgebied. Liefkenshoek heerste toen over het achterliggende polderland en in samenwerking met fort Lillo regisseerde het de scheepvaart op de Schelde. En dus ook de handelstrafiek naar en van Antwerpen. En wist u dat Napoleon later het fort inzette in zijn verdedigingswerken tegen de Engelsen? En dat er pas honderd jaar geleden nog zieke emigranten werden verpleegd en besmette landverhuizers in afzondering werden gehouden?

De oudste gebouwen dateren uit de Napoleontische periode (1810-1811). Het fort vormt één van de laatste stukjes groen te midden van het industrielandschap. De gemeente Beveren kocht de site aan in 1980. Sedert 1985 is het fort en de omgeving ervan beschermd als monument en als landschap. Het fort herbergt nu een bezoekers- en...