Jasenovac Memorial — Attraction in Općina Jasenovac

Nedugo poslije uspostavljanja Nezavisne države Hrvatske (NDH), u toj državi su proglašeni rasni zakoni koji su se odnosili na Jevreje i Rome. Srbi su bili neprijatelji po samoj ideologiji Ustaškog pokreta. Sa neprijateljima i nepoželjnima se trebalo obračunati, odnosno, odstraniti ih iz novonastale države. Javila se ideja o osnivanju logora, koja se vrlo brzo sprovela u dijelo. Centar prvog većeg kompleksa koncentracionih logora bio je u gradu Gospiću i on je obuhvatao logor Jadovno na planini Velebit i dva logora na ostrvu Pag – Slanu i Metajnu. Dolaskom Italijana na ovo područje, Ustaše zatvaraju ovaj kompleks logora i traže novo područje za centralni logor na teritoriji NDH.

Za logor je odabrano područje na lijevoj obali rijeke Save u blizini mjesta Jasenovac, radi saobraćajnog položaja na željezničkoj pruzi Zagreb-Sisak-Novska, prostranog ravničarskog terena koji je bilo lako nadgledati, a vrlo teško napasti te postojanja tvornice lanaca, pilane, ciglane, mlina i električne centrale. Cijelo je područje obilovalo sirovinama za nastavak proizvodnje: kvalitetnom zemljom za izradu cigle i drvetom za pilanu.

Osnivanje logora u Jasenovcu ustaše su pokušali u javnosti opravdati potrebom izvođenja melioracijskih radova koji su zahtijevali mnogo radne snage. Pripremni radovi za osnivanje logora počeli su najkasnije 24. jula 1941. kada je Ravnateljstvo melioratornih i regulatornih radova NDH naručilo drvo za gradnju drvenih baraka u Jasenovcu.

Prvi zatvorenici u Jasenovcu su bili preživjeli iz Jadovna. Dovedeni su 23. avgusta 1941. Koncentracioni logor Jasenovac sastojao se od nekoliko logorskih jedinica osnovanih u kratkim vremenskim razmacima: logor I Krapje, logor II Bročice, logor III Ciglana i radna grupa Kožara (logor IV) u Jasenovcu, logor V u Staroj Gradiški. Prva dva logora, Bročice i Krapje, rasformirani su u novembru 1941. masovnim likvidacijama zatočenika i prebacivanjem preživjelih u logor III Ciglana u Jasenovcu. Preseljenjem zatočenika i osnivanjem novog logora rukovodio je ustaški satnik (kasnije pukovnik) Vjekoslav Maks Luburić, koji je početkom jula 1941. bio imenovan komandantom svih koncentracionih logora u NDH.

Logor Jasenovac bio je višenamjenski koncentracioni logor, istovremeno i sabirni (u njemu su bili muškarci, žene i djeca iz svih krajeva NDH), prolazni (iz njega je dio zatočenika upućivan na prisilni rad u Treći Reich), radni, kažnjenički (u njega se dolazilo i po presudi zbog izvršenog kaznenog djela), zarobljenički (zarobljeni partizani i pripadnici narodnooslobodilačkog pokreta, kao i domobrani i četnici), ali prije svega bio je logor smrti.

Prisilni iscrpljujući rad bio je jedan od obilježja života zatočenika u jasenovačkim logorima. Zatočenici su ispočetka ograđivali logor žicom, gradili barake i izvidnice, te nasip za zaštitu logora od poplava. Rad se dijelio na unutrašnji (rad u pogonima lančara, ciglana, pilana, kožara) i vanjski (rad na logorskim ekonomijama Mlaka, Jablanac, Gređani, Bistrica i Feričanci, sječa drveća itd.). Prvi komandant radne službe bio je Ljubo Miloš, ustaški poručnik. Na toj ga je dužnosti 1942. naslijedio ing. Dominik Hinko Pićili, ustaški pukovnik. Po završetku radova većina zatočenika i zatočenica je ubijena.

Logor Jasenovac je prije svega bio logor smrti. U jasenovačkom sistemu logora postojala su stratišta na kojima su zatočenici ubijani na najprimitivnije načine. U logoru Jasenovac ustaše su zatočenike ubijali klanjem, vješanjem, premlaćivanjem, izgladnjivanjem i teškim fizičkim radom. Zatvorenici koji su bili ocijenjeni kao nesposobni za rad, ubijani su odmah – noževima, sjekirama, drvenim maljevima. Bacani su u grobnice na drugoj obali Save, u Donjoj Gradini. Najveći broj masovnih grobnica se nalazi upravo tamo – minimalno 120.

Jasenovac je bio takav logor smrti da su i Nijemci bili zgroženi. Već od prvih sedmica NDH 1941. njemački obavještajci izvještavaju o krvavim ustaškim zločinima nad Srbima, a kasnije i o Jasenovcu i drugim logorima s upozorenjima da to stvara nemire u cijelom području i može bitno štetiti njemačkim...

Nazwisko Ante Pavelić mało kto kojarzy. Ale już Hitler, czy Mussolini zna raczej każdy. Długo zachodziłem w głowę dlaczego tak jest, przecież wszyscy trzej w jednym czasie, podczas tej samej wojny, robili tak same, okropne rzeczy. Zgłębiając życiorys Pavelića okazało się, że ten, sztukę ludobójstwa miał opanowaną chyba nawet lepiej od dwóch pozostałych. Dlaczego więc, tak słabo kojarzymy przywódcę chorwackich ustaszy. Być może powodem jest to, że Pavelić swoje czystki etniczne podczas II Wojny Światowej czynił w imię wiary katolickiej, czyli za przyzwoleniem Kościoła Katolickiego. Podobała się działalność poglavnika władzom kościelnym do tego stopnia, że zbrodniarz został przyjęty nawet przez samego papieża Piusa XII. Nie widzieli problemu kościelni hierarchowie w tym, że, sposobem na odbudowę państwa chorwackiego przez Pavelića było kierowanie się zasadą , że kraj miał być wyłącznie ojczyzną Chorwatów. Jedynym, który potrafił mu się sprzeciwić był kardynał Alojze Stepinac. Ludobójstwa były jednym z elementów polityki odrodzonego państwa. Wzorem państw Osi eksterminowano Żydów i Romów. Prawosławnych siłą nawracano na katolicyzm. Najbardziej prześladowaną przez ustaszy grupą etniczną, byli Serbowie. To im, na równi z Żydami i psami zakazano, między innymi, wstępu do parków. Ale najgorsze zbrodnie, jakich dopuścili się narodowcy Pavelića miały miejsce w obozach koncentracyjnych na terenie byłej Jugosławii. Obóz w Jasenovacu, tuż przy granicy z Bośnią, był odpowiednikiem niemieckego Auschwitz. W tym obozie odbywały się największe okrucieństwa, szczególnie na ludności serbskiej, którzy stanowili połowę liczby ofiar. Tutaj ich rozstrzeliwano, zabijano młotami, siekierami, a także żywcem wrzucano do dołów z wapnem. Kobiety gwałcono, ciężarnym rozcinano brzuchy, nie oszczędzano nawet dzieci. Są przekazy, że poglavnik Ante Pavelić był smakoszem błękitnych oczu serbskich dziewcząt...

Tak się złożyło, że przyszło mi spędzić jedną noc na terenie byłego obozu koncentracyjnego w Jasenovacu. Ogromy podświetlony pomnik upamiętniający ofiary ustaszy, w nocy robił takie wrażenie, że, znając historię tego miejsca, strach było nawet na niego spojrzeć. Próba samotnego, nocnego spaceru pod sam monument spełzła na niczym. Zabrakło odwagi. Dopiero rano zwiedziliśmy miejsce kaźni prawie stu tysięcy niewinnych ludzi, którzy zginęli tu za swoją wiarę, przynależność narodową i poglądy. Niestety nie było tu tylu turystów, jacy na codzień odwiedzają Auschwitz. O byłym obozie w Jasenovacu, tak naprawdę, trzeba się dowiedzieć przez przypadek, żeby poznać jego historię i położenie. Nie leży wzdłuż dróg prowadzących do Magistrali Adriatyckiej, którą w okresie wakacyjnym przemierza rzesza turystów. Ale wystarczy odjechać kilkadziesiąt kilometrów od autostrady, by poznać historię wielkich zbrodnich chorwackich w miejscu, gdzie do nich dochodziło. Wydaje się, że samym Chorwatom nie zależy na rozgłosie tego wstydliwego faktu z ich przeszłości. Chociaż można mieć mieszane uczucia co do tego wstydu, bo dzisiejsza flaga Chorwacji z biało-czerwoną szachownicą, była właśnie... symbolem ustaszy. Kościół katolicki też nie ma się czym poszczycić w temacie, ponieważ to między innymi Franciszkanie i część duchowieństwa chorwackiego okazali się bardzo pomocni w ukrywaniu i dawaniu pomocy w ucieczce przed sprawiedliwością, przywódcom ustaszy, na czele z Pavelićem, który dzięki nim zbiegł do Argentyny. Szeregowym członkom tego skrajnego ugrupowania nacjonalistycznego historia napisała inny, bardzo odmienny los od ich przywódców. O nim i powyższych faktach można przeczytać w świetnej książce Sławomira Kopra "Chorwacja. Przewodnik historyczny", który polecam przestudiować przed, lub w trakcie wizyty, w tym, niewątpliwie jednym z najpiękniejszych...

I will give it 5 stars but place like this can not be rated in some conventional way. This is a place of horror. This is a place of mass death. This is place where so many people, so many families vanished. And in what way. They were worked to death or they were slaughtered for fun. Sadly this place it turned to a nature park. In my opinion it would be better if it was left the way it was. Like Auschwitz. So that people can see the true horror of this place. Today's regime is admitting 'only ' 81998 victims. And the fact is that the number of the victims is 10 time higher then that. If you visit this place, think about all this as you walk to the monument. When you put you're foot on the path think about on what you are walking on. It not a nature park. It's a very dark place. And the air is...