Mastgad Fort (Jalna Fort) — Attraction in Maharashtra

मस्तगड (जालना किल्ला) जालना शहराच्या पूर्वेकडील भागात, कुंडलिका नदीच्या काठावर वसलेला मस्तगड हा किल्ला जालना शहराच्या ऐतिहासिक ओळखीचा एक अविभाज्य भाग आहे. हा किल्ला फारसा उंचवट्यावर नसून जमिनीवर बांधलेला आहे, त्यामुळे याला एक वेगळाच महत्त्वाचा स्थानिक स्वरूप लाभले आहे.

हा किल्ला इसवी सन १७२५ मध्ये निजामशाहीतील असफजाह पहिला यांच्या आदेशाने काबिल खान या सरदाराने बांधला. गडाचा दरवाजा पूर्वेकडे असून त्यावर फारसी भाषेतील शिलालेख कोरलेले आहेत, जे किल्ल्याच्या बांधकामाचा काल दर्शवतात.

मस्तगडाचा चौकोनी बुरुज बांधणीचा प्रकार, त्यातील अर्धगोल बुरुज, आतमध्ये असलेली विहीर व दालने यामुळे स्थापत्यशास्त्रीय दृष्टिकोनातूनही हा किल्ला वैशिष्ट्यपूर्ण ठरतो. किल्ल्याच्या आतील भागात एक सुबक दगडी विहीर आहे, ज्यात आतील दालने आणि पायऱ्या कोरलेल्या आहेत. बुरुजांवरून नदीकाठी नजर ठेवण्याची सोय होती.

गडात आजही दोन तोफा शिल्लक आहेत आणि एका बुरुजाजवळ एका सूफी संताची समाधीही आहे, ज्यावर उर्दू भाषेतील शिलालेख आहे. आतल्या अंगणात मामादेवी मंदिर असून येथे दररोज भजन आणि कीर्तनाचे आयोजन होते, विशेषतः नवरात्रोत्सवात येथे मोठी गर्दी होते.

या किल्ल्याचा काही काळ जालना नगरपालिका कार्यालयासाठी वापर करण्यात आला होता. त्या वेळी अनेक भागांचा उपयोग कार्यालयीन कामासाठी झाला आणि काही मूळ रचना देखील बदलल्या गेल्या.

इतिहासात बघितल्यास, शिवाजी महाराजांनी १६७९ मध्ये जालना परिसरात छापा टाकला होता, पण त्यावेळी मस्तगड अस्तित्वात नव्हता. पुढे १८०५ मध्ये ब्रिटिश अधिकारी कर्नल मरे यांनी गड जिंकण्याचा प्रयत्न केला, पण अपयशी ठरले. याच काळात यशवंतराव होळकर यांनी काही काळ गडावर ताबा मिळवून त्याची डागडुजी केली होती.

आज मस्तगड अंशतः भग्न अवस्थेत आहे, पण अजूनही उभा असलेला भक्कम बुरुज, दरवाज्यावरील शिलालेख, आणि धार्मिक स्थळे यामुळे इतिहासप्रेमींना, छायाचित्रकारांना आणि संस्कृती जाणणाऱ्यांना आकर्षित करतो. किल्ला जालना रेल्वे स्थानकापासून अंदाजे १.२ किलोमीटर अंतरावर असून चालत जाण्यायोग्य आहे. भेट देण्याचा सर्वोत्तम काळ ऑक्टोबर ते फेब्रुवारी असा आहे.

मस्तगड ही केवळ एक ऐतिहासिक वास्तू नसून, तो जालना शहराच्या राजकीय, धार्मिक व सांस्कृतिक वारशाचा एक अभिमानास्पद...

Mastagad/ Mastagarh is a Historical fort Made by Nizam's ruler Asif Jaha it was build in ancient time, in Mastgad one beautiful mosque also there which is made the same period of time Government have occupied the Fort and made it municipal office now the office is closed still people...

There is only one gate and wall around it remains. Also inside you’ll find 2 cannon kept. Other than that you’ll not find any relics remain. Inside there is huge 50ft tall water tank of corporation. Also can see there are many house, 1 mosque (may be...