Senior Bhosle Palace — Attraction in Nagpur

Gond and Bhonsla Period Walk. (Part III) After Baka Baik ka Wada, we proceed to Motha Rajwada ( Senior King's Palace, in Marathi, motha means bigger as well as senior in age, also referred to as "The Mahal", giving an identity to the areas located around it. After walking through narrow passages and streets for some time, we saw a magnificent and huge gate constructed with granite stones, with a naharkhana. It had nice, antique-looking street lights on either side and was high and wide enough for the passage of an elephant with a ​हौदा (Howdah). A simple wooden name plate simply proclaimed " श्री, Senior Bhonsle Palace, मोठा राजवाडा with Sun emblem on either side.". Quite impressive in its simplicity. With high expectations, we walked to the gate and had a look inside. It was a bit disappointing. We saw a huge courtyard with a fence running on the left. On the right, along the wall, around 14 odd cages built in two tiers with birds, rabbits, a dog and other animals. Further along few twenty-litre RO water drums were kept helter-skelter, a few of them lying on the ground. Dismantling of the bamboo structure was also going on. Overall impression was a laissez-faire approach towards the maintenance of the courtyards and neglect. Some relief to this disappointing scene was provided by a quaking flock of geese waddling around in the courtyard. There were some SUVs, some sedans, all told about 7 to 9 vehicles were also parked in the garage/ courtyard. On a nicely maintained and white painted wall coat of arm of Bhonsle royalty in shining brass was mounted. It looked good and impressive. An equestrian statue of Chhattrapati Shivaji Maharaj with couple of cannons below the pedestal in the centre of the courtyard looked beautiful and impressive. A two-story facade of the Senior Bhonsle Palace was not impressive at all. A family tree going back almost eight generations, even before Chhattrapati Shivaji Maharaj, is displayed in a Small veranda in the centre of this building. The family tree and the history of the Bhonsle dynasty were explained by our 'walk' conductor. I must confess I did not pay much attention. We also saw the armoury maintained at the palace. A small room. Thee walls of which were full of hundreds of mounted swords, knives, bows and arrows, spears and javelins and other contemporary weapons. An impressive collection. The Palace is a private property and is currently occupied by three surviving heirs of the Bhonsale dynasty. After having seen many palaces all over the country, this came as as a bit of a let down. This wound up our walk and visit to...

• || हाडपक्या गणपती || * सिनियर भोसले पॅलेस (मोठा राजवाडा) नागपूर * नागपूरातील प्राचीन परंपरेतील ऐतिहासिक उत्सव म्हणजे 'हाडपक्या गणपती '.गणेशेत्सव संपल्यानंतर सुरू होतो तो पितॄपक्ष.पितॄपक्षात सर्व धार्मिक कार्य,उत्सव काही प्रमाणात निषिद्ध असतात. परंतु आपल्या नागपूरात/ विदर्भात हाडपक्या गणपती उत्सव साजरा केला जातो. ह्या गणपती उत्सवाचे स्वरूप घरघुती नसले तरी सार्वजानिक स्वरूप आहे. नव्वदीच्या दशकापर्यंत मोठ्या प्रमाणात सार्वजानिक रित्या हा उत्सव साजरा होत असत परंतु आता काही मोजक्याच ठिकाणी हा उत्सव साजरा केला जात आहे. आजही नागपूर आणि विदर्भातील अनेक तालुक्यात आणि गावागावात हाडपक्या गणपती उत्सव साजरा करण्यात येते. ऐतिहासिक पार्श्वभूमी असलेल्या ह्या हाडपक्या गणपती ची महिती घेऊया. विदर्भात पितॄपक्षाला हाडपक असे म्हणतात. हाडपकात बसविलेला हा ' हाडपक्या गणपती ' होय. राजे भोसले यांचे नागपूरात आगमन झाल्यानंतर अनेक प्रथा परंपरांची सुरुवात नागपूरात झाली. भाद्रपद गणपती उत्सव त्यातील एक होय. दरवर्षी गौरी गणपती उत्सव नियमित पणे नागपूरात साजरा होत असत. इ. स. १७५५ मध्ये नागपूरकर भोसले घराण्यातील तत्कालीन राजे श्रीमंत खंडोजी महाराज भोसले उर्फ चिमनाबापू हे बंगाल च्या स्वारीवर होते. बंगाल वर ऐतिहासिक विजय मिळवून परत येत असताना कुळाचारी गणपती चे विसर्जन झाले होते. त्यामुळे श्रीमंत खंडोजी महाराज भोसले गणपती उत्सव साजरा करू शकले नाही. त्यावेळी राजपुरोहित व अन्य विद्वानांसोबत चर्चा करून पितृपक्षातील भाद्रपद कृष्ण चतुर्थी ( भाद्रपद संकष्टी चतुर्थी ) ला गणपती उत्सव साजरा करण्याचे ठरविले, आणि त्यासोबत बंगाल वर ऐतिहासिक विजय मिळविण्याच्या आनंदोत्सव सुद्धा सार्वजनिक स्वरूपात साजरा करण्याचे ठरविले. लावण्या, नकला, खडी गंमत इत्यादी मनोरंजनाचे कार्यक्रम आयोजित करण्यात आले. अनेक गंमत जमतीचे कार्यक्रम होत असत त्यात थट्टा - मस्करी इत्यादींचा भडीमार होत असत आणि मस्करी चा अपभ्रंश होऊन ' मस्कऱ्या ' हे स्थानीय बोलीभाषेतील नाव प्रचलित झाले आणि हा गणपती ला 'मस्कऱ्या गणपती ' नावाने सुद्धा प्रसिद्ध झाले. असे म्हणतात की लोकमान्य टिळकांनी ह्याच गणपती उत्सवाची प्रेरणा घेऊन भाद्रपद गणपती उत्सव सार्वजानिक स्वरूपात साजरा करण्याचे ठरविले. ' हाडपक्या गणपती ' उत्सवाचा मुख्य सोहळा नागपूरातील सिनियर भोसले राजवाडा, महाल येथे आयोजित करण्यात येते. श्रीमंत राजे खंडोजी महाराज भोसले यांचे काळात हाडपक्या गणपती ची १२ हाताची ,२१फूट उंच मूर्ती स्थापन केली जात होती. आता सुद्धा त्याच प्रकारची मूर्ती स्थापन करण्यात येते. लावण्या, पोवाडे, खडी गंमत इत्यादी मनोरंजनाचे कार्यक्रम आयोजित करण्यात येते. नऊ दिवस हा उत्सव साजरा करण्यात येतो.या दरम्यान भव्य महाप्रसाद चा कार्यक्रम आयोजित करण्यात येते. भाद्रपद कृष्ण द्वादशी ला गणपती उत्सवाची सांगता होऊन हाडपक्या गणपती चे विसर्जन करण्यात येते.

धिरज...

Beautiful place It's an amazing place where in the Great culture and their healthy Rituals are still regularly practiced by the Throned king. Also the Throned king benevolent Maharaja Of Nagpur shrimant Raghuji Raje Bhosale Maharaj is a very nice, brave hearted and heart touching person with an strong essence of livelihood. Very great personality. Also the soil of the this Royal fort has many great stories intact in it but still very simple though the period of "Maskarya Ganpati Celebration" Is worth speaking as is due-ly enjoyed by the public of the whole Nagpur and mind me not less than Devi puja celebration held during the time of Navratri in "West-Bengal". Senior Bhosala Palace is a intact rich resource of pride, prestige, heritage...