Sardar Mofakham Mirror House — Attraction in Bojnord

یکی از مکان‌های تاریخی شهر بجنورد آیینه‌خانه مفخم است. در دوره قاجاریه، شمال و غرب شهر بجنورد را باغ‌های بزرگ با عماراتی با شکوه فرا گرفته بود، اینک از آن همه، بیش از دو بنا باقی نمانده است. آیینه‌خانه یکی از این دو بنا است که مقر سردار مفخم حکمران بجنورد، اسفراین، جاجرم، استرآباد بود و به همراه عمارت مفخم، بنای کلاه فرنگی، حوضخانه و باغ فواره دارالحکومه بجنورد را تشکیل می‌داده است که عمارت کلاه فرنگی بر اثر زلزله شدیدی که در بجنورد رخ داد، تخریب شد و هم‌اکنون تنها آیینه‌خانه و عمارت مفخم بر جای مانده است. در حال حاضر بنای آیینه‌خانه، موزه مردم‌شناسی استان است. این بنا در شمال شهر بجنورد و در انتهای خیابان شریعتی شمالی واقع شده است.  بانیان اثر یارمحمدخان سهام‌الدوله بجنوردی معروف به سردار مفخم و معمار آن احتمالا ممتحن‌الملک شقاقی بوده که پس از تحصیل در مدرسه دارالفنون به دستور ناصرالدین شاه جهت گذراندن تحصیلات عالیه در رشته معماری به فرانسه اعزام و پس از رجعت به کار احداث کاخ‌های بزرگان گمارده شد که مدرسه شهید مطهری تهران، سپهسالار سابق نیز از جمله کارهای او است. این بنا در دهه ۱۲۵۰ خورشیدی همزمان با دوره حکومت ناصرالدین شاه ساخته شد و به عنوان فضای اداری و دیوانی برای انجام دیدارهای رسمی سردار مفخم با رجال سیاسی عهد قاجار و نیز انجام مراسم تشریفات نظامی و رایزنی درباره مسایل سیاسی و اجتماعی سران ایل مناطق تحت حکومت، مورد استفاده قرار می‌گرفته است.  بنای آیینه‌خانه که محل کنونی اداره میراث فرهنگی و موزه مردم‌شناسی بجنورد است، در سال ۱۳۷۶ خریداری و پس از مرمت در مهر ماه ۱۳۷۹ بهره برداری و به شماره ۳۱۱۶۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

تالار آیینه

 عکاس علی رازی ساختمان آیینه‌خانه در ۲ طبقه به ابعاد تقریبی ۱۱ در ۱۸ متر و به ارتفاع حدود ۱۰ متر ساخته شده است که در مجموع ۹ اتاق دارد. یکی از اتاق‌های فوقانی، تالاری به ابعاد ۳ در ۸ متر است که تمام دیوارها و سقف آن با طرح‌های زیبای آیینه‌کاری شده است. آنچه اطلاق نام آیینه‌خانه را بر این بنا موجب گشته، وجود این تالار با تزیینات آیینه‌کاری در طبقه فوقانی است که به عنوان فضای اداری و دیوانی جهت ملاقات‌های رسمی سردار مفخم، حاکم بجنورد و برپایی مراسم تشریفات نظامی و رایزنی در باب مسایل سیاسی و اجتماعی با سران ایل شادلو و دیگر رجال مطرح قاجار مورد استفاده قرار می‌گرفته است.  از نکات قابل توجه این تالار، وجود تصاویر ۱۳۴ تن از شخصیت‌های برجسته عصر صفوی تا دوره قاجار و همچنین سران حکومتی کشورهای همجوار است، که شاخص‌ترین آن‌ها شاه طهماسب، شاه عباس، آغا محمدخان، فتحعلی شاه و کریم‌خان زند است که در قسمت گیلویی زیر سقف نصب شده و خود مروری است بر تاریخچه فعالیت‌های سیاسی انجام شده در این بنا. در تزیین تالار از ۱۷ طرح مختلف استفاده شده که شامل نقش چلچراغ، مقرنس،, نمای بیرون عمارت، نقوش اسلیمی گیاهی، هندسی و … است.

ویژگی‌های معماری بنا

 مصالح به کار رفته در این بنا شامل آجر، ماسه، آهک و گچ بوده که در جهت رعایت اصول معماری در زیرسازی و پی این بنا از سنگ استفاده شده است. همچنین چوب روسی به صورت عمودی و افقی نیز به منظور استحکام بنا به کار گرفته شده است. آیینه‌خانه، توسط فضای سبز محدودی از جمله گل‌کاری و احداث چپر و پرچین از کل مجموعه دارالحکومه منفک می‌شده است. بنای فوق‌الذکر دارای پلانی آزاد بوده، رعایت نظام هندسی، وجود تقارن و الهام‌پذیری از معماری غرب به عنوان مثال استفاده از کاشی هفت‌رنگ در ساخت آن به وضوح مشاهده می‌گردد. در ساخت نمای آیینه‌خانه از کاشی در سه تکنیک هفت‌رنگ، معقلی و اسلیمی استفاده شده است. ابعاد بنا ۹۰/۱۰ × ۱۸ متر ارتفاع آن با احتساب مناره‌ها ۶۰٫۱۴ متر و مساحتی بالغ بر ۵٫۳۹۲ متر را شامل می‌شود. ساختمان دارای سه درب ورودی در اضلاع شمالی ورودی اصلی، غربی و شرقی است که هر سه به راهرویی در طبقه اول منتهی می‌شوند. در یک طرف این راهرو حجره‌هایی و در سوی دیگر چهار اتاق قرار دارد. در دو انتهای راهرو پلکان‌هایی تعبیه شده که به طبقه فوقانی جایی که تالار آیینه در آن واقع شده است، ختم می‌شود. طبقه دوم نیز شامل چهار اتاق و تالار آیینه است. درب‌های این طبقه از جنس چوب صندل بوده که با استخوان تزیین شده‌اند. سقف‌ها مشبک چوبی هستند که این خود از شاخصه‌های معماری عصر قاجار محسوب می‌شود. سقف بنا دو پوششه بوده که شیروانی آن قبلا از جنس سفال و هم‌اکنون از ورق گالوانیزه است. در نمای شمالی اصلی عمارت ۴ نیم ستون به قطر تقریبی ۱۱۰ سانتی‌متر و ارتفاع ۱۰ متر مشاهده می‌شود. دو نیم ستون دارای یک تاج نیم دایره‌ای هستند که شکل گلدسته را تداعی می‌کنند و دو نیم ستون دیگر فاقد تاج هستند. این نیم ستون‌ها با کاشی‌های فیروزه‌ای و لاجوردی و نیز کاشی‌های سیاه، سفید و زرد مزین...

آینه‌خانه مفخم یا دارالحکومه سردار مفخم از بناهای دوره قاجار در شمال شهر بجنورد است که به شماره ۱۱۶۷ ثبت شده‌است و از سال ۱۳۷۹ تاکنون به عنوان موزه ی اسناد و نسخ خطی مورد استفاده قرار می گیرد. این بنا در شهر بجنورد در استان خراسان شمالی قرار دارد. این بنای معروف با بناهای دیگری از جمله عمارت کلاه‌فرنگی و حوضخانه، در باغ بزرگی قرار داشته که آن‌ها مجموعه دارالحکومه مفخم را تشکیل داده‌اند. این بنا در دهه ۱۲۵۰خورشیدی هم‌زمان با دوره حکومت ناصرالدین شاه به دستور یارمحمدخان شادلو معروف به سردار مفخم ساخته شده و به عنوان فضای اداری و دیوانی برای انجام دیدارهای رسمی سردار مفخم با رجال سیاسی عهد قاجار و نیز انجام مراسم تشریفات نظامی و رایزنی دربارهٔ مسائل سیاسی واجتماعی سران ایل مناطق تحت حکومت، مورد استفاده قرار می‌گرفته‌است. طراحی نقشه این بنا به دست میرزا مهدی خانشقاقی معروف به ممتحن‌الدوله از نخستین معماران ایرانی که از دانشکده معماری پاریس فارغ‌التحصیل شده بود، انجام شده‌است.

ساختمان آیینه‌خانه در ۲ طبقه به ابعاد تقریبی ۱۱ در ۱۸ متر و به ارتفاع حدود ۱۰ متر ساخته شده که در مجموع ۹ اتاق دارد. یکی از اتاق‌های فوقانی، تالاری به ابعاد ۳ در ۸ متر است که تمام دیوارها و سقف آن آیینه کاری شده و به خاطر وجود همین تالار، این بنا را آیینه‌خانه نامیده‌اند. این بنا، سه در ورودی دارد، ورودی بزرگ‌تر در ضلع شمالی و دو ورودی کوچک‌تر در ضلع شرقی و غربی قرار دارند. هر سه ورودی به یک راهروی شرقی و غربی متصل می‌شود که در یک طرف آن ۴ اتاق و در طرف دیگر آن چند حجره و نیز دو رشته پلکان در منتهی‌الیه شرقی و غربی وجود دارد که به طبقه فوقانی راه پیدا می‌کند.

ورودی اصلی بنا در وسط ضلع شمالی حدود ۲۲۰سانتی‌متر عرض دارد و سقف آن با قوس کلیل پوشیده شده‌است. در دو سوی این ورودی ۴ نیم ستون به قطر حدود ۱۰۵ سانتی‌متر و ارتفاع بیش از ۱۰متر وجود دارد که تمام بدنه آن‌ها با کاشی‌های فیروزه‌ای، لاجوردی و نیز کاشی‌های سیاه، سفید و زرد پوشیده شده‌است.

دو نیم ستون وسطی که درست در طرفین ورودی قرار گرفته بلندتر و بر بدنه هر یک ۱۲بار نام پیامبر اسلام محمد بن عبدالله به خط کوفی بنایی با طرح‌های هندسی آراسته شده‌است. در حد و فاصل نیم ستون‌های ورودی ۲ طاق نمای نسبتاً عمیق وجود دارد که با کاشی‌های هفت رنگ نماسازی شده‌است. روی این طاق نماها نقوش اسلیمی و یک ترنج هندسی نقش شده‌است که در وسط آن نقش شیری وجود دارد که گاوی را از پای درآورده است. در تمام نقوش مذکور که بر کاشی‌های هفت رنگ نقش شده و نیز نقوش بخش‌های دیگر، غلبه با رنگ زرد است. در دو سوی ورودی این بنا در همین ضلع نقش ۲ سرباز مسلح قاجار دیده می‌شود که به‌طور نمادین همچون ۲ نگهبان همیشه بیدار با چشمانی گشاده پیوسته ورودی و خروجی این ساختمان را...

آینه‌خانه مفخم یا دارالحکومه سردار مفخم از بناهای دوره قاجار در شمال شهر بجنورد است که به شماره ۱۱۶۷ ثبت شده است. این بنا در شهر بجنورد در استان خراسان شمالی قرار دارد.این بنای معروف با بناهای دیگری از جمله عمارت کلاه‌فرنگی و حوضخانه، در باغ بزرگی قرار داشته که آنها مجموعه دارالحکومه مفخم را تشکیل داده اند. این بنا در دهه ۱۲۵۰خورشیدی همزمان با دوره حکومت ناصرالدین شاه به دستور یارمحمدخان شادلو معروف به سردار مفخم ساخته شده و به عنوان فضای اداری و دیوانی برای انجام دیدارهای رسمی سردار مفخم با رجال سیاسی عهد قاجار و نیز انجام مراسم تشریفات نظامی و رایزنی درباره مسائل سیاسی واجتماعی سران ایل مناطق تحت حکومت، مورد استفاده قرار می گرفته است. طراحی نقشه این بنا به دست میرزا مهدی خانشقاقی معروف به ممتحن‌الدوله از نخستین معماران ایرانی که از دانشکده معماری پاریس فارغ التحصیل شده بود، انجام شده است. ساختمان آیینه‌خانه در ۲ طبقه به ابعاد تقریبی ۱۱ در ۱۸ متر و به ارتفاع حدود ۱۰ متر ساخته شده که در مجموع ۹ اتاق دارد. یکی از اتاق های فوقانی، تالاری به ابعاد ۳ در ۸ متر است که تمام دیوارها و سقف آن آیینه کاری شده و به خاطر وجود همین تالار، این بنا را آیینه‌خانه نامیده‌اند. این بنا، سه در ورودی دارد، ورودی بزرگ‌تر در ضلع شمالی و دو ورودی کوچک‌تر در ضلع شرقی و غربی قرار دارند. هر سه ورودی به یک راهروی شرقی و غربی متصل می شود که در یک طرف آن ۴ اتاق و در طرف دیگر آن چند حجره و نیز دو رشته پلکان در منتهی‌الیه شرقی و غربی وجود دارد که به طبقه فوقانی راه پیدا می‌کند. ورودی اصلی بنا در وسط ضلع شمالی حدود ۲۲۰سانتی متر عرض دارد و سقف آن با توس کلیل پوشیده شده است. در دو سوی این ورودی ۴ نیم ستون به قطر حدود ۱۰۵ سانتی‌متر و ارتفاع بیش از ۱۰متر وجود دارد که تمام بدنه آنها با کاشی‌های فیروزه‌ای، لاجوردی و نیز کاشی‌های سیاه، سفید و زرد پوشیده شده است. دو نیم ستون وسطی که درست در طرفین ورودی قرار گرفته بلندتر و بر بدنه هر یک ۱۲بار نام پیامبر اسلام محمد بن عبدالله به خط کوفی بنایی با طرح‌های هندسی آراسته شده است. در حد و فاصل نیم ستون‌های ورودی ۲ طاق نمای نسبتاً عمیق وجود دارد که با کاشی‌های هفت رنگ نماسازی شده است. روی این طاق نماها نقوش اسلیمی و یک ترنج هندسی نقش شده است که در وسط آن نقش شیری وجود دارد که گاوی را از پای در آورده است. در تمام نقوش مذکور که بر کاشی‌های هفت رنگ نقش شده و نیز نقوش بخش‌های دیگر، غلبه با رنگ زرد است. در دو سوی ورودی این بنا در همین ضلع نقش ۲ سرباز مسلح قاجار دیده می‌شود که به طور نمادین همچون ۲ نگهبان همیشه بیدار با چشمانی گشاده پیوسته ورودی و خروجی این ساختمان را...