Qabus Ibn Voshmgir Historical Tower — Attraction in Gonbad-e Qabus

برج گنبد قابوس یا گنبد کاووس بنایی تاریخی از دوران زیاریان است که در شهرستان گنبد کاووس، استان گلستان قرار دارد. قابوس بن وشمگیر، چهارمین امیر زیاری، در سال ۳۹۷ هجری قمری (برابر با سال ۳۷۵ خورشیدی) دستور داد این بنا را بسازند تا پس از مرگش در آنجا دفن گردد. برج قابوس یادگار شهر باستانی جرجان است که در دوران زیاریان از مراکز علمی و هنری منطقه بود ولی پس از حمله مغول نابود شد. برج گنبد قابوس را در چند کیلومتری خارج از شهر جرجان احداث کردند. بعدها، در زمان رضا شاه پهلوی، شهر جدیدی دور این مکان تاریخی شکل گرفت که به نام برج، گنبد کاووس نامیده شد. برج قابوس یکی از نخستین آثار معماری به شیوه رازی است و در کنار دیگر برج‌های آرامگاهی طبرستان، در یک مجموعه از برج‌هایی قرار می‌گیرد که در دوره حکومت زیاریان و باوندیان ساخته شدند و دارای ویژگی‌های مشابهی هستند. درون برج گنبد قابوس هیچ جسدی دفن نشده‌است؛ با این حال این بنا کاربرد آرامگاهی داشته‌است. برج گنبد بلندترین برج تمام‌آجری جهان به‌شمار می‌آید و ارتفاع ساختمان آن ۵۲ متر از پای برج است و بر روی تپه‌ای به بلندای ۱۵ متر قرار دارد که بخشی از پایه را درون خود جای داده‌است. برج قابوس به شکل یک استوانهٔ دَه‌پر طراحی شده و طرحی ساده دارد. تنها تزئین آن دو کتیبهٔ یکسان به زبان عربی و خط کوفی است که به متنی سجع‌گونه، نام بانی اثر و تاریخ شروع به ساخت بنا را روی آن نوشته‌اند. برج گنبد قابوس از سال ۱۳۱۰ شمسی با شمارهٔ ۸۶ در فهرست آثار ملی و از سال ۲۰۱۲ میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌است. رشته‌کوه البرز باعث شده که نواحی طبرستان و گیلان نسبت به فلات ایران، هم از نظر آب و هوایی متفاوت باشند و هم مانعی در برابر نفوذ نیروهای نظامی خارجی به نواحی شمال آن به وجود آید. اینچنین بود که نواحی مذکور چند قرن پس از حمله اعراب به ایران، همچنان مقاومت می‌کردند. برج قابوس در قرن یازدهم میلادی، زمانی که مردم این سرزمین رفته‌رفته از آیین مزدیسنا به اسلام می‌گرویدند، ساخته شده‌است. همان‌طور که از کتیبهٔ برج که به نثر سجع نوشته شده پیداست، قابوس بن وشمگیر (چهارمین امیر زیاریان) پیش از مرگ خود دستور احداث این بنا را داده‌است. در آموزه‌های اسلامی هیچ تزئین خاصی برای محل دفن مردگان انجام نمی‌شد ولی تحت تأثیر فرهنگ‌های پیش از اسلام، اواخر سدهٔ سوم و چهارم هجری، بر مزار چهره‌های مذهبی شیعه و حاکمان نیمه‌مستقل در حاشیه‌های خلافت اسلامی بناهایی ساخته شد. این سازه‌ها به عنوان مقابر دنیوی رواج یافتند و در سده‌های چهارم و پنجم هجری، ابتدا در مصر و آسیای مرکزی، سپس در شمال و شمال‌شرق ایران و آناتولی و سرانجام هند و شمال آفریقا، تعدادشان افزوده شد. برج‌های آرامگاهی با معماری اسلامی، به خصوص آثار امپراتوری سلجوقی، در آسیای مرکزی، ایران و آناتولی به خوبی شناخته‌شده هستند ولی در مقام مقایسه، پژوهش‌های کمتری به برج‌های آرامگاهی شمال ایران پرداخته‌اند. از آنجا که مرگ و مراسم تدفین در ایران باستان به گونه‌ای متفاوت از خاک‌سپاری در اسلام بوده‌است، محققان پیش‌تر هرگونه تأثیر آشکار ایران پیش از اسلام بر معماری آرامگاهی دوران اسلامی را منتفی می‌دانستند. ولی پژوهشگر معاصر، ملانی میکالیدیس، با توجه به مقبره‌های خالی از قبر طبرستان، معتقدست مقبره‌های دوره زیاری و باوندی تحت‌تأثیر آیین باستانی این منطقه چنین ساخته شده‌اند. پیش از این، ساخت مقبره‌هایی مربع شکل در جهان ایرانی پس از اسلام سابقه داشت و نمونهٔ مشهور آن آرامگاه اسماعیل سامانی در بخارا است ولی پیش‌تر آرامگاه‌ها بسیار کوتاه‌تر بود و حالت برج به خود نمی‌گرفت. تفاوت دیگر این است که مقبره‌های طبرستانی دور از شهرها ساخته شده‌اند و خود گنبد قابوس در چند کیلومتری بقایای شهر گرگان کهن قرار داشت و شهر امروزی گنبد کاووس بعدها در پیرامون برج ایجاد گردید. به همین دلیل برج را بر تپه‌ای ساختند تا از شهر بهتر و باشکوه‌تر دیده شود. برج گنبد قابوس را می‌توان همچون لاجیم، رِسکِت و رادکان، گونه‌ای ساده و معمولی در جرگهٔ برج‌های آرامگاهی استوانه‌ای، که در قرن چهارم هجری در امتداد کرانه‌های دریای مازندران ساخته شدند، دانست. به دلیل انزوای فرهنگی و جغرافیایی باوندیان، آثار به‌جای‌مانده از آنان به‌طور سنتی وارد تاریخ معماری اسلامی نشده‌است و این در حالی است که بناهای این دوره، کلید درک منشأ گونۀ برج‌های مقبره‌ای در معماری اسلامی هستند؛ زیرا این بناها در عصر گذار از معماری پیش از اسلام به معماری سلجوقی هستند. بناهای این مجموعه قالب مشابهی دارند: بلندترین آن‌ها (گنبد قابوس) ۵۱ متر ارتفاع دارد. به‌طور کلی دایره‌ای شکل هستند. یک اتاق تک و کم‌نور درون آن‌هاست و نمای بیرونی می‌تواند استوانه‌ای، چندوجهی یا...

Open street map

Gonbad-e Qabus

The Mil-e Gonbad, Gonbad-e Qabus, Iran ZOOM - Open a large version of this image The Mil-e Gonbad.

City in northeastern Iran with 120,000 inhabitants (2005 estimate), in the Golestan province, at an elevation of about 60 metres, on the Gorgan river. It is predominantly a Turkmen city, Turkmen being the spoken language. Gonbad-e Qabus is particularly famous for its brick tower, the Mil-e Gonbad, dating back to 1006, built as a tomb for a Ziyarid prince. It rises 72 metres, and is one of the tallest brick towers in the world. The Mil-e Gonbad is a tomb, with 10 crevices in 90º, is 17 metres in diametre with 3 metre thick walls, concluding in conical roof, itself 15 metres high. It was submitted in 2007 by Iran to UNESCO for registration as a World Heritage Site. The world's second largest defensive wall, the 155 km long Qizil Alan passes Gonbad-e Qabus. It is an agricultural trade centre. There are two universities in Gonbade-e Qabus. The city is fairly well-connected with other urban centres by road, the highway between the Caspian regions and Mashhad runs 20 km away. Mashhad is...

برج گنبد کاووس یا برج گنبد قابوس از جمله سازه‌های معماری ایران(سبک رازی و کمی خراسانی) است که وجهه‌ای جهانی دارد و به‌‌عنوان یکی از بهترین آثار تاریخ مهندسی بشر شناخته می‌شود. این اثر ارزشمند با ۷۲ متر ارتفاع جزو بلندترین برج های آجری جهان است. برج گنبد قابوس که به دستور قابوس ابن وشمگیر ساخته شد، پانزدهمین اثر تاریخی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد. بر اساس کتیبه‌ آجری موجود در بنا که به خط کوفی نگاشته شده و گرداگرد برج نصب شده است، این برج در سال ۳۹۷ هجری قمری (۳۸۵ هجری شمسی) و بنا به دستور قابوس ابن وشمگیر در حومه شهر جرجان (گنبد کاووس کنونی) بنا شد. تاکنون هیچ‌کس نتوانسته است که به‌طور قطع کاربرد آن را بیان کند. اگرچه معماری ایران همچون معماری اروپایی دارای سبک‌های مختلفی نیست؛ بر طبق دسته‌بندی سبکی معماری ایران از دیدگاه مرحوم پیرنیا این بنا یكی از اولین ساختمان‌هایی است كه مرز بین شیوه‌ معماری خراسانی و رازی محسوب می‌شود و در واقع، به اوایل دوره‌ معماری رازی تعلق دارد. ساختمان این بنا تماما از آجر و ملات ساروج ساخته شده است. یكی از بارزترین ویژگی‌های شیوه‌ معماری رازی، استفاده از آجر با بهترین كیفیت محسوب می‌شد. از شیوه خراسانی نیز در این بنا استفاده شده که شاخصه اصلی آن ساخت مساجد به‌صورت شبستانی و چهل ستونی و قوس‌های بیضی یا تخم‌مرغی است. استفاده از نوآوری در بنا باعث شده است تا گنبد قابوس تاثیر بسزایی در معماری بناهای مذهبی در ایران، آناتولی و آسیای مرکزی بگذارد. فرم کلی بنا به‌شکل استوانه‌ای است که به‌تدریج باریک می‌شود و در نهایت به گنبدی زیبا می‌رسد. ویژگی خاصی که این برج را از سایر نمونه‌های مشابه متمایز می‌کند، پلانی به‌شکل ستاره ۱۰ پر است که حکایت از توسعه ریاضیات و علوم در جهان اسلام دارد و هوش معماران را در هزاره اول بعد از میلاد به تصویر می‌کشد.

جالب اینکه به‌دلیل نبود امکانات و تکنولوژی پیشرفته در آن روزگار، به‌جای چوب‌بست از متراکم‌کردن خاک به‌صورت مارپیچ و پله‌ای به دور نما استفاده کرده بودند تا دسترسی به بالای سازه امکان‌پذیر باشد. پس از اتمام کار، خاک‌ها را در اطراف برج پخش کردند. پایه آجری برج گنبد قابوس، ۱۵ متر ارتفاع دارد که داخل آن به‌ شکل سرداب می‌ماند. البته امروزه جز قسمتی از پاکار طاق این سرداب، تمامی قسمت‌های کف آن به‌دلیل کاوش‌های فراوان جویندگان گنج‌ تخریب شده است. این پایه در میان یک تپه‌ خاکی قرار دارد و فقط دو متر از ارتفاع آن خارج از سطح تپه خودنمایی می‌کند. در بیرون از برج گنبد قابوس به محوطه‌ای دایره‌ای شکل می‌رسید که شگفتی خاصی برای بازدیدکنندگان دارد. اگر در این دایره قرار بگیرید و سخن بگویید یا آواز بخوانید، صدای شما...