Naseri Castle — Attraction in Iranshahr

قلعه داراى 7 برجک و 2 برج در جلو است که شامل سربازخانه، قورخانه، مسجد، حمام، اصطبل، حوض‌خانه، شاه‌نشین، عام نشین، باغ و... بوده است. در سال 1359 ه.ش توسط عده‌اى ناآگاه به ارزش میراث فرهنگى کلیه ابنیه داخل قلعه تخریب و هم‌سطح شده است. تنها حمام قلعه در پایین‏‌تر از سطح زمین به‌صورت ویرانه‏‌اى باقی‌مانده است. حمام داراى تون، حوض‌خانه و چاه فاضلاب است. از هنرهاى جالب معمارى حمام کاربرد لوله‌هاى سفالى به‌اندازه 6 اینچ است که به‌منظور تهویه هواى حمام و تخلیه فاضلاب کار گذاشته‌شده‌اند. مصالح بکار رفته در حصارها و برج‌هاى باقی‌مانده، خشت خام و آجر 20×30 سانتی‏مترى و ساروج بوده است. طاق‌‏هاى آن به‌صورت 20 سانتى‌‏مترى و جناغى بوده‌‏اند که بی‌‏نظیر هستند. آب موردنیاز به‌وسیله یک‌رشته قنات وارد قلعه شده و پس از ذخیره در حوض‌خانه‌ها به‌منظور زراعت و استفاده در آبیارى باغات که در شمال قرار داشته‏‌اند، استفاده می‌‏شده است. در بالاى دیوار از داخل قلعه معبرى به عرض بیش از یک متر در ارتفاع 5 مترى از زمین براى گرد نگهبانان و جان‏ پناهى با متوسط ارتفاع 1/7 متر براى جلوگیرى از دید خارج تعبیه‌شده است. در روى جان‌پناه سوراخ‌هایى (مزقل‌‏ها) با شیب‏‌هاى متفاوت تعبیه‌شده که مدافعان از آن محل‏‌ها به‌صورت نشسته و یا ایستاده، لوله تفنگ را جهت مقابله با دشمن از آن‌ها خارج مى‌‏نمودند. به‌جز برج‌هاى دروازه در زیر سایه برج‌ها، آسایشگاه سربازان قرار داشته که برج‌های مذکور نیز مشابه دیوار داراى جان‌پناه یا مزقل‏‌هاى دفاعى با شیب‏‌هاى متفاوت بوده‌‏اند. قلعه در گذشته داراى 150 اتاق در اندازه‏‌هاى مختلف با چهار حیاط مجزا بوده است.

تاریخچه قلعه ناصرى شاهزاده فیروز میرزا فرمانفرما در زمان حکومتش در کرمان سفرى به بلوچستان و بازدیدى از قلعه بمپور داشته است (1264 ه.ق). چون قلعه بمپور مرکز قشون دولت بود رو به ویرانى رفته و تعمیر آن نیاز به هزینه زیادى داشت. به پیشنهاد وى و موافقت ناصرالدین‌شاه قاجار قلعه‌اى در پَهره (ایرانشهر فعلى) ساخته شد. کار ساختمانى آن در سال 1264 ه.ق توسط معمار استاد حسین معمارباشى شروع و در سال 1271 ه.ق به اتمام رسیده است. هدف از ساخت این قلعه انتقال مرکز حکومت بلوچستان از بمپور به ایرانشهر بوده است. تا سال 1286 ه.ق قلعه تحت تسلط قواى قاجار بوده، اما به علت ضعف حکومت مرکزى به دست قواى بلوچ و احکام محلى می‌‏افتد. سربازان قاجاریه پس از شکست به‌طرف کرمان حرکت مى‏‌کنند و خبر اشغال قلعه را به والى کرمان مى‌‏رسانند. در این زمان بهرام‏ خان حاکم سرباز خود را به ایرانشهر مى‌رساند و قلعه را در دست مى‌‏گیرد. تا سال 1294 ه.ق بهرام خان حاکم بلوچستان بوده و پس از وى برادرزاده‌اش به نام دوست محمدخان به حکمرانی بلوچستان مى‏‌رسد و تا سال 1307 ه.ش دولت مرکزى هیچ‌گونه تسلطى بر بلوچستان نداشته است. قواى دولتى در سال 1307 ه.ش به دستور رضاخان عازم فتح قلعه مى‌شوند، قلعه به تصرف آن‌ها درمی‌آید و دوست محمدخان به اسارت قواى دولتى درمی‌آید. لازم به ذکر است این قلعه به نام دوست محمدخان نیز معروف است. قواى دولتى در قلعه مستقر مى‌‏شوند و کم‌‏کم کل بلوچستان به تصرف قواى دولتى درمی‌آید. در سال 1359 ه.ش بعد از پیروزى انقلاب اسلامى شهردارى ایرانشهر نسبت به تخریب ابنیه داخلى اقدام و آثارى از گذشته در آن باقى نمى‌گذارد. در سال‌های اخیر میراث فرهنگی حصار این قلعه را بازسازی نموده است.

معماری قلعه ایرانشهر خشت و گل و آجر از مصالح تشکیل‌دهنده این قلعه است و حصار آن در کل دارای ۹ برج دیدبانی است که دیوارهای حصار آن در روی سطح زمین دارای قطر ۴٫۵ متر و ارتفاع ۷ متر است. وسعت این ساختمان بالغ بر ۳۶۰۰۰ مترمربع است. قلعه ایرانشهر بنا به به متون باقی مانده، بیش از ۱۵۰ اتاق شامل مال‌بند، حوض‌خانه، انبار، اصطبل، حمام، سربازخانه، حاکم‌نشین و … داشته است. با وجود اینکه معماری داخلی قلعه تخریب شده، ولی می‌توان به آجرنمای تزیینی سردر ورودی و برج‌های آجرکاری شده دو جهت اشاره کرد که دارای انواع طرح‌های رجچینی، دندان‌موشی، هندسی، لوزی، چلیپایی و غیره است. این نوع تزیین شیوه معماری استفاده شده در برج‌های ارگ بم در استان کرمان به‌وسیله هنرمندان آن...

شخصي بنام ناصرالدوله فرمانفرما كه در سال 1285 هجري شمسي حاكم وقت ايالات كرمان و بلوچستان بود؛ پيشنهاد ساخت يك دژ نظامي عظيم را در فهرج يا پهره، به ناصرالدین شاه قاجار می دهد. فهرج یا پهره نام قدیمایرانشهر است که در سال 1308 هجري شمسي با تصرف اين شهر توسط قواي رضاخان پهلوي به نام ايرانشهر تغيير نام مي یابد. ناصرالدین شاه با ساخت اين قلعه نظامي در فهرج موافقت مي نمايد و بدين ترتیب كار ساخت قلعه در سال 1264 هجری شمسی به دست يكي از معماران توانا و مشهور كرمان بنام "استاد حسين معمار باشي كرماني" آغاز و پس از مدت هفت سال به اتمام مي رسد. از آن پس اين قلعه بنام قلعه ناصري يا ناصريه مشهور مي گردد و مقّر حكمراني بلوچستان كه تا آن سال قلعه كهن و عظيم بمپور بود به قلعه ناصري تغيير مي يابد.

اين قلعه با ضعف دولت قاجار در اواخر عصر قاجار و اوايل عصر پهلوي به تصرف حاكم مقتدر وقت بلوچستان بنام "دوست محمد خان بازكزايي" در مي آيد و بنام قلعه دوست محمد خان معروف مي گردد. با به قدرت رسيدن رضاخان و استقرار و قدرت گرفتن حکومت مرکزی، قشون دولتي رضاخان پهلوي به فرماندهي "تيمسار امان الله جهانباني" بلوچستان و اين قلعه را متصرف شده و از آن پس اين قلعه به نام قلعه ايرانشهر شهرت مي يابد.

در عصر پهلوي دوم (محمدرضا شاه پهلوی) از اين قلعه بنام پادگان ژاندارمري وقت و زماني به عنوان مدرسه استفاده مي شده است. در اوايل انقلاب با متروك ماندن اين قلعه عظيم و زيبا، بتدريج تبديل به قلعه اي متروك و نيمه ويرانه مي شود كه متاسفانه در سال 1361 هجري شمسي حدود 98 درصد معماري هاي فضاي داخل با بولدوزر مورد تخريب و تسطيح قرار مي گرد و تنها سردر و حصار آن باقي مي ماند. اين قلعه در زمان ساخت، حداقل داراي هفت حياط بزرگ و شامل مجموعه هاي اصطبل، شاه نشين، سرباز خانه، اسلحه خانه، حمام و... بوده است. مصالح اصل اين قلعه از خشت و گل و آجر است و حصار آن مجموعا داراي 9 برج ديدباني می باشد كه قطر ديوارهاي حصار آن در روي سطح زمين به 5/4 متر و ارتفاع آن به حدود 7 متر مي رسد. این بنا مجموعا داراي مساحتي بالغ بر 36000 متر مربع مي باشد.

با توجه به متون به جاي مانده، قلعه ایرانشهر داراي بيش از 150 اتاق شامل مال بند، حوضخانه، انبار، اصطبل، حمام، سربازخانه، حاكم نشين و... بوده است. هر چند که معماري داخلي قلعه تخريب شده، ولي مي توان به آجرنماي تزئيني سردر ورودي و برج هاي آجركاري شده دو طرف اشاره نمود كه داراي انواع طرح هاي رجچيني، دندان موشي، هندسي، لوزي، چليپايي و... است. اين نوع تزئين يادآور سبك معماري بكار رفته در برج هاي ارگ بم در استان کرمان توسط...

قلعه ناصری ایرانشهر

در عهد قاجاریه شخصی بنام ناصرالدوله فرمانفرما که در سال ۱۲۸۵ هجری شمسی حاکم وقت ایالات کرمان و بلوچستان بود؛ پیشنهاد ساخت یک دژ نظامی عظیم را در فهرج یا پهره، به ناصرالدین شاه قاجار می‌دهد. پهره نام قدیم ایرانشهر است که در سال ۱۳۰۸ هجری شمسی با تصرف این شهر توسط قوای رضاخان پهلوی به نام ایرانشهر تغییر نام می‌یابد. ناصرالدین شاه با ساخت این قلعه نظامی در پهره موافقت می‌نماید و بدین ترتیب کار ساخت قلعه در سال ۱۲۶۴ هجری شمسی به دست یکی از معماران توانا و مشهور کرمان بنام «استاد حسین معمار باشی کرمانی» آغاز و پس از مدت هفت سال به اتمام می‌رسد. از آن پس این قلعه بنام قلعه ناصری یا ناصریه مشهور می‌شود که علت نامگذاری نیز همین است، مقّر حکمرانی بلوچستان که تا آن سال قلعه کهن و عظیم بمپور بود به قلعه ناصری تغییر یافت. این قلعه با ضعف دولت قاجار در اواخر عصر قاجار و اوایل عصر پهلوی به تصرف حاکم وقت بلوچستان بنام «دوست محمد خان بازکزایی» در می‌آید.و بنام قلعه دوست محمد خان معروف می‌گردد. با به قدرت رسیدن رضاخان و استقرار و قدرت گرفتن حکومت مرکزی، قشون دولتی رضاخان پهلوی به فرماندهی «تیمسار امان الله جهانبانی» بلوچستان و این قلعه را متصرف شده و از آن پس این قلعه به نام قلعه ایرانشهر...