Tomb of Khajeh Rabie — Attraction in Mashhad

خواجه ربیع شهرت ربیع بن خثیم، تمیمی، ثوری و کوفی و از تابعین مشهور است.

ربیع ابن خثیم، مشهور به خواجه ربیع، از طایفۀ بنی‌اسد و ساکن کوفه، از زمرۀ زهّاد هشتگانۀ صدر اسلام و تابعین (کسانی که صحابۀ پیامبر اسلام را درک کرده‌اند) و همچنین از یاران و سرداران علی بن ابیطالب بوده‌است. وی ضمن ارادت به وی ظاهراً از خویشان معاویه پسر ابی‌سفیان هم بوده‌است، بنابراین در سال‌های پایانی خلافت علی و بروز اختلاف میان ایشان و معاویه، به قصد انزوا و دوری از نزاع طرفین عراق را به قصد ایران و خراسان ترک کرده‌است. او در سال‌های پایانی عمر ساکن شهر نوغان (مرکز ولایت توس در آن زمان) شده و سرانجام در سال ۶۳ ه‍.ق یا به روایتی دیگر در سال ۶۱ درگذشته و در یک فرسنگی شمال نوغان دفن گردیده‌است. مشهور است که علی بن موسی الرضا هنگام سفر به خراسان در سال‌های ۲۰۰ تا ۲۰۳ ه‍.ق قبر خواجه را زیارت کرده‌است. شاه عباس صفوی نیز در اوایل سدۀ یازدۀ قمری با توصیه و مشورت شیخ بهایی دستور احداث مقبره‌ای باشکوه برای خواجه را صادر کرد. اساس آرامگاه خواجه ربیع در مشهد همان بنای عهد صفوی است.۵]

از او در منابع اسلامی ویژگی‌های اخلاقی بسیاری گزارش شده‌است، از جمله او را اهل زهد، وعظ، تهجد و ذکر یاد کرده‌اند، از این رو عده‌ای از صاحب نظران او را عارف و زاهد برجسته دانسته‌اند و از پارسایی او حکایت‌ها نقل کرده‌اند. گفته‌اند: او در منزل خود قبری کنده بود، و هرگاه در خود قساوت قلبی احساس می‌کرد، به قبر داخل می‌شد، و پس از مجسم کردن حالات پس از مرگ، آیۀ «رب ارجعون لعلیّ أعمل صالحاً فیما ترکت»[۶] را میخواند و با خود می‌گفت: ای ربیع! تو را باز گرداندیم، اینک عمل کن![۷]

شاید بتوان گفت تمامی آرای مثبتی که صاحبان تراجم شیعی، نظیر علامه حلی، محقق اردبیلی، میرزا محمد استرآبادی و مامقانی دربارۀ او ابراز داشته‌اند، برمی‌گردد به عبارتی که کشّی از علیّ بن محمد بن قتیبه نقل کرده‌است که ابو محمد فضل بن شاذان در مقام پاسخ به پرسش دربارۀ «زهاد ثمانیه» ربیع را نام می‌برد و او را از اصحاب علی بن ابیطالب نیز از زاهدان پرهیز کار می‌داند. در مقابل شوشتری با توجه به قراینی، او را عامی مذهب دانسته و داستان‌های مبنی بر تقرب او نزد علی یا فضیلت او نزد رضا را مورد طعن و ایراد قرار داده‌است.[۸] به نظر می‌رسد یکی از علت‌های تردید برخی اندیشمندان شیعی دربارۀ ربیع آن باشد که وی در جنگ علی با معاویه تردید کرد و از شرکت در آن خودداری نمود و از امام علی خواست او را به جای جنگ با اهل قبله، برای نبرد با کفار به نواحی مرزی گسیل دارد. علی وی را به سرپرستی سپاهیانی به ری و قزوین فرستاد.[۱۱۰ از سوی دیگر برخی عقیده دارند که وی با امام علی بیعت نکرده بود. بدین ترتیب به نظر می‌رسد رابطۀ وی با امام علی چندان همراه با ارادت، ایمان و انقیاد کامل نبوده و از همراهی کامل...

مقبره خواجه ربیع مربوط به دوره صفوی است و درمشهد، انتهای خیابان خواجه ربیع واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۴۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[۱] این بنا به توصیه شیخ بهایی توسط شاه عباس صفوی در نیمه اول قرن هجری ساخته شده‌است نام خواجه ربیع در تاریخ ربیع بن خثیم است. او از طایفهبنی‌اسد و ساکن کوفه، از زمره زهّاد هشتگانه صدر اسلام و تابعین (کسانی که صحابه پیامبر را درک کرده‌اند) و همچنین از یاران و سرداران علی بن ابی طالب بوده‌است. وی از اصحاب پیغمیر اسلام و نیز از سرداران سپاه ۱۱ علی ابن ابی طالب بوده‌است. وی ضمن ارادت به علی ظاهراً از خویشان معاویة بن ابوسفیان هم بوده‌است، بنابراین در سال‌های پایانی خلافت علی ابن ابی طالب و بروز اختلاف میان او و معاویه، به قصد انزواء و دوری از نزاع طرفینعراق را به قصد ایران و خراسان ترک کرده‌است. او در سال‌های پایانی عمر ساکن شهر نوغان (مرکز ولایت توس در آن زمان) شده و بالاخره در سال ۶۳ ه‍.ق یا به روایتی دیگر در سال ۶۱ درگذشته و در یک فرسنگی شمال نوغان دفن گردیده‌است. مشهور است که علی بن موسی الرضا، هنگام سفر به خراسان در سال‌های ۲۰۰ تا ۲۰۳ ه‍.ق قبر خواجه را زیارت کرده‌است.

ساخت آرامگاه

شاه عباس صفوی در اوایل سده یازده قمری با توصیه و مشورت شیخ بهایی دستور احداث مقبره‌ای باشکوه برای خواجه را صادر کرد. اساس بنای فعلی مقبره خواجه ربیع همان است که در سال‌های ۱۰۲۶ تا ۱۰۳۱ ه‍.ق به امر شاه عباس و با سرپرستی یکی از سادات رضوی مشهد به نام «میرزا افلغ» احداث شده‌است. آرامگاه خواجه ربیع یکی از ابنیه زیبا، دیدنی و متبرک است که به همین علل همه وقت مورد توجه و مراجعه اهالی مشهد و زائران و مسافرانی است که به مشهد مشرف می‌شوند. با توجه به زمان درگذشت خواجه، وی از زمره قدیمی‌ترین رجال مدفون در پیرامون شهر کنونی مشهد است. مدفن او طی چهارده قرن گذشته همواره محلی محترم و زیارتگاه عموم مسلمانان بوده‌است.[نیازمند منبع]

روستایی که باغ آرامگاه خواجه در آن واقع شده «حسین‌آباد خواجه ربیع» نام دارد و از جمله موقوفات مزار خواجه می‌باشد. اداره باغ و مزار خواجه ربیع در قرن اخیر بر عهده آستان قدس رضوی است، در حالی که پیش از آن متولی خاص داشته‌است. در وقف‌نامه قابل تأملی که ازمدرسه پریزاد مشهد با تاریخ ۸۲۳ ه‍.ق باقی است، بانی آن مدرسه (پریزاد خانم) از اعقاب خواجه ربیع معرفی کرده‌است. باغ خواجه ربیع یکی از قبرستان‌های مهم شهر مشهد نیز می‌باشد. جد قاجارها (فتحعلی خان) نیز که در سال ۱۱۳۹ ه‍.ق توسط نادرقلی افشار در همان باغ کشته شده در زیر گنبد مقبره...

خواجه ربیع یا در اصل ربیع بن خثیم اسدی ثوری که شیخ ربیع نیز نامیده می‌شد، در واقع از یاران و اصحاب پیامبر و امام علی (ع) بود. او در سال ۶۳ هجری قمری از دنیا رفته‌ است. مقبره او نیز از قدیمی‌ترین قبرهایی است که در مکان مشهد امروزی قرار دارد. امام رضا (ع) در جریان سفر به مشهد، مقبره خواجه ربیع را نیز زیارت کرده‌اند. این باغ در طول تاریخ حوادث مختلفی را به خود دیده‌است برای مثال در سال ۱۱۳۹ نادر قلی افشار، فتحعلی خان جد قاجارها را در این باغ به قتل رسانده‌ و جسدش نیز در همین باغ دفن شده‌ است. این بنا به دستور شاه عباس و شیخ بهایی و به دست شیخ الغ ساخته شده‌ است. از جمله موارد جالب و جذاب در رابطه با این آرامگاه این است که گفته می‌شود تاج‌محل که از شاهکارها و عجایب هفت گانه در جهان است، با الهام از این بنا ساخته شده‌ است. آرامگاه خواجه ربیع در سال ۱۳۱۰ و با شماره ۱۴۲ به عنوان یک میراث تاریخی و فرهنگی به ثبت رسیده‌ است. این بنا در داخل یک باغ ساخته شده و به همین دلیل، بر حس و حال معنوی و روحانی آن افزوده‌ شده است. از میان سرسبزی‌ها و درختان باغ که بگذریم، به بنای آرامگاه می‌رسیم که دارای یک گنبد فیروزه‌ای است و چشم زائران را از دور به خود جلب می‌کند. ارتفاع گنبد از زمین حدود ۱۸ متر است. تمام ایوان‌ها و معماری‌های این بنا برگرفته از معماری شرقی است. نمای داخلی نیز با تزئینات و شاهکارهای هنری طلایی مزین شده‌ است. دور تا دور حیاط نیز شاه‌نشین‌هایی وجود دارد. زیبایی‌های این گنبد فیروزه‌ای رو به آسمان به گونه‌ای است که آسمان آن را به آغوش کشیده‌ است. کاشی‌کاری ایوان‌ها و دیوارها که رنگ‌های هم‌خوانی با هم دارند، سبب آرامش هر چه بیشتر زائران شد‌است. وقتی وارد بنا می‌شوید کافی است نگاهی به دیوارها و گنبد کاشی‌کاری شده آن بیندازید تا مسحور زیبایی و ریزه‌کاری‌های هنری آن شوید. این شاهکار معماری که با نظارت شیخ بهایی ساخته شده‌، دارای چندین ایوان و یک بنای ۸ ضلعی است. در داخل بنا دو کتیبه وجود دارد که متن آن‌ها توسط خوشنویسان دوره صفویان نوشته شده‌ است. رو‌به‌روی آرامگاه نیز یک آب انبار...