Jameh Mosque of Sojas — Attraction in Sojas City

مسجد جامع سُجاس یکی از آثار برجسته استان زنجان است که در ۱۲ کیلومتری شمال غربی شهرستان خدابنده در شهر سجاس از توابع بخش سجاس رود قرار دارد. این مسجد به سبک مساجد شبستانی بنا شده است. آثار قوس‌های فرو ریخته در جرز شمالی نشان می‌دهد که این بنا با ملحقات و افزوده‌های دیگری با شبستان موجود، مجموعه کامل‌تری را تشکیل می‌داده است. بنای موجود، شبستان گنبدداری است که به سبک چهارطاقی احداث گردیده و جرزهای چهارگانه، سنگینی گنبد را به عهده گرفته‌اند. این مسجد به طور کلی از آجرهای به ابعاد ۵×۲۱×۲۱ سانتی‌متر ساخته شده است. گنبد با واسطه چهار فیلپوش بر روی جرزهای چهارگانه استوار شده است. بالای فیلپوش‌ها طاق‌نماهای زیبایی قطاربندی شده که بدین وسیله گردی کاملی را جهت اجرای عرقچین گنبد فراهم آورده است. گنبد این مسجد از نوع گنبدهای یک پوششی است که از آجر ساخته شده و تزئینات آن منحصر به نقش ستاره ایرانی (ستاره پنج پَر) می‌باشد. ورودی کنونی در جرز شمالی تعبیه شده و در جرزهای غربی و شرقی دو درِ بزرگ شبیه به ایوان، در ضلع جنوبی محراب مسجد در راستای قبله با خالی نمودن دیوار ایجاد شده است. قرینه محراب در جرزهای غربی و شرقی در حدّفاصل در بزرگ، تزئیناتی نظیر محراب انجام گرفته که تنها جنبه تشریفاتی داشته و به لحاظ تکمیل قرینه‌سازی اجرا شده‌اند.

این مسجد از نظر گچ‌بری و کتیبه‌ها بسیار ارزنده و قابل توجه است. چهار کتیبه در این بنا به چشم می‌خورد. ابتدا کتیبه ساقه گنبد است که به خط نسخ ابتدایی گچ‌بری گردیده و احتمالاً همزمان با احداث بنا بوده است. کتیبه فیلپوش‌ها که با خط ثلث زیبا نوشته شده است. این کتیبه با توجه به سبک نگارش، احتمال دارد که متعلق به دوران ایلخانیان باشد. زیر فیلپوش‌ها کتیبه بسیار ارزنده‌ای به عرض حداقل ۵۰ سانتی‌متر در گرداگرد مسجد نوشته شده که متن آن سوره تبارک است. این کتیبه با دو خط موازی در بالا و پایین محدود شده و بالای خطوط، کتیبه کوچک دیگری به خط کوفی اوایل قرن پنجم نوشته شده است. متن کتیبه به خط نسخ خوانا نوشته شده و با گچ‌بری‌های بسیار زیبا و طرح‌های اسلیمی پرکار مزیّن گردیده‌ است. محراب مسجد سجاس با گچ‌بری‌های ارزنده متشکل از طرح‌های اسلیمی و گیاهی طراحی و اجرا شده‌اند.

با توجه به شواهد موجود در معماری و تزئینات بنا می‌توان گفت این مسجد متعلق به اوایل قرن پنجم...

مسجد بسیار فوق‌العاده ای هست که قدمت اون به حدود هزار سال می‌رسه، پر از کتیبه‌ها و سنگ نبشته های قدیمی که البته اطراف حیاط و بدوش پوشش محافظ قرار گرفتن، هنوز هم بخشی از گچبری ها و خطاطی هایی به زبان ثلث و کوفی و بخشی از آیات سوره ملک در اون باقی مونده اغلب خلوته و صدای کبوترهای داخل گنبد به گوش میرسه، کفسازی مناسبی نداره و علف های خشک حیاط مسجد را پر کرده ولی باز از زیبایی این مکان قدیمی کاسته نشده، بنای اصلی یک شبستان مربع شکل داره که ابعاد دهانه حدود۶ متر هست با دیوارهایی بسیار قطور بیش از یک متر و گنبد بلندی که روی آن قرار گرفته، نمای بیرونی اون آجرکاری با متریال ساروج نصب شده و ۴ گوشواره و ۲در اصلی اون هنوز سالم هستند. فرم بنا قرینه هست از سازه آن مشخصه که بنای اصلی ابتکار ساسانیان بوده و مربوط به پیش از ورود اسلام به ایران بوده و به عنوان آتشکده از آن استفاده میشده، در بررسی‌های معماری و در حین مرمت بنا لایه اصلی که در زیر لایه نما قرار داشته کشف شده که گواهی بر این ماجراست و همچنین اتصال محراب به بنا هم ظاهرا در زمان سلجوقیان صورت گرفته ضمن اینکه جهت گیری بنا کاملا در راستای شمالی-جنوبی قرار گرفته به رسم آتشکده های ایران باستان و محراب هم انحراف حدود ۳۰ درجه با قبله پارد. بعد ها توسط سلجوقیان و ایلخانیان گچبری ها و آیات قرآن به آن اضافه شده شاید بعد از مسجد جامع فهرج در نزدیکی یزد، مسجد سجاس قدیمی‌ترین مسجد ایران باشد، متاسفانه این مسجد و شهر سجاس پس از حمله مغولان به این منطقه شاهد ویرانی‌های زیادی بود اما همچنان پابرجاست. سالهاست داربست هایی برای مرمت دران دایر هست. مسیر دسترسی به این روستای ییلاقی از چند راه امکانپذیر هست یکی از سمت سلطانیه که امتداد آن تا مزید آباد و سپس جاده سجاس است و حدود ۵۰ کیلومتر از سلطانیه فاصله داره اما این مسافت به دلی باریک و مارپیچ بودن بعضی قسمت ها حدود ۱ساعت و نیم زمان میبره. راه دیگر از جاده ابهر به قیدار هست که حدود ۸۰ کیلومتر از ابهر فاصله داره و تقریبا زمانش هم با راه سلطانیه تا سجاس مشابهه شاید کمی بیشتر اما دیدنی هایابهر هم در این مسیر...

دوازده کیلومتری از شمالغربی شهر قیدار که مرکز شهرستان خدابنده است این مسجد تاریخی بسیار زیبا در میدان امام حسین شهر زیبا و بینهایت تاریخی سجاس قرار دارد که یادگاری از دل تاریخ به‌سبک معماری سلجوقی میباشد که حقیقتا در آن بازه زمانی هرچند کوتاه ولی موثر و پررونق از لحاظ شکوفایی و خلق بناها و معماری های چشم نواز دوره حکومت حکام سلجوقی چشم هر بیننده ی علاقمند به تاریخ و فرهنگ ایرانی را مسحور خود می‌سازد. البته فقط این گچ بری های این بنای فوق العاده زیبا که نگین شهر سجاس است رو می‌توان به دوره سلجوقیان دانست درحالی که با آشکار شدن لایه دوم یعنی زیرین دیوارهای بنا درحین مرمت هایی که بر این بنا ملزم شده بود مشخص شد که ساخت بنا بسیار قدیمی تر و کهن تر از این دوره ذکر شده میباشد که به احتمال قریب به یقین اصل احداث بنا مربوط به دوره ساسانیان بوده و باتوجه به لایه دومی که بر دیواره های اصلی نهاده شده و کنده شدن محراب مشخص می‌کند این بنا یک آتشکده ای ساسانی در این دوره تاریخی بوده که بعدها به مسجد تغییر داده شده و متاسفانه این شهر زیبا در تاخت و تاز و حمله مغولان ویران شده و هیچوقت به شکوه قبلی نتوانست بازگردد هرچند این بنای خارق‌العاده با آسیب هایی از تخریب مغولان ایمن نبوده ولی خوشبختانه از نابودی کامل جان سالم به در برده که ما هم‌اکنون مفتخر به تماشای تاریخ زنده ای از نیاکانمان هستیم. ما شما عزیزان را به تماشای این شهر زیبا و بنای ساسانی _ سلجوقی...