Shwe San Taw Pagoda “လေးဆူဓာတ်ပျော် ရွှေဆံတော်”စေတီတော်မြတ်ကြီး သမိုင်းအကျဉ်း ၁။ လေးဆူဓတ်ပျော် ရွှေဆံတော်စေတီတော်မြတ်ကြီးသည် မြတ်စွာဘုရား သက်တော်ထင်ရှား ရှိစဉ်ကပင် တည်ထားကိုးကွယ်ခဲ့သော စေတီတော်မြတ်ကြီးဖြစ်ပါသည်။ “လေးဆူဓာတ်ပျော်”ဟု ခေါ်ဆိုရခြင်းမှာ – (က) ကကုသန်မြတ်စွာဘုရား၏ ဒုကုဋ်သင်္ကန်းတော် (ခ) ကောဏဂုံမြတ်စွာဘုရား၏ အံသကိုဋ်တော် (ဂ) ကဿပမြတ်စွာဘုရား၏ ခါးပန်းတော် (ဃ) ဂေါတမမြတ်စွာဘုရား၏ ဆံတော်မြတ်လေးဆူ၊ မွေရှင်တော်မြတ်ရှစ်ဆူ၊ နိသီဒိုင်တော်တို့ကို ဌာပနာ၍ တည်ထားသောကြောင့် ခေါ်ဆိုရခြင်းဖြစ်ပါသည်။ လေးဆူဓာတ်ပျော် ရွှေဆံတော် စေတီတော်မြတ်ကြီး တည်ထားသော တောင်တော်ကို “သုဒဿန”တောင်တော်ဟု ခေါ်ဆိုပါသည်။ မြတ်စွာဘုရား နုစဉ်အခါ ဟင်္သာမင်း၊ ကြက်မင်း၊ ဖွတ်မင်း၊ ယုန်မင်းဖြစ်စဉ်က နေထိုင်ခဲ့သော တောင်တော်ဖြစ်ပါသည်။ ၂။ စေတီတော် ဒါယကာများမှာ အဇ္ဇိကနှင့် ဘလ္လိက ကုန်သည် ညီနောင်၊ ဧရာပထနဂါးမင်း၊ သမ္ဘုလ္လဘီလူးမင်း၊ သိကြားမင်း၊ ဗြဟ္မာမင်း တို့ဖြစ်ကြပါသည်။ မဟာသက္ကရာဇ် ၁၀၃-ခုနှစ်၊ တပေါင်းလဆန်း(၁၃)ရက်နေ့တွင် စတင်တည်ထားရာ၊ ထိုနှစ် တပေါင်းလပြည့်နေ့တွင် ပြီးစီး ပါသည်။ တည်ဦးစက ဉာဏ်တော်(၇)တောင်၊ အလျားအနံ(၁၄)တောင်ရှိ၍ စပါးစုသဏ္ဍာန် မြေစိုက် စေတီတော်ဖြစ်ပါသည်။ ၃။ သာသနာတော်နှစ် ၁၂၆-ခုနှစ်၊ သရေခေတ္တရာပြည် ကို တည်ထောင်စိုးစံသော ဒွတ္တပေါင်မင်းကြီးသည် ဘဝဟောင်းက အဇ္ဇိကနှင့် ဘလ္လိက ကုန်သည်ညီနောင် ဖြစ်ခဲ့ကြသော သားတော်ရဟန္တာ (၂)ပါးက ရှာဖွေပေးသဖြင့် စေတီတော်ကို ဖူးတွေ့ရသောအခါ လွန်စွာကြည်ညို ခြင်းဖြစ်ပြီး စေတီတော်ကို ယခုဖူးတွေ့ရသည့် ပုံသဏ္ဍာန်အတိုင်း ပြုပြင်တည်ထားခဲ့ပါသည်။ ၄။ မြန်မာမင်းအဆက်ဆက်တို့သည် စေတီတော်ကြီးကို ကိုးကွယ်ကြပြီး ပြုပြင်ရန် လိုအပ်သည်တို့ကို ပြုပြင်ခဲ့ကြပါသည်။ သက္ကရာဇ် ၄၄၅-ခုနှစ်(အေဒီ – ၁၀၈၃ )ခုနှစ်တွင် ပုဂံပြည့်ရှင် ကျန်စစ်သားမင်းကြီး ဤစေတီတော်ကြီးကို ဖူးမျှော်ပြီး မိမိ၏ ဘဝဖြစ်စဉ်နှင့် စေတီတော်ကြီး သမိုင်းအကျဉ်းကို မွန်ဘာသာဖြင့် ကျောက်စာရေးထိုး၍ စေတီတော်မြတ်ကြီး၏ အလယ်ပစ္စယံ တနင်္ဂနွေထောင့်တွင် စိုက်ထူထားခဲ့ပါသည်။ ထိုကျောက်စာကို ယဉ်ကျေးမှုဝန်ကြီးဌာနက ကျောက်စာတိုက်ဆောက်လုပ်၍ ထိန်းသိမ်းထားပါသည်။ ၅။ အင်းဝခေတ်တွင် မြန်မာ့သမိုင်း၌ အရေးပါသော ဖြစ်ရပ်တစ်ခုသည် လေးဆူဓာတ်ပျော် ရွှေဆံတော်စေတီတော်ရင်ပြင်တော်ပေါ်၌ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပါသည်။ ထိုဖြစ်ရပ်မှာ အခြားမဟုတ်ပါ။ အင်းဝ ဘုရင် မင်းခေါင်နှင့် မွန်ဘုရင် ရာဇာဓိရာဇ်တို့သည် သက္ကရာဇ် ၇၆၇-ခုနှစ်တွင် စေတီတော်မြတ်ကြီး ရင်ပြင်တော်ပေါ်ဝယ် သစ္စာပြု၍ ငြိမ်းချမ်းရေး ရယူခဲ့ကြခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ၆။ သက္ကရာဇ် ၁၁၁၆ -ခုနှစ်၊ တပို့တွဲလပြည့်ကျော် (၁၂)ရက်နေ့တွင် အလောင်းမင်းတရား ကြီးသည် ပြည်မြို့ကို မွန်တို့လက်ဝယ်မှ အောင်မြင်စွာသိမ်းပိုက်ခဲ့ပါသည်။ အလောင်းမင်းတရား ကြီးသည် ထိုနေ့ညနေ၌ပင် စေတီတော်မြတ်ရင်ပြင်တော်ပေါ်သို့ တက်ရောက်ပြီး စေတီတော်ကြီးကို ဖူးမျှော်ရာတွင် ရွှေဆံတော်စေတီတော်မြတ်ကြီး၌ မိမိကုသိုလ်တော် ရွှေထီးတော်တင်လှူလိုသော ဆန္ဒဖြစ်ပေါ်လာခဲ့ရာ သက္ကရာဇ် ၁၁၁၆-ခုနှစ်၊ တပေါင်းလပြည့်နေ့တွင် ယခင်မွန်ဘုရင်တို့တင်လှူ ခဲ့သောထီးတော်ကို မဖယ်ရှားဘဲ မြန်မာထီးတော်ကို ဆင့်၍ တင်လှူခဲ့ပါသည်။ ထို့ကြောင့် လေးဆူ ဓာတ်ပျော် ရွှေဆံတော် စေတီတော်မြတ်ကြီးတွင် ထီးတော် (၂)ဆင့်ကို ရှိနေခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ဤသို့ ထီးတော်(၂)ဆင့်ရှိနေခြင်းသည် ရွှေဆံတော်စေတီတော်မြတ်ကြီး၏ ထူးခြားချက်ပင်ဖြစ်ပါသည်။ ထိုထီးတော်(၂)ဆင့်ကို ပုံစံပြု၍ ပြည်မြို့ဝန်းကျင်နှင့် အနီးအပါး မြို့နယ်များတွင် စေတီပုထိုးများ တည်ထားကိုးကွယ်ကြရာတွင် ထီးတော်(၂)ဆင့်ပြုလုပ်၍ တင်လှူပူဇော်သော အစဉ်အလာ ဖြစ်ပေါ် ခဲ့ပါသည်။ ၇။ သက္ကရာဇ် ၁၂၂၀-ခုနှစ်၊ (ခရစ်နှစ် ၁၈၅၈-ခုနှစ်)၊ ဝါခေါင်လပြည့် ညနေ(၃)နာရီအချိန်တွင် ပြည်မြို့၌ ပြင်းထန်သော မြေငလျင်လှုပ်မှု ဖြစ်ခဲ့ရာ လေးဆူဓာတ်ပျော် ရွှေဆံတော် စေတီတော်မြတ်ကြီး ခေါင်းလောင်းမှောက်အထိ ပြိုကျပျက်စီးခဲ့ပါသည်။ ပြည်မြို့ ကုန်သည်ကြီး ဦးသာရွဲ ဦးဆောင်သောအဖွဲ့သည် ရတနာပုံနေပြည်တော် မင်းတုန်းမင်းတရားကြီးထံသို့ သွားရောက်၍ အကျိုးအကြောင်းတင်ပြလျှောက်ထားရာ မင်းတုန်းမင်းတရားကြီးက ပြင်ဆင်ခွင့် စာချွန်တော်နှင့် အလှူတော်ငွေကျပ် ၂၀၀၀၀(နှစ်သောင်း)ထည့်ဝင်လှူဒါန်းခဲ့သဖြင့် ရဟန်းရှင်လူ ပြည်သူအများ၏ ထည့်ဝင်ငွေများနှင့်စုပေါင်းကာ လေးဆူဓာတ်ပျော် ရွှေဆံတော်စေတီတော် မြတ်ကြီးကို ပြန်လည်ပြုပြင်ခဲ့ပါသည်။ ၈။ မြန်မာ သက္ကရာဇ် ၁၃၆၃-ခုနှစ်၊ တန်ခူးလဆန်း(၁)ရက်၊ ၁၃-၄-၂၀၀၂ စနေနေ့ ညနေ(၄:၁၅) နာရီအချိန်တွင် စနေထောင့်မှ ရုတ်တရက် လေပြင်းတိုက်ခတ်ရာ ရွှေဆံတော်စေတီတော်မြတ်ကြီး၏ ထီးတော် ယိုယွင်းပျက်စီးသွားခဲ့ပါသည်။ရဟန်းရှင်လူ ပြည်သူအများတို့သည် ၁၃၆၄-ခုနှစ် သီတင်းကျွတ်လပြည့်နေ့(၂၁-၁၀-၂၀၀၂) တနင်္လာနေ့တွင် ရွှေစင် ရွှေသား အတိပြီးသော ရွှေထီးတော်၊ ငှက်မြတ်နားတော်၊ စိန်ဖူးတော်တို့ကို အသစ်တဖန် ပြန်လည် တင်လှူပူဇော်ခဲ့ကြပါသည်။