Het Spinozahuis — Attraction in Katwijk

Blijft een stuk geschiedenis van Hollands meest beroemde wijsgeer. Momenteel wegens Corona gesloten, want het huisje is vrij klein.

Spinoza

Op zoek naar de waarheid

De natuur, alles wat bestaat, is een verschijning van God, dus ook de mens zelf. Voor zeventiende-eeuwers was deze boodschap van Spinoza schokkend. Maar de vrijdenker kreeg ook veel aanhangers, die zich net als hij vergaand los maakten van filosofische en theologische tradities.

Spinoza is de beroemdste filosoof van Nederland: hij behoort tot die kleine groep filosofen die gezichtsbepalend zijn voor de geschiedenis van het westerse denken. Benedictus de Spinoza werd in 1632 in Amsterdam geboren als Baruch d’Espinoza, zoon van uit Portugal gevluchte joodse ouders. Hij overleed in 1677 in Den Haag aan een longziekte. Om de kost te verdienen – Spinoza leefde overigens vrij sober – sleep hij brillenglazen en lenzen voor microscopen, en waarschijnlijk is zijn ziekte verergerd door het stof dat hij daarbij had ingeademd. De roepnaam van Spinoza was Bento, wat in het Portugees hetzelfde betekent als Baruch (Hebreeuws) en Benedictus (Latijn), namelijk ‘de gezegende’. Hij leerde Nederlands, Portugees, Spaans, Hebreeuws en schreef later in het Latijn. Na zijn religieuze opvoeding kwam hij in 1656 in conflict met de Amsterdamse joodse gemeenschap. Vermoedelijk niet eens omdat hij kritisch stond tegenover het orthodoxe geloof, maar vooral omdat hij zich uiterlijk niet wilde schikken naar de strenge vereisten en voorschriften. Hoewel de Republiek in vergelijking met omringende landen tolerant was en lankmoedig omging met kritische denkbeelden, moest Spinoza toch voorzichtig zijn. Veel werk publiceerde hij niet, of onder een schuilnaam. Zijn hoofdwerk, de Ethica, werd pas na zijn dood uitgegeven. In het rampjaar 1672 werd de sfeer grimmiger en werden de gebroeders De Witt gelyncht door een Oranjegezinde menigte, zonder dat de autoriteiten daartegen optraden. Het schokte Spinoza zo diep dat hij een plakkaat naar de plek wilde brengen met de tekst ‘ultimi barbarorum’ (‘ergste barbaren’). Zijn huisbaas en vriend hield hem tegen en redde zo misschien wel zijn leven. In zijn boek Tractatus theologico-politicus gaf Spinoza een aanzet tot een vrijzinnige uitleg van de bijbel en in de Tractatus politicus sprak hij zich uit voor de democratie en wees hij op het grote belang van vrijheid van meningsuiting. De Ethica (voluit Ethica Ordine Geometrico Demonstrata, dat is "op wiskundige wijze uiteengezet"), Spinoza’s meesterwerk, moest de mensen leren hoe ze verlichting van hun lijden konden vinden. Het was geen filosofie omwille van de filosofie, het boek had een praktisch doel. De mens moest leren inzien dat God niet buiten de schepping staat, maar dat alles wat bestaat – en dus ook de mens zelf – een verschijning is van God. Om tot dit heldere bewustzijn te komen was het van groot belang onafhankelijk te zijn en vrij van hevige aanvechtingen. Spinoza gedroeg zich er zelf ook naar: hij argumenteerde altijd kalm, overwogen en redelijk. Hij liet zich niet provoceren. De Ethica lijkt te zijn opgezet als een meetkundig systeem. Spinoza maakt gebruik van definities, axioma’s en stellingen: zo probeert hij in roerige tijden de zaken objectief te benaderen. Door de geschiedenis heen hebben veel lezers zich erover beklaagd dat het boek daardoor zo moeilijk te lezen is. Maar dan heeft Spinoza toch het laatste woord, want de laatste zin van zijn Ethica luidt: ‘Alles wat voortreffelijk is, is even moeilijk...

Mostly a place of pilgrimage for fans of the 17th century philosopher. Since I am one of them I enjoyed it very much. I spent most of the time going through the list of books he owned at the time of his death in The Hague. As objects of interest there are some first editions of his writings in different languages and documents related to Spinoza through the centuries (a letter by David Ben-Gurion tops my list of surprises). The building itself has been refurbished many times, identified as Spinoza's residence only in the 19th century. Still, for admirers of his life and work it is thrilling to know that the great man was once at home in this place. The museum is manned by volunteers, in this occasion a very friendly lady was on duty. She let me wander around the house whilst attending to other visitors less familiar with the man who changed Western...

The house of one of my favorites philosophers of all time combined with a very kind guide, who knows a lot about the subject! Would defenetely recommend to visit this place. If you are from Leiden, and own a bike, the way it is pretty straightforward and beautiful as well. Spinoza is such a fascinating and enigmatic figure, and it is interesting to imagine...