Waterfall in Iwla — Attraction in gmina Dukla

Wodospad na potoku Iwielka (zwanego też Iwiełka), który znajduje się w miejscowości Iwla, jest bodaj najbardziej znanym wodospadem Beskidu Niskiego i zarazem najbardziej pewnym jeśli idzie o ilość wody spadającej z jego progu, czego nie można powiedzieć o wielu innych wodospadach, które w znacznie większej mierze zależą od łaskawości przyrody, czyli opadów deszczu lub wiosennych roztopów. Tutaj choćby w czasie dużej suszy woda zazwyczaj spływa (choć zapewne nie tak jak normalnie), więc jest małe prawdopodobieństwo, że się zawiedziemy przybywając tam w okresie, gdy mało jest wody w potokach i rzekach. Wodospad w 2002 roku, na wniosek Nadleśnictwa Dukla, został uznany przez wojewodę podkarpackiego za pomnik przyrody. Przed II wojną światową przy wodospadzie zaczęto budować młyn wodny, niestety wybuch wojny zniweczył plany jego dokończenia, a w 1944 roku, kiedy trwały tu krwawe walki nazwane później operacją dukielską lub dukielsko-preszowską, został zrównany z ziemią. Do dziś możemy oglądać jego ruinę w postaci fundamentów na prawym orograficznie brzegu Iwielki. I trzeba uważać, chcąc je zobaczyć, bo ruiny nie są zabezpieczone w żaden sposób, więc można wpaść w głęboki otwór.

Większość turystów odwiedzających to miejsce, zazwyczaj skupia się na samej spadającej efektownie wodzie, co akurat jest normalne :), ale warto zwrócić także uwagę na inne rzeczy, np. z czego zbudowany jest Beskid Niski, czy jaka roślinność tu występuje. Naukowcy stwierdzają, że wodospad ten utworzył się na serii uskoków, które widoczne są w samym progu, z którego woda spada, jak i na zboczach otaczających płynący potok. Jest to dość okazałe odsłonięcie płaszczyzn uskokowych, które rzadko spotyka się na obszarze fliszu karpackiego, z którego zbudowany jest wspomniany Beskid Niski, a występują tutaj bezwapniaste łupki o barwach brunatnej, czarnej i wiśniowej. Wodospad w Iwli ma ok. 4 metry wysokości, a poniżej właściwego wodospadu, znajdziemy jeszcze niewielką kaskadę, więc jako całość wygląda to jeszcze ciekawiej. Ponadto otaczająca wodospad niecka z odkrywką fliszu stanowi doskonałe środowisko dla roślin chronionych, takich jak paprotka zwyczajna, mchy, wątrobowce i porosty, w tym Chrobotek leśny (Cladonia arbuscula).

Wodospad ten został w dużej mierze wypromowany przez film "Wino truskawkowe" z 2008 roku w reżyserii Dariusza Jabłońskiego, który powstał na motywach opowiadań Andrzeja Stasiuka pt. Opowieści galicyjskie. Dlatego często turyści nazywają go truskawkowym wodospadem. To tutaj w wodach Iwielki w scenerii spadającej wody kąpała się piękna i namiętna Lubica (słowacka aktorka Zuzana Fialová), gdzie spotkał ją główny bohater filmu Andrzej (Jiří Macháček). Oprócz namiętnych scen w scenerii wodospadu, przy ciekawej muzyce Michała Lorenca, pojawił się tutaj także wątek zatopionych w potoku żydowskich macew. Ich kopie można było znaleźć nad Iwielką po kręconych tu scenach, obecnie ich już nie ma. Ale motyw ten nie był wytworem wyobraźni pisarza, a wzięty został z życia beskidzkiej wsi. Autor nawiązał do czasów niemieckiej okupacji, kiedy to okupant w 1943 roku pozabierał macewy z jaśliskiego kirkutu, które następnie zostały użyte do budowy tamy, by spiętrzyć wody potoku Bielcza przy miejscowym młynie. W 2005 i 2006 owe macewy wydobyli z Bielczy członkowie Nieformalnej Grupy Kamieniarzy „Magurycz”. Do dziś nie znalazły się na jaśliskim kirkucie, są złożone w magazynie, bowiem do 2017 roku kirkut był własnością prywatną. Ale końcem tego roku wrócił do prawowitych właścicieli (czytaj wiecej), więc jest nadzieja, że macewy wrócą tam, skąd zostały zabrane i gdzie ich miejsce. Więcej o tym jak kirkut stał się prywatny można obejrzeć w filmie o tymże kirkucie, tam też zdjęcia z wydobywania macew.

Jak tu trafić?

Jak już wspomniałem, wodospad znajduje się w miejcowości Iwla, w bocznej dolinie, od czasów II wojny światowej zwaną "Dolina Śmierci", przy drodze wiodącej od drogi 993 w kierunku Polan, czy Tylawy. Będąc samochodem, trzeba wjechać na ową drogę i przejechać całą wieś Iwla i zatrzymać się dopiero przy ostatnich dwóch...

Tu nie można nie trafić. Od maja do października zaglądam tu by sprawdzić stan wody i czy brzózka po drugiej stronie, wisi jeszcze na skarpie. Ci, którzy tu bywają wiedzą o co chodzi, natomiast innym ciekawskim polecam gorąco to miejsce. Nigdzie nieoznakowane zejście z drogi znajduje się tuż za mostkiem, a wąską ścieżką dojdziecie do zarośli, w których ścieżka rozchodzi się na górną i dolną stronę. Ja wybieram dolną i kamienisty bród, by lepiej uchwycić na fotkach różnicę poziomów. Dalej to już tylko bajka, w trzydziestostopniowy upał. Zasiedziałem się ponad godzinę, czerpiąc niezwykłą energię zjonizowanego powietrza...

Piękne miejsce. Nawet mój dwu latek dał radę za rękę spacerować wokół wodospadu. Jechaliśmy z mapą Google, prowadzi na prywatną posesję ale pozwolono zaparkować. Byliśmy przy niskiej wodzie więc dodatkową atrakcją dla dzieciaków był spacer boso na drugi brzeg ( warto mieć mały ręcznik do stóp). Wodospad piękny. Z dzieciakami polecam połączyć z wycieczką do Rymanowa Zdroju. Do południa Rymanów po południu Iwla. Moje dzieciaki bardzo zadowolona. Ja oczarowana pięknem. Warto przeznaczyć czas aby posiedzieć chwilę koło wodospadu i dać się zahipnotyzować sile i...