Ruiny zamku w Majkowicach — Attraction in gmina Ręczno

W południowo-wschodniej części województwa łódzkiego, zaledwie 40 km na wschód od Radomska, położona jest wieś Majkowice. Dzisiejsze ruiny zespołu obronnego, dworu obronnego pochodzą z II połowy XVI w. i ufundowane zostały przez ród Majkowskich-Nagodziców. Było to już trzecie w historii założenie obronne funkcjonujące w tym miejscu. Początki fortyfikacji w tej wsi sięgają bowiem już XIII w., a zabudowania powstałe w I połowie XIV w. przypisywane są rodowi Nagodziców-Jelitczyków.

Ceglano-kamienna fortyfikacja została wzniesiona na sztucznie usypanym wzgórzu, w odległości ok. 1 km od rzeki Pilicy ze wschodniej strony oraz w bliskiej odległości po północnej stronie od jeziora. Był to zatem dogodny teren do lokalizacji zabudowania mieszkalno-obronnego. Mylnie nazywany zamkiem, nie był nigdy zamkiem, a raczej dworem mieszkalnym z zabudowaniami obronnymi, w tym murem obronnym oraz basztą w części północno-zachodniej. Zbudowania, przebudowywane i rozbudowywane na przestrzeni dwóch wieków, nie miały regularnego kształtu, nawet baszta obronna u podstawy była okrągła, w części środkowej ośmioboczna, a u zwieńczenia kwadratowa.

Dwór obronny w Majkowicach, występujący również w kronikach jako zamek Surdęga (castrum Surdęga), ostatecznie został zniszczony w 1702 r. przez wojska szwedzkie, i nie został już nigdy odbudowany. W czasie II wojny światowej (1944 r.) okolica została przebudowana, wzniesienie zlikwidowane, w związku z budową umocnień obronnych w rejonie rzeki Pilicy.

Do dzisiejszych czasów przetrwały głównie ruiny baszty, z charakterystycznymi oknami w kształcie dziurki od klucza, które były raczej elementem ozdobnym, choć mogły również pełnić funkcje obronne. Z dworu mieszkalnego, budynków w obrębie fortyfikacji, przejazdu bramnego pozostały już tylko tzw. ostańce.

Nie ma udokumentowanych źródeł wskazujących na obronne zastosowanie dworu, jednakże z tym zamkiem wiąże się ciekawa historia jagiellońskiego rycerza z rodu Nagodziców-Jelitczyków – Floriana Szarego, być może mieszkającego w Majkowicach lub okolicy. W czasie walk z Krzyżakami pod Płowcami (1331 r.) Florian został ciężko rannych. Leżąc na wpółżywy na polu bitewnym trzymała w dłoni swoje wnętrzności. Król Władysław Łokietek, który po zakończonej bitwie przejeżdżał na koniu po polu bitewnym, wśród wielu trupów dostrzegł Floriana trzymającego swoje wnętrzności. W dowód bohaterstwa i męstwa Łokietek obdarzył Floriana licznymi nadaniami ziemskimi w...

Pierwsze zapisy, w których wspomniana jest wieś Majkowice pochodzą z 1398 roku. Była ona wtedy własnością Jelitczyków – rodu rycerskiego. Wiąże się z nią legenda o wyjątkowym męstwie w walce Floriana Szarego. Flo­rian rze­czy­wiś­cie miesz­kał na tych te­re­nach, w okre­sie 1327-1339 peł­nił na­wet zasz­czyt­ną funk­cję kasz­te­la­na spi­czyń­skie­go, a wcześ­niej sę­dzie­go sie­radz­kie­go, ale bu­dow­lę wznieś­li za­pew­ne do­pie­ro je­go po­tom­ko­wie w XIV stu­le­ciu lub póź­niej. Wa­row­nia nie ist­nia­ła jed­nak dłu­go i już w XVI wie­ku zos­ta­ła ro­ze­bra­na. Obecnie widoczne są ruiny renesansowego dworu obronnego z I połowy XVI w. Były one ówcześnie trzecią już rezydencją rodziny Majkowskich powstałą w tej miejscowości. W XVI i XVII wieku zamek był rozbudowywany. W 1702 r. podczas wojny północnej zniszczony przez Szwedów. Obecnie ruiny zamku przypominają ostańce. Jedynie trójkondygnacyjna narożna baszta zachowała swoją pierwotną formę z detalami w postaci obramowań okien i otworów strzelniczych w kształcie dziurki od klucza. Otwory strzelnicze jednak nie potwierdziły swojego zastosowania, gdyż nie wiadomo nic na temat ataków na zamek. Baszta w przyziemiu jest okrągła, następnie w obrębie pierwszego piętra ośmioboczna, a powyżej czworoboczna.

Badania architektoniczne całego zespołu prowadzono w roku 1958. Obecnie ruiny znajdują się na gruntach prywatnych. Dojazd...

Do początków Jelit... Majkowice dawna siedziba szlacheckiego rodu Majkowskich – skąd też pochodzi jej nazwa. Okazuje się, że wieś za czasów Piastów miała inną nazwę – Surdęga. Jak głosi legenda to stąd pochodził Florian Szary, który zapoczątkował ród herbu "Jelita", którym pieczętowali się również Zamoyscy. Niemal w samym centrum wsi, przy drodze wylotowej rzucają się w oczy ruiny dużego dworu obronnego. Dwór nie miał szczęścia i wraz z okolicznymi zabudowaniami został doszczętnie zniszczony przez Szwedów. Do dzisiejszych czasów przetrwała wyłącznie jedna nietypowa, trzykondygnacyjna baszta. Nietypowa, gdyż każde z jej pięter jest zaplanowanie na rzucie innej figury geometrycznej. Na samym dole mamy okrąg, pierwsze piętro to sześciobok, a ostatnie zbudowano na planie kwadratu. Ruiny sprawiają wrażenie jakby miały za chwilę runąć dlatego odradzam próby głębszej...