Wat Phon Chai — Attraction in Loei Province

พิพิธภัณฑ์ผีตาโขน ตั้งอยู่ภายในวัดโพนชัย อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย เป็นสถานที่เก็บ และจัดนิทรรศการเรื่องราวเกี่ยวกับประวัติความเป็นมาของขนบธรรมเนียมประเพณีต่าง ๆ ที่สืบต่อกันมา รวมถึงผีตาโขนที่มีความเชื่อกันว่าเป็นการละเล่นพื้นบ้านที่สืบทอดมาแต่โบราณ ว่างานบุญผีตาโขนนี้เป็นส่วนหนึ่งของ "งานบุญหลวง" ที่ถือว่าเป็นงานบุญใหญ่ประจำปีของท้องถิ่นที่รวมเอางานบุญพระเวส (ฮีตเดือนสี่) และงานบุญบั้งไฟ (ฮีตเดือนหก) ให้เป็นงานบุญเดียวกัน โดยงานบุญพระเวสมีวัตถุประสงค์จัดเพื่อให้ฟังเทศน์มหาชาติ ส่วนงานบุญบั้งไฟนั้นเป็นงานที่จัดขึ้นเพื่อถวายบูชาเทวาอารักษ์รักษาเมือง ขอให้ฝนตกตามฤดูกาล ซึ่งผีตาโขนจะเป็นผู้ออกมาสร้างสีสันและความครื้นเครงในขบวนแห่ ส่วนชื่อของผีตาโขนนั้นเล่าต่อกันมาว่าน่าจะมาจากการสวมหน้ากากคล้ายหัวโขน หรือบางคนเรียกเป็นผีตาขน ผีตามคน และเพี้ยนเป็นผีตาโขนในที่สุด นอกจากส่วนที่จัดแสดงประวัติวัฒนธรรมประเพณีต่าง ๆ แล้วภายในพิพิธภัณฑ์มีการจัดแสดงหุ่นผีตาโขนที่มีรูปร่างหน้าตาที่แตกต่างกัน และมี 2 ประเภทคือ ผีตาโขนใหญ่ผู้ชายและผู้หญิง จะไม่มีการทำใหม่ทุกปี แต่จะทำตามธรรมเนียมที่กำหนดไว้เท่านั้น และผีตาโขนเล็กที่เราพบเห็นกันทุกปี นอกจากนี้ยังมีการสาธิตการทำหน้ากากผีตาโขนที่มีส่วนประกอบดังนี้ -หัวของผีตาโขน ทำจากหวดนึ่งข้าวเหนียวมาหักพับขึ้นให้มีลักษณะคล้ายหมวก -หน้าทำจากโคนก้านมะพร้าวถากเป็นรูปหน้ากาก เย็บต่อกับส่วนหัว แล้วเจาะช่องตา -จมูกทำจากไม้เนื้ออ่อนแกะสลักเป็นรูปร่างต่าง ๆ คล้ายกับจมูกคน ปัจจุบันนิยมทำยาวเป็นงวงช้าง -เขาทำจากปลีมะพร้าวแห้งมาตัดให้ได้ขนาดที่ต้องการแล้วติดที่ข้างหวด -การตกแต่งลวดลายเมื่อก่อนนิยมใช้สีธรรมชาติ เช่น ปูนขาว ปูนแดง ขี้เถ้า ขมิ้น เขม่าไฟ ปัจจุบันนิยมสีน้ำมันเพราะสะดวกและมีสีสันสดใส จากนั้นจะนำเศษผ้ามาเย็บต่อกับหวดและหน้ากากให้ผ้าคลุมมิดไหล่ สำเร็จเสร็จกลายเป็นหุ่นผีตาโขนในที่สุด สำหรับท่านที่ต้องการมีของที่ระลึกของฝากที่เกี่ยวกับผีตาโขนล่ะก็บนพิพิธภัณฑ์ก็มีร้านจำหน่ายของที่ระลึกไว้บริการทุกท่านด้วย การเดินทาง จากที่ว่าการอำเภอด่านซ้ายเดินทางมาตามเส้นทางหลวงหมายเลข 2114 ผ่าน สภอ.ด่านซ้าย และตลาดด่านซ้าย เลยสะพานข้ามไปเล็กน้อยจะเห็นวัดโพนชัยอยู่ทางซ้ายมือ...

วัดนี้มีพิพิธภัณฑ์ผีตาโขน ทำได้ดี น่าสนใจทีเดียว

ประวัติผีตาโขน ผีตาโขนเป็นประเพณีการละเล่นพื้นบ้านที่แสดงออกถึง ศิลปะวัฒนธรรมอันดีงามนำภาคภูมิใจอย่างหนึ่ง ของชาวอำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย ซึ่งได้ยึดถือสืบทอดกันมาตั้งแต่ครั้งบรรพกาล เทศกาลงานบุญผีตาโขนนี้เป็นส่วนหนึ่งของ "งานบุญหลวง" ซึ่งถือเป็นงานบุญใหญ่ประจำปี ของท้องถิ่น โดยรวมเอา "งานบุญพระเวส" (ฮีตเดือนสี่) และ "งานบุญบั้งไฟ" (ฮีตเดือนหก) เข้าไว้เป็นงานบุญเดียวกัน งานบุญพระเวสนั้น เป็นงานบุญที่จัดขึ้นเพื่อฟังเทศนัมหาชาติ 13 กัณฑ์ ซึ่งถือว่าจะได้อานิสงส์แรงกล้า บันดาลให้พบ พระศรีอาริยเมตไตรย์ในชาติหน้า ส่วนงาน บุญบั้งไฟเป็นงานบุญที่จัดขึ้นเพื่อบูชาอารักษ์ หลักเมืองและถือเป็นประเพณีการแห่ขอฝนให้ ตกต้องตามฤดูกาล ในงานบุญหลวงนี้ จะมีกองทัพ "ผีตาโซน" ออกมาเต้นวาดลวดลายทั่วเมืองด่านซ้าย ร่วมสร้างความสนุกสนานครื้นเครงในขบวนแห่ นี้อีกด้วย ที่มาของคำว่า "ผีตาโซน" นั้นบ้างน่จะ มาจากการที่ผีเหล่านี้สวมหน้ากากคล้ายลักษณะของ หัวโขนแต่เดิมบางคนเรียกว่า "ผีตาชน" แต่ก็หา ความหมายไม่ได้ชัดแจ้งและจากคำบอกเล่าของ เจ้าพ่อกวนขณะเข้าทรงว่า "ผีตามคน" ต่อมาจึง เรียกเพี้ยนเป็น "ผีตาโขน" ในที่สุด ที่มา :...

ผีตาโขน

วัดโพนชัยถือว่าเป็นวัดคู่บ้านคู่เมืองของอำเภอด่านซ้าย และมีความเก่าแก่เป็นอย่างมาก และทุกวันนี้ก็ยังคงความสวยงามไว้ได้ ตั้งอยู่ห่างจาก ลำน้ำหมันประมาณ ๓๐๐ เมตร ห่างจากที่ตั้งที่ว่าการอำเภอประมาณ ๑ กิโลเมตร ถูกสร้างขึ้นพร้อมกับพระธาตุศรีสองรัก ประมาณ พ.ศ. ๒๑๐๓ ผู้ที่สร้างวัดนี้ ตามข้อสันนิฐานน่าจะเป็นคนเดียวกับที่สร้างพระธาตุศรีสองรัก นั้นก็คือ พระเถระของกรุงศรีอโยธยา ๕ ตน และจากกรุงศรีสัตนาคณหุต ๕ ตน ที่มาทำสัตยาบันหล่อน้ำสัจจาตามศิลาจารึกสร้างพระธาตุศรีสองรักนั้นเอง ประเพณีสำคัญของวัดโพนชัยแห่งนี้ คือ งานบุญหลวง หรือที่เราอาจจะรู้จักกันในงานเทศกาลผีตาโขนนั้นเอง วัดโพนชัยแห่งนี้จะนี้มีการทำบุญมหาชาติในเดือน ๗ (กรกฏาคม) หรือที่เรียกว่า “งานบุญหลวง” หลังจากเสร็จงานพระธาตุศรีสองรักเป็นประจำทุกปีไม่ขาด โดยมีเจ้าพ่อกวน เจ้าพ่อแสน เจ้าแม่นางเทียมและแม่นางแต่งทุกคนเป็นเจ้าภาพจัดงานบุญเทศน์มหาชาติ ในงานนี้จะมีผีตาโขนออกมาเดินขบวนกัน เป็นประเพณีชื่อดังของเมืองด่านซ้าย วัดโพนชัยยังเป็นที่ตั้งของพิพิธภัณฑ์ ๒ แห่งคือ พิพิธภัณฑ์ผีตาโขน...