Haburman Bridge — Attraction in Çermik

Ergani-Çermik-Siverek yolunda ve Sinek Çayı üzerinde yer alan 106 metre uzunluğunda ve tabliye genişliği 4.90 metre olan kârgîr bir su yapısıdır. Doğu-batı yönünde uzanan köprü, sivri kemerli üç gözden ibarettir; doğu kanattaki ilk göz 5.30 metre açıklığında olup, büyük kemer gözünün açıklığı 19 metre, batı kanattaki gözün ise 7 metredir.

Köprünün menba cephesinde ve su yatağı içinde kalan ana kemer ayağı üzerinde üçgen prizmal gövdeli ve üçgen piramidal külâhlı bir selyaran bulunur; ana kemer gözünün karnı bütünüyle tuğla örgülüdür. Doğu kanattaki kemer ayağında da benzer formda bir selyaranın mevcut olduğu, günümüze kalabilen kalıntılardan da anlaşılabilmektedir. Mansap cephesindeki iki kemer ayağında yer alan selyaranların topukları ise çift katlı çokgen gövdeli olup, çokgen piramidal külâhlıdırlar.

Köprünün inşaatında düzgün kesme taş ve büyük kemerin karnında da tuğla malzeme kullanılmıştır; tempan duvarında yer yer görülen farklı renkteki düzgün kesme taş örgü ile korkuluk bölümleri ve selyaran ile topuklarda kullanılan bosajlı örgülerin, çok daha geç bir tarihte ve 20. yüzyılda yapılan fizikî müdahalelerin ürünü olduğuna şüphe yoktur. Ana kemerin her iki yanında birer boşaltma gözü bulunduğu iddiası kesinlikle doğrulanamamaktadır.

Köprünün inşa kitâbesi, mansap cephesinde ve batı kanattaki kemer gözünün üzengi seviyesinin hemen üzerinde olup, tempan duvarına gömülü durumdadır. Beş satırlık kitâbeden, köprünün, Artukoğullarının Mardin hükümdârı Emîr Necmüddîn Âlpî’nin kızı Zübeyde Hatun tarafından 1179/80 yılında inşa ettirildiği...

Çermik ilçesi, Haburman köyü civarında olan köprü Sinek Çayı üzerine kurulmuştur. Köprü üzerindeki kitabesinden anlaşıldığı üzere 1179 yılında Artuklular Döneminde yaptırılmış olduğu anlaşılmaktadır. Yapının ana malzemesi olarak kalker taş hâkimdir. Yanlara eğimle inen, ortadaki büyük ana kemer ile her iki yanındaki birer boşaltma gözünden oluşan yapı, üç gözlü bir köprüdür. Su üzerinde düz bir aksla devam etmeyip, boşaltma kemerinin de yer aldığı doğu kısmı kırılmaktadır. Köprünün yanlarında korkuluklar bulunmaz. Toplam uzunluğu 95,5 m, genişliği 5,5 m.dir. İki kademeli üçgen gövdeden oluşan sel yaranların üstü de aynı biçimde yükselen külahlarla tamamlanmıştır. Özenli bir taş işçiliğinin sergilendiği sel yaranların önüne yakın zamanda eklenen duvarla destek verilmiştir. Üzerinde 1927 yılında onarılmış olduğuna dair bir kitabe bulunmaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Diyarbakır Valiliğinin beraber yürüttüğü “GAP Bölgesinde Sele Maruz Kalan Alanlarda Sel Riskinin Azaltılması Hibe Programı”na Çermik Kaymakamlığı’nca başvuru yapılmış ve başvuru AB tarafından uygun görülerek köprünün restorasyonu...

Diyarbakır’a 90 km. uzaklıkta Çermik ilçesinde, Haburman köyü yakınında Haburman suyu üstünde inşa edilmiştir. Çermik Köprüsü olarak da anılan yapı Arapça kitâbesine göre 575 (1179-80) yılında, Artuklu Hükümdarı Necmeddin Alpı’nın kızı Zübeyde Hatun tarafından kardeşi II. Kutbüddin İlgazi’nin hükümdarlığı sırasında inşa ettirilmiştir. Tarih boyunca çeşitli tamirler gören köprünün son esaslı onarımı 1927 yılında Çermik Kaymakamı Hikmet Bey ile belediye başkanı Rifat Bey tarafından yaptırılmıştır.

Kaynak: Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1996 yılında İstanbul’da basılan 14. cildinde, 381 numaralı sayfada...