Lanh Giang Temple — Attraction in Hà Nam Province

Quan Lớn Đệ Tam hay còn gọi là Quan Lớn Đệ Tam Thoải Phủ. Đền thờ chính của Quan Lớn Đệ Tam là Đền Lảnh Giang, Đền Xích Đằng.

Tóm tắt về thần tích Quan Đệ Tam Quan Lớn Đệ Tam vốn là con trai thứ ba của Vua Cha Bát Hải Động Đình, là người rất được vua cha yêu quý nên giao quyền cai quản chốn Long Giai Động Đình, cận bên cạnh phụ vương. Dưới thời Hùng Vương, theo lệnh vua cha, ông cùng hai người em (có sách nói là hai người thân cận) lên giúp Vua Hùng chỉ huy thuỷ binh, lúc này ba vị giáng ở đất Hà Nam, được nhân dân tôn thành “Tam Vị Đại Vương”, trong đó, Quan Đệ Tam là người anh cả trong ba người.

Nhưng lại có điển tích nói rằng, chỉ có một mình Quan Tam Phủ giáng trần vào nhà quý tộc dưới thời Hùng Vương, ông trở thành vị tướng quân thống lĩnh ba quân thuỷ lục. Sau đó trong một trận quyết chiến, ông hy sinh (phần thượng thân (đầu) và hạ thân (mình) trôi về hai bên bờ con sông Lục Đầu). Ông hoá đi, về chầu Long Cung, là người cầm cân nảy mực, thông tri Tam Giới, quyền cai các thanh đồng đạo quan. Vậy nên có khi người ta còn gọi là Ông Cai Đầu Đồng.

Căn cứ tài liệu " Hùng triều nhất vị thuỷ thần xuất thế sự tích” đang được lưu giữ tại Đền Lảnh Giang thì huyền tích về Quan lớn Đệ tam tóm tắt như sau: Ngày xưa, ở trang An Cố, huyện Thuỵ Anh, phủ Thái Ninh, trấn Sơn Nam có vợ chồng ông Phạm Túc ăn ở phúc đức, nhưng không có con. Một đêm, vợ ông là bà Trần Thị Ngoạn đang dạo chơi bỗng gặp một người con gái mồ côi đi tha phương cầu thực. Động lòng trắc ẩn, bà Ngoạn liền đón cô về làm con và đặt tên là Quý. Vài năm sau, đột nhiên ông Túc mắc bệnh rồi qua đời. Hai mẹ con đã tìm một nơi đất tốt để an táng cho ông.

Sau ba năm để tang cha, một hôm nàng Quý ra bờ sông tắm gội, ngâm mình dưới nước, bỗng mặt nước nổi sóng, từ phía xa một con thuồng luồng khổng lồ bơi tới quấn lấy nàng, khiến nàng kinh hoàng ngất lịm. . Từ hôm đó nàng Quý mang thai. Không chịu được những lời gièm pha khinh thị, nàng đành phải trốn khỏi làng đến xin ngụ cư ở Trang Hoa Giám (nay thuộc thôn Yên Lạc). Rồi đến ngày mùng 10 tháng Giêng năm Tân Tỵ, nàng Quý chuyển dạ, sinh ra một cái bọc. Cho là điểm chẳng lành, nàng liền đem chiếc bọc đó quẳng xuống sông. Chiếc bọc trôi theo dòng nước tới trang Đào Động (xã An Lễ, huyện Quỳnh Phụ, Thái Bình), mắc phải lưới của ông Nguyễn Minh. Sau nhiều lần gỡ bỏ, nhưng bọc vẫn cứ mắc vào lưới. Ông Minh thấy lạ bèn khấn: “Nếu bọc này quả là linh thiêng thì cho tôi lấy dao rạch thử xem sao” Khấn xong ông Minh rạch ra, bỗng thấy ba con rắn từ trong bọc trườn xuống sông. Con thứ nhất theo hướng về cửa sông Đào Động, con thứ hai về Thanh Do, con thứ ba về trang Hoa Giám – nơi nàng Quý đang sinh sống. Nhân dân các trang ấp trông thấy đều sợ hãi, cùng nhau ra bờ sông tế tụng, xin được lập sinh từ để thờ. Lạ thay, vào một đêm trăng sáng, trời bỗng nổi cơn giông, ngoài cửa sông sấm sét nổi lên dữ dội. Đến gần sáng, gió mưa ngớt dần, mọi người đều thấy dưới sông có tiếng. Tương truyền ba vị tướng thời Hùng là con của Bát Hải Long Vương và Nàng Quý. Nàng Quý là con nuôi của vợ chồng ông Phạm Túc. Do vậy về sau nhân dân ghép họ Phạm cho các ông.        Bấy giờ Thục Phán có ý định cướp ngôi vua Hùng Duệ Vương. Thục Phán cầu viện binh phương Bắc đánh vào kinh đô. Duệ Vương bèn lập đàn cầu đảo. Đêm ấy nhà vua chiêm bao thấy có người sứ giả mặc áo xanh từ trên trời bước xuống sân rồng, truyền rằng: “Nhà vua nên triệu ba vị thuỷ thần sinh ở đạo Sơn Nam, hiện còn là hình con rắn thì tất sẽ dẹp xong được giặc”. Tỉnh dậy Duệ Vương liền cho sứ giả theo đường chỉ dẫn trong giấc mộng tìm về đạo Sơn Nam. Sứ giả vừa đến trang Đào Động (nay thuộc xã An Lễ, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình), bỗng nhiên trời đổ mưa to, sấm sét nổi lên dữ dội ở cửa sông. Một người mặt rồng mình cá chép, cao tám thước đứng trước sứ giả xưng tên là Phạm Vĩnh, xin được đi dẹp giặc. Sau đó, ông Phạm Vĩnh gọi hai em đến bái yết thân mẫu, rồi cùng nhau đi yết kiến Duệ Vương.  Hai em và các tướng hợp lại, dưới sự chỉ huy của ông, quân Thục đều...

Đền thờ ba vị tướng của Hùng Duệ Vương và Tiên Dung công chúa, Chử Đồng Tử. Truyền thuyết về ngôi đền thiêng này: Theo truyền thuyết xưa kể lại rằng, lịch sử đền Lảnh Giang có thờ Tam vị danh thần đời Hùng Vương thứ 18. Tam vị danh thần này là 3 con rắn, con của nàng Quý người trang Hoa Giám nay thuộc về xã Yên Lạc, người này đã có công giúp vua Hùng Duệ Vương chống lại Thục Phán và sau được phong là Nhạc Phủ Ngư thượng đẳng thần, sau đó lại được gia phong làm Trấn Tây An Tam Kỳ Linh ứng thái thượng đẳng thần.

Tham khảo: Lịch sử đền Kim Liên và những điều cần biết?

Tương truyền cho biết rằng, ở trấn Sơn Nam có đôi vợ chồng hiền lành, tốt bụng, mặc dù ăn ở phúc đức tuy nhiên mãi vẫn không có lấy 1 mụn con. Một hôm nọ đang đi dạo chơi, người vợ gặp được 1 cô gái mồ côi đi tha phương cầu thực, bà liền nhận cô gái làm con nuôi và đặt tên là Quý.

Trong một lần ra bờ sông tắm gội, nàng Quý bị 1 con thuồng luồng lao tới quấn 3 vòng quanh người nhưng nàng không chết mà lại có thai. Khi nàng có thai nàng đã chuyển đến trang Hoa Giám, thôn Yên Lạc ngày nay sinh sống để tránh nhũng lời dèm pha không hay từ dân làng.

Tuy nhiên khi đến ngày sinh, nàng Quý lại sinh được 1 bọc chứ không phải là đứa trẻ như những đứa trẻ bình thường khác. Nghĩ rằng đây là điềm gở vì vậy nàng Quý đã bỏ cái bọc đó xuống sông. Các bọc trôi theo dòng nước trôi về trang Đào Động chính là xã An Lễ, Quỳnh Phụ, Thái Bình ngày nay rồi sau đó mắc vào chiếc lưới đánh cá của một ngư dân.

Sau nhiều lần gỡ bỏ nhưng không được, cái bọc vẫn cứ mắc vào lưới, người đánh cá thấy lạ bèn chắp tay khấn vái thần sông và lấy dao rạch ra thì bất ngờ giật mình thấy ba con rắn từ trong bọc chui ra và trườn xuống sông.

Vào lúc đó, Thục Phán thuộc dòng dõi tôn thất của Vua Hùng thấy Vua Hùng đời thứ 18 đã cao tuổi mà không có con trai nối dõi nên đã cầu viện giặc phương Bắc với ý muốn cướp ngôi.

Biết Thục Phán làm phản, Vua Hùng đã cho lập đàn cầu trời đất và đêm ấy nhà vua mơ thấy sứ giả từ trời xuống truyền rằng triệu 3 vị thủy thần đội lốt rắn sẽ đến dẹp giặc giúp vua. Vua Hùng tỉnh giấc liền sai người đi tìm theo đúng lời sứ giả.

Khi đến trang Đào Động, 1 trong 3 con rắn đã hiện thân thành người tên Vĩnh yết kiến và xin đem theo 2 anh em rắn của mình cũng như quần binh đi đánh giặc. Và dưới sự chỉ huy của ông Vĩnh, quân Vua Hùng thứ 18 đã đánh tan tác đạo quân Thục Phán.

Để ban thưởng, Vua Hùng đã phong ông là Nhạc Phủ Ngư Thượng Đẳng Thần nhưng ông không nhận và cúi xin phép cho mình cũng như 2 anh em rắn về quê mẹ sinh sống. Sau khi ông mất, nhà vua phong ông là Trấn Tây An Tam Kỳ Linh Ứng Thái Thượng Đẳng Thần, đồng thời ban sắc chỉ cùng tiền cho người dân địa phương rước thần hiệu, dựng đền và ngôi đền đó chính là đền meng tên Lảng Giang như bây giờ. Ngôi đền thờ ông cùng 2 anh em...

Quan Lớn Đệ Tam Thoải Phủ hay còn gọi là Thái tử Đệ Tam. Quan lớn vốn là con trai thứ ba của Vua Cha Bát Hải Động Đình, là người rất được vua cha yêu quý nên giao quyền cai quản chốn Long Giai Động Đình, cận bên cạnh phụ vương.

Hầu như những người đã ra hầu Tứ Phủ, khi hầu hàng Quan Lớn, ai cũng phải hầu về Quan Đệ Tam. Có thể coi ông là vị Quan Lớn tài danh hàng đầu. Khi ngự đồng, ông mặc áo trắng thêu rồng, hổ phù; làm lễ tấu hương, khai quang, chứng sớ điệp và ông múa đôi song kiếm. Khi có đại tiệc khai đàn mở phủ, người ta thỉnh quan về chứng đàn Thoải Phủ (gồm có long chu phượng mã, lốt tam đầu cửu vĩ…: tất cả đều màu trắng). Trong hàng quan lớn, vì danh tiếng bậc nhất nên Quan Lớn Đệ Tam cũng được lập đền thờ phụng ở khắp nơi.

Để ca ngợi tài đức, công lao của ông, văn hát:

“Giáp bạc bao phen rực lửa hồng

Xông pha trăm trận cũng như không

Ra tay cứu nước trừ nguy biến

Tiếng để ngàn thu với non sông

[…] Gươm thần ba thước tay ngang dọc

Tài dậy trời Tây, chí lấp bể Đông”

Giữa những lời văn dập dìu, khói hương nghi ngút tại khắp đền, phủ thờ Quan Lớn Đệ Tam, mỗi người đến đều chuẩn bị những mâm lễ màu trắng để cầu bình an sức khỏe. Có cụ đã 70, 80 cũng sai con cháu đưa đi lễ Quan vào dịp tháng 6 âm lịch như một cái lệ khó bỏ mà dân gian vẫn gọi tháng tiệc “Thoải phủ”.

“Trăm cảnh nghìn cảnh không bằng bến Lảnh đò Mây”, hàng trăm người dân từ khắp nơi đổ về các nơi phụng thờ nhớ công ơn vị Thần thượng cổ với niềm mong mỏi tâm linh nơi của Thánh. Dù vẫn còn nhiều huyền tích nhưng thượng thần Thổ Lệnh, Quan Lớn Đệ Tam, ba anh em họ Phạm và câu chuyện nàng Quý Nương sinh ra bọc trứng đã ăn sâu tâm thức người dân, để hậu thế về sau khắp miền sông Lục Đầu, Tam Giang, Tranh Giang, Vị Thủy, Đà Giang đều có bóng dáng người anh hùng họ Phạm thời Hùng Triều.

Có điển tích dân gian kể rằng, chỉ có một mình Quan Tam Phủ giáng trần vào nhà quý tộc dưới thời Hùng Vương, ông trở thành vị tướng quân thống lĩnh ba quân thuỷ lục. Trong một trận đánh, ông đã hy sinh, xác ông bị chém làm đôi, phần thượng thân (đầu) trôi dạt vào bãi sông thuộc làng Xích Đằng, phường Lam Sơn, thành phố Hưng Yên, dân làng đã lập đền thờ tưởng nhớ ông.

Còn phần hạ thân (mình) dạt vào ven sông thuộc thôn Yên Lạc, xã Mộc Nam, Duy Tiên, Hà Nam, cũng được dân làng chôn cất và lập đền thờ tưởng nhớ, đó là đền Lảnh Giang hai bên bờ sông Lục Đầu. Đây được xem hai nơi thờ chính, được nhiều người biết đến cùng với nhiều ngôi đền ở Hà Nội, Phú Thọ, Lạng Sơn đều phụng...