Đền Đậu An — Attraction in Hưng Yên Province

Đền An Xá (đền Đậu An) được biết đến là một công trình kiến trúc tiêu biểu, đặc sắc, hiếm hoi, duy nhất và lớn nhất của văn hóa Đạo giáo còn sót lại ở tỉnh Hưng Yên nói riêng và trên cả nước nói chung. Ngôi đền có giá trị lịch sử, văn hóa to lớn, minh chứng cho dấu ấn hiện hữu của "nền văn hóa Đạo giáo sơ khai" trên vùng đất này. Đền đã được xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt.

Đền An Xá tọa lạc tại thôn An Xá, xã An Viên, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên. Ngôi đền được khởi dựng từ sớm, là nơi tôn thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế, Thiên Tiên, Địa Tiên và Ngũ Lão Tiên Ông (những vị thần, tiên của văn hóa Đạo giáo), những người có công khai phá vùng đầm lầy hoang vu, diệt trừ thú dữ, dạy dân cày cấy, lập làng chạ, dựng "Thụy Ứng Quán" để cầu mong mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu.

"Ngày xưa đền chỉ là quán thờ bằng tranh, nứa, lá, cho nên còn gọi là Thụy Ứng Quán, tức là quán thờ, cầu điều lành. Nhân dân thập phương đến để cầu phúc, cầu tài, cầu lộc. Trải qua các thời Đinh, Lý, Trần, Lê, đền đã được trùng tu dần cho đến ngày nay. Quần thể di tích có đền Chính, đền Hạ, đền Quan giám, miếu Cô...Nhưng độc đáo nhất vẫn là đền Chính hay còn gọi là đền Thượng."

Đền An Xá là công trình kiến trúc cổ, có không gian cảnh quan đẹp, qui mô kiến trúc khá lớn. Điều làm nên sự độc đáo và đặc biệt lớn nhất tại đền An Xá so với các công trình kiến trúc khác là hai tòa Ống muống và Hậu cung đền đều được làm hoàn toàn bằng đá xanh nguyên khối, tạo nên nét đặc sắc hiếm có, ít di tích cổ nào ở miền Bắc còn lưu giữ được. Tất cả những họa tiết, hoa văn trang trí trên các cấu kiện kiến trúc tại đây đều được các nghệ nhân điêu khắc đá đương thời tạo tác công phu, cầu kỳ, tỷ mỷ, chau chuốt đến từng chi tiết, tạo nên sự thâm nghiêm linh khí nơi thờ tự. "Cung ngoài chủ yếu là gỗ lim nhưng cung trong chủ yếu là đá. Cột, kèo đều bằng đá. Phía trên trạm trổ lân, nghê, cột cao rồng lượn chầu bè vân phong. Cung cấm thì có 2 cửa 2 bên. Khác với các đền khác, được mở cửa vào, nhưng ở đây thì không. Ở trong cung cấm có 1 Nhang áng. Chất liệu xây bằng đất nung, nền xung quanh là hoa sen, biểu tượng thờ Phật."

Giá trị nghệ thuật của đền An Xá còn thể hiện ở những di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia tiêu biểu, quý hiếm, có một không hai, hiện còn lưu giữ tại di tích. Trong đó, tiêu biểu là 02 bảo vật quốc gia: Bệ thờ đất nung (khoảng thế kỷ XVI); Tháp đất nung đền An Xá (thế kỷ XVI - XVII). Ngoài ra, đền còn lưu giữ một số hiện vật có giá trị, như: 2 bệ tượng đất nung mang phong cách mỹ thuật thế kỷ XVI-XVII; Khánh đá thời Hậu Lê, niên hiệu năm Vĩnh Trị (1676); Chuông đồng niên hiệu Cảnh Hưng thứ 34 (1773), tượng thờ mang phong cách nghệ thuật thế kỷ XVIII,... Đây là những di sản văn hóa vô giá, là nguồn sử liệu quý cho các nhà nghiên cứu khi tìm hiểu về di tích, địa danh và tục thờ các vị thần tiên.

Nhà nghiên cứu văn hóa, Giáo sư Trần Lâm Biền, cho biết: ở đây Tháp này khác Tháp Phật. Tháp Phật thường theo số lẻ, nhưng Tháp ở đền có 10 tầng. Trên Tháp này, người ta thấy ước vọng của con người được đặt vào trong những bản chạm rất rõ ràng. Uớc vọng ấy được hội tụ bởi nhiều dòng chảy văn hóa: 1 là tín ngưỡng dân gian, 2 là ước vọng gắn với tư duy nông nghiệp.

"Ở đền này, cái Tháp còn giữ lại cho chúng ta rất nhiều hoa văn, hình trang trí mà ở đấy không chỉ để làm đẹp cho Tháp mà còn nói lên tâm hồn của người Việt, ước vọng của con người muốn gửi qua Tháp đó lên đấng tối Thượng: hãy vì con người mà ban phát ân huệ." Ông Lâm Biền nói.

Với giá trị đặc biệt trên, di tích kiến trúc nghệ thuật đền An Xá được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt năm 2020; Tháp đất nung đền An Xá được công nhận Bảo vật Quốc gia năm 2021; bệ đất nung đền An Xá được công nhận là Bảo vật Quốc...

Đền Đậu An - Khu di tích lịch sử - văn hóa, thuộc địa phận thôn An Xá, xã An Viên, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên (cách TP Hưng Yên khoảng 10 Km) là di tích lịch sử văn hóa đã được xếp hạng Di tích lịch sử Quốc gia. Đền Đậu An ngày xưa còn có tên là "Thụy ứng Quán" (Quán điềm lành), nơi thờ Ngọc hoàng Thượng đế, Ngũ Lão tiên ông và các vị Thiên tiên, Địa tiên.Ngôi đền có niên đại 2200 năm.Đền Đậu An là nơi duy nhất ở Việt Nam thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế cùng các thiên thần. Đền Đậu An có kiến trúc kiểu chữ Đinh (J) gồm 3 tòa tiền tế, thượng điện và hậu cung. Chất liệu tạo nên ngôi đền được tạc từ những khối đá nguyên khối. Phần lớn nguyên liệu làm đền là từ gỗ lim, nhưng tại cung Đệ nhất và Đệ nhị của tòa thượng điện lại được làm bằng đá, có tấm nặng tới hàng chục tấn được các nghệ nhân và thợ thủ công đương thời chạm khắc long cuốn thủy tinh xảo từ cột trụ, câu đối, hoành phi tới bức tường. Lễ hội đền Đậu An được tổ chức từ ngày 6 đến ngày 12, tháng 4 (âm lịch). Trong đó, ba ngày 6,7 và 8 là ngày hội chính. Lễ hội Đậu An là một lễ hội lớn, thu hút hành ngàn người tham gia với quy mô hoành tráng. Lễ hội mang đậm nét đặc sắc của văn hóa dân gian nói chung và nét đẹp của nền văn hóa lúa nước vùng Bắc Bộ nói riêng. Nó thể hiện khát vọng cháy bỏng của con người về một cuộc sống yên vui, ấm no...

Nằm trên mảnh đất hình đầu rồng, được bao bọc bởi hồ nước trong xanh in bóng những cây nhãn lồng cổ thụ, đền Đậu An là nơi thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế cùng các thiên thần.

Ngôi đền tọa lạc tại thôn An Xá, xã An Viên, huyện Tiên Lữ, cách TP Hưng Yên khoảng 12km cách Hà Nội khoảng 50km

Đền Đậu An được khởi dựng từ khá sớm, trải qua nhiều lần tôn tạo, đền có quy mô bề thế, các hạng mục mang đậm dấu ấn nghệ thuật thời Hậu Lê đan xen thời Nguyễn.

Theo thần tích còn lưu giữ, vào năm Thiên Định nhị niên (trước Công Nguyên) có Thiên tiên, Địa tiên mở cổng trời xuống hướng dẫn nhân dân khai phá vùng sình lầy, dạy cách săn bắn, hái lượm và trồng lúa nước.

Ngoài ra, còn có Ngũ lão tiên ông huy động dân làng khai hoang, diệt trừ thú dữ và dựng Thụy Ứng quán thờ để cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

Ở đây có Cung Mẫu, Cửa Thiên, Cung Phạm Ngũ Lão, cung tứ phủ thánh cô, thánh cậu. Và cung các bạn bệ tại chính điện

Đền được xây dựng với những cột đá lớn, những bệ đá nguyên khối...