Temple Huyen Khong — Attraction in Hue City

Chùa Huyền Không ở Lăng Cô, Phú Lộc, dưới chân đèo Hải Vân được Hòa thượng Viên Minh và các sư đệ Tịnh Pháp, Trí Thâm, Tấn Căn,… xây dựng vào năm 1973. Do hoàn cảnh đổi thay, vào cuối năm 1978, chùa được dời về thôn Nham Biều, Hương Hồ, Tp Huế và tồn tại cho đến nay. Diện tích đất chuà khoảng gần 8.000 m2.

Ðây là ngôi chùa Phật giáo Nam Tông khá nổi tiếng ở cố đô Huế từ cuối thập niên 1980. Từ trung tâm thành phố Huế, du khách ngược đường về hướng Tây Bắc, men theo dòng sông Hương hiền hòa, qua khỏi chùa Thiên Mụ khoảng hơn 2 km, gặp cầu Long Hồ rẽ tay phải theo biển hướng dẫn đặt ở đầu cầu. Từ đây vào đến chùa còn 700 m. Di chuyển thêm 500 m nữa khách thập phương sẽ qua cây cầu nhỏ xinh xinh cũng có tên là Huyền Không. Chiếc cầu này được chư tăng Huyền Không xin tài trợ của Hiệp hội Schmitz – Tây Ðức xây dựng để nhân dân địa phương và du khách đến chùa đi lại thuận tiện vào năm 1989, hoàn thành vào năm 1991. Từ vị trí này, du khách đã thấy một phần thân và ngọn ngôi bảo tháp lừng lững hiện lên giữa bầu trời.

Qua cầu, rẽ về trái khoảng 100 m, cổng chùa cao lớn đã hiện ra trước mắt. Tòa cổng này có mô típ kiến trúc 13 tầng mái, có chiều cao 15 m, rộng 13 m; linh vật trang trí chính là chim khổng tước tả thực, lông đuôi hoặc logo biểu tượng ở bờ quyết, góc mái hoặc tại vị trí trang trọng chính giữa mái. Nổi bật ở trung tâm cổng là dòng đại tự CHÙA HUYỀN KHÔNG màu vàng kim; chung quanh cũng được trang trí bằng họa tiết chim khổng tước và hoa sen. Bọc quanh thân cổng và các thân trụ tường thành hai bên cổng lại là một nhóm phù điêu chưa từng xuất hiện ở các công trình kiến trúc Phật giáo Việt Nam từ xưa đến nay. Nguồn gốc các họa tiết phù điêu này được các nghệ nhân “tham khảo” từ hệ thống hoa văn phù điêu của thánh địa Mỹ Sơn, Champa.

Sân chùa hiện nay được lát gạch men Quảng Ninh, rộng, thoáng mát có mái che để đáp ứng nhu cầu các khóa tu học mùa hè, khóa xuất gia gieo duyên mỗi năm tổ chức mấy lần. Ở đây nhìn vào điện Phật, một bức hoành phi gỗ sơn son thếp vàng hiện rõ mồn một trên vách tường, điêu khắc nổi hàng chữ Pāli: ABHISUÑÑĀRĀMĀ. Ngôi chánh điện có diện tích 12m x 24m, đỉnh tiền đường cao khoảng 11 m, đỉnh bái đường cao 9,5 m, lợp ngói măng âm – dương đất nung Bình Định ; hệ thống cột, vi kèo, bán kèo, xuyên, xà bằng bê-tông giả gỗ, đường nét mạnh mà không thô; mái đao bốn góc trên mái tiền đường, bái đường không có con giống long, phụng như nhiều ngôi chùa ở Huế, mà chỉ là điểm hòa quyện giữa linh vật truyền thống với dây lá, thể hiện được nét trầm hùng và uy nghiêm của khối kiến trúc về tổng quan. Trong chánh điện, tại vị trí trung tâm, tôn trí duy nhất một pho tượng Phật Thích Ca bằng ciment, sơn màu vỏ trứng sẫm, vẻ mặt thanh thoát và từ ái, tay phải đưa lên, tay trái đặt trên lòng bàn chân – với tư thế này Ðức Phật như đang đàm đạo cùng các đệ tử. Dáng dấp tượng có đường nét tương tự mô típ tượng của các xứ Phật giáo Nam tông nhưng tính dân tộc và nhân bản được thể hiện rất cao. Bảo tượng cao 1,54m, đặt trên toà sen cao 1,5m. Một bảo lan bằng bê tông giả gỗ phân cách phần thờ phụng và lễ bái của Phật tử tạo nên một không gian trang nghiêm, tôn kính. Chánh điện trang trí đơn giản, thanh tịnh và trong sáng. Phật tử vào lễ Phật trong khung cảnh đó sẽ cảm thấy tâm hồn mình thảnh thơi, lắng dịu. Khi nghe lời kinh của chư Tăng lại càng hoan hỷ hơn, vì âm điệu kinh Pāli vang vọng nhẹ nhàng, trầm bỗng ngân nga như tiếng sóng biển dội vào bờ từng đợt, từng đợt.

Bên phải sân Phật điện là khu vườn cảnh bố cục tự nhiên có tên là Thanh Tâm viên. Trên mấy đồi cỏ lúp xúp có năm ba gốc dương liễu cổ kính, xương xẩu, tàn lá xanh rì, mấy bụi sim dại và dăm bảy cụm lạc thạch nằm rải rác theo lối mòn lát đá chạy quanh co. Một mái lương đình ngói đỏ thấp thoáng sau mấy gốc hoa sứ lão trượng, cội thiên tuế tuổi tác gần thế kỷ, cặp thạch đăng xứ Phù Tang xa xôi – biểu tượng thanh kiếm, chiếc khiên của một võ tướng samurai qui phục cửa Thiền đang ngày đêm nghiêng mình soi bóng xuống mặt nước của...

Nằm trong quần thể danh thắng Ngũ Hành Sơn, Huyền Không là một trong những động đẹp nhất, huyền ảo nhất, có giá trị tâm linh to lớn nhất. Động Huyền Không là một động lộ thiên, vòm hình tròn, nền bằng phẳng, trên vòm có 5 lỗ thông ra bên ngoài, ánh sáng tràn vào đây tạo một không khí huyền bí lung linh cho hang động.

Động Huyền Không là một trong những động đẹp nhất, huyền ảo nhất, có giá trị tâm linh to lớn nhất Để vào được động Huyền Không phải bước xuống hơn 20 bậc cấp nằm sâu hơn động Hoa Nghiêm khoảng 5m, được ví động như chiếc chuông úp sấp, là một trong những động rộng, thoáng mát và đẹp nhất của quần thể Ngũ Hành Sơn, vòm động tiếp xúc với không gian bên ngoài, ánh sáng rọi vào làm động thêm lung linh huyền ảo. Ngày nắng, động được ví như chiếc điều hòa thiên nhiên bởi không khí mát mẻ, trong lành. Đây là điều làm nên sự khác biệt của động Huyền Không đối với một số hang động khác ở Hạ Long, Phong Nha - Kẻ Bàng… Trong khi các nơi phần lớn là động kín, ẩm, trong động phải thắp điện hoặc khi vào phải có đèn chiếu sáng thì động Huyền Không tuy ít thạch nhũ nhưng đủ độ thoáng và ánh sáng tự nhiên.

Trên cao nhất là tượng Phật Thích Ca, được làm vào năm 1960 bởi nghệ nhân Nguyễn Chất, người nổi tiếng ở làng đá mỹ nghệ Non Nước. Bên dưới là bàn thờ Phật Địa Tạng Vương Bồ Tát. Bên trái động có đền thờ bà Ngọc Phi (bà Chúa Tiên), là nơi du khách đến cầu tài, cầu lộc; đền thờ bà Lồi Phi (Chúa Thượng Ngàn) được du khách đến cầu nguyện về sức khỏe và sự bình an. Sâu bên phải là đền Trang Nghiêm Tự cổ kính được xây dựng năm 1825, gồm ba gian. Gian chính thờ Phật Quan Âm, bên trái thờ 3 vị Thánh (gồm Quan Công, Quan Bình và Châu Xương) tượng trưng cho đức độ, trí dũng và lòng trung thành. Đặc biệt, gian bên phải thờ Ông Tơ, Bà Nguyệt, nơi các đôi trai gái đến cầu duyên, mong được Nguyệt Lão buộc sợi chỉ hồng trăm năm hạnh phúc. Quanh vòm động có nhiều nhiễu đá bám vào vách tạo nên những hình thù lạ, đó là khuôn mặt ông già nhìn nghiêng, là hình con chim hạc hay đà điểu, hình hai đầu voi với chiếc vòi thả xuống, là con cò cùng chiếc mỏ dài nhọn ép vào vách động… Động không có nhiều thạch nhũ đẹp. Tuy nhiên trên vách vẫn thấy một vài hình thù lạ và hay hay. Một thạch nhủ tên Vú Mẹ trước đây nước nhiễu ẩm ướt, nhưng vì nhiều người rờ quá, nên nước bây giờ không còn ướt nhiều nữa. Động Huyền Không đi qua cổng vòm có 3 chữ Huyền Không Quan, cửa hơi hẹp, động tối, những bậc đi xuống sâu, giữa cửa động có tượng hình ông Thiện và ông Ác, như nhắc nhở con người phải thánh thiện, từ bi khi đến cõi sắc không của Phật. Bên cạnh thế giới tâm linh, động Huyền Không còn có giá trị lịch sử to lớn. Trong những năm kháng chiến chống Pháp, đây là căn cứ hoạt động bí mật của cán bộ lãnh đạo địa phương và du kích. Trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam, Mỹ đã biến động Huyền Không thành nơi huấn luyện biệt kích đồng thời cũng là nơi đồn trú của nhiều đơn vị Mỹ - Ngụy. Năm 1968 quân giải phóng đã đánh bật chúng ra khỏi nơi đây, đồng loạt tấn công nhiều căn cứ lân cận và sân bay quân sự Nước Mặn. Huyền Không trở thành trạm giải phẫu và nơi cất giấu thương binh của quân giải phóng, ghi dấu những trận đánh oai hùng của quân dân Quảng Nam Đà Nẵng, tiêu biểu là trận đánh của anh hùng Phan Hiệp (người con Hòa Quý) rạng sáng ngày 23-8-1968. Đại đội trưởng Phan Hiệp được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân và đổi tên thành Phan Hành Sơn.

Vào trong hang có ánh sáng từ trên cao chiếu qua lỗ trống trên động, càng làm vẻ đẹp lung linh huyền bí, vòm Động cao nhủ thạch bám vào vách tạo nhiều nét đẹp thiên nhiên, và bàn tay con người tạo thêm nhiều hình đẹp như tượng Phật Quan Âm, được điêu khắc công phu...

Chùa được xây bằng vật liệu hiện đại là bê tông cốt thép, mà vẫn mang dáng dấp cổ kính, hài hoà với đường nét chung của cố đô và được đánh giá là một thể nghiệm thành công của ý tưởng kiến trúc. Tôn thờ vẻ đẹp thiên nhiên, một bức tranh phong cảnh nhân tạo ngay bên toà Phật điện gọi là Thanh tâm viên. Tên gọi như cảnh trí, cho ta một không gian tĩnh tâm bởi màu xanh bình yên của cỏ và dăm ba gốc dương liễu cổ kính. Mái Lương Đình đỏ thấp thoáng sau mấy gốc sứ, gốc đại và thiên tuế tuổi tác gần thế kỷ soi bóng xuống mặt hồ Hàm Nguyệt Trì. Không gian cây xanh làm mềm mại thêm các đường nét kiến trúc của hành lang, mái ngói với các kèo cột, xuyên xà của toàn bộ khối nhà bê tông sắc cánh dán, tinh vi như gỗ thực. Mái đao, hai đầu nóc, quyết trang trí và hồi văn cách điệu những nét mạnh, sắc. Những bức phù điêu đắp lộng biểu tượng tứ linh long, lân, quy, phượng với hai gam màu xanh lam, trắng mang đậm nét văn hoá cung đình Huế. Bên phải Phật điện là một kiến trúc thu hút sự chú ý của khách thập phương là Yên Hà Các, với lối kiến trúc ít nhiều mang phong cách xứ phù tang. Những giỏ phong lan luôn được chăm sóc và thay đổi mỗi ngày hoa nở, được chọn trong 500 giỏ phong lan quý nuôi trồng ở vườn dưới sân chùa. Môi trường cỏ cây được chăm sóc kỹ lưỡng, từ những chú tiểu nhỏ cũng tham gia cho khung cảnh chùa luôn có màu xanh hoa lá, Yên Hà Các với những đường nét kiến trúc uyển chuyển, nhẹ nhàng nằm giữa những quy hoạch tiểu cảnh sân vườn đầy thẩm mỹ, cho du khách thập phương và Phật tử một môi trường sinh thái an lành và nhiều mỹ cảm của một chốn hành thiền không mấy xa Huế. Ngôi chùa Huyền Không thứ hai trên đất Phú Xuân là Huyền Không sơn thượng - là nẻo về chốn thảo am một vùng bán sơn địa có tên gọi thật lạ: vùng Chằm. Con đường lên núi Hòn Vượn trong sơn phận xã Hương Hồ, huyện Hương Trà, cách nay bốn năm còn xa ngái và hiu quạnh. Rừng đi mãi thành đường dẫu còn ghập ghềnh trắc trở, thì 7 cây số đường rừng đủ thêm phong vị cho chuyến đi thảo dã đến với thiên nhiên và vãn cảnh chùa. Tới vùng chân núi có độ cao 309m so với mực nước biển. Mọc lên cao dần cả một rừng thông được trồng 5-6 vạn cây nên gọi là vạn tùng sơn. Là một vùng rừng 56ha do Nhà nước giao đất giao rừng từ năm 1989 cho nhà chùa. Trung tâm sơn lũng mở ra Tả thanh long là một triền đồi thoai thoải, Hữu bạch hổ là một dãy núi cao liền khối với núi mẹ, um tùm cây rừng nguyên sinh đang phục hồi. Hướng Tây Nam có một mỏm núi với cây cổ thụ mọc cheo leo trên đá là Độc thụ sơn. Dưới gốc cây cổ thụ là bức tượng đá nổi tiếng của Viện sĩ Thống tấn Nghệ thuật Pháp, cố Hoạ sĩ nhà điêu khắc Điềm Phùng Thị đã tạc, gửi tặng chùa một dáng ưu tư của thiền sư trong bóng núi mây ngàn. Những am cốc ẩn cư nằm rải rác sâu trong rừng, quanh quanh...