Chau Sa Citadel — Attraction in Quảng Ngãi City

DI TÍCH THÀNH CHÂU SA

Châu Sa (C.S) hay thành Hời là tên một thành do người Chăm tạo dựng, tọa lạc tại khu vực hạ lưu, tả ngạn sông Trà Khúc, thuộc huyện Sơn Tịnh, tỉnh Quảng Ngãi.Tòa thành cổ nằm cách TP. Quảng Ngãi 7 km về phía đông bắc, cạnh tuyến QL 24B

Tại Việt Nam, đây là thành đất duy nhất mà người Chăm còn để lại với những dấu tích cho phép nhận diện khá rõ vị trí, quy mô, bố cục cũng như vai trò của tòa thành đối với vùng đất có thể là một tiểu quốc của họ, nay thuộc địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.

Tiểu quốc này nằm về mạn nam tiểu quốc Amaravati (nay thuộc vùng đất Quảng Nam) và cùng thần phục vương triều (mandala) Indrapura.

Tại đây, sông Trà Khúc, cửa Đại Cổ Lũy, thành C.S, tháp Chánh Lộ là những công trình thiên nhiên và nhân tạo giữ vai trò đặc biệt quan trọng, thích ứng với hệ thống trao đổi ven sông giữa miền ngược và miền xuôi cũng như giữa những tiểu quốc với nhau.

Thành C.S có 2 lớp thành: Thành nội và thành ngoại. Thành nội hình chữ nhật, đắp bằng đất, hình dạng gần vuông (580m x540m), cạnh dài nằm theo hướng bắc- nam. Chiều cao tường thành hiện đo được 4-6m, chân thành rộng 20-25m, mặt thành rộng 5-8m.

Quanh thành có hào nước rộng 20-25m(2). Thành nội mở 5 cửa đông, bắc, tây, nam và tây nam. Các cửa đông, nam và tây nam đều có công trình kiến trúc bằng gạch nhô lên cao, có thể là những vọng lâu. Quan sát cửa nam cho phép đoán định đây là cửa chính của thành C.S

Thành ngoại, kết hợp giữa các đoạn đào đắp với địa hình tự nhiên, khéo léo tận dụng các đồi núi thấp và các sông con, rạch nước, ao đầm vốn chằng chịt trong vùng. Thành ngoại chỉ đắp ba cạnh ở các phía tây, đông và bắc, trong đó cạnh thành tây và đông đắp kiên cố, cạnh thành bắc chủ yếu dựa vào núi non. Phía nam, nhìn ra sông Trà Khúc, không có bờ thành.

Điểm đặc biệt của thành C.S là khoảng giữa thành nội và thành ngoại, về mạn nam, có hai gọng thành hình càng cua đối xứng qua trục nam bắc. Gọng thành phía tây, bắt đầu từ góc tây nam thành nội, dài gần 700m, còn phía đông, bắt đầu từ góc đông nam, dài chừng 500m.

Tuy đắp bằng đất, nhưng thành C.S có quy mô đáng kể, án ngữ một vị trí khá trọng yếu ở vùng hạ lưu sông Trà Khúc. Tầm nhìn chiến lược và sự khôn khéo của những người xây dựng thành thể hiện ở sự kết hợp chức năng quân sự – phòng thủ với vai trò dân sự – kinh tế. Sự tập trung dân cư bên trong thành, như các phát hiện khảo cổ học cho thấy, và việc nối kết hào thành với sông rạch tự nhiên, hình thành mạng lưới đường thủy, tạo điều kiện thuận lợi cho giao thương tại chỗ cũng như trao đổi hàng hóa, sản vật với bên ngoài, thông qua sông Trà Khúc và cửa Đại, Cổ Lũy.

Từ C.S nhìn về phía đông nam, bên hữu ngạn sông Trà Khúc là núi Phú Thọ, thành Hòn Yàng, thành Bàn Cờ và phòng thành Cổ Lũy. Đây là những tiền đồn, án ngữ và tạo thế ỷ dốc bảo vệ C.S từ phía biển. Các nhà nghiên cứu cho rằng người Chăm xây dựng thành C.S nhằm phòng ngừa, ngăn chặn những cuộc dấy loạn, quấy phá của các tiểu quốc, giữ yên mạn nam kinh đô Indrapura, đồng thời sẽ là nơi có thể lui quân phòng thủ trong trường hợp bị các lực lượng quân sự vốn mạnh hơn, từ phía bắc tiến công.

Năm 1924 khi nhà khảo cổ học người Pháp Henri Parmentier (1871 -1949) tình cờ tìm thấy một bia đá, sau này gọi tên là “Bia đá C.S”. Minh văn khắc trên 4 mặt bia đá thông tin về 2 vị vua đầu tiên của vương triều Indrapura (875 – 982) là Indravarman II và Yaya Simhavarman, cũng như niên đại dựng bia là năm 903.

Vị vua đầu Indravarman II, sau khi được triều đình Chăm (khi đó là v.triều Panduranga phía nam) tôn phù lên ngai vàng, đã chuyển kinh đô từ vùng Panduranga (Ninh Thuận, Bình Thuận ngày nay) ra phía bắc và lấy tên mình đặt tên cho quốc đô mới – Indrapura.

Vị trí Indrapura nay thuộc khu vực di tích Đồng Dương (Quảng Nam). Dưới thời trị vì của Indravarman II, vương quốc Chăm trở nên thịnh trị. Sự hưng thịnh của vương triều vẫn tiếp tục sau khi Indravarman II qua đời và người cháu là Jaya Simhavarman lên nối ngôi. Từ minh văn bia đá CS, có thể biết được thành này tồn tại muộn nhất là trong thời kỳ trị vì của v.triều Indrapura (875...

Khu vực nay đã là một di chỉ cổ, tuy không còn vẻ tráng lệ nhưng sự to lớn vẫn nhìn thấy rõ

Vấn đề thứ nhất :cho khách tham quan chính là vấn đề phàn nàn di tích không có gì thú vị. Trên thực tế đây là một trường thành rất cổ và nó sẽ không đẹp như phim kiếm hiệp bạn xem trên ti vi, nó sẽ thật sự lí thú với người có hứng thú, nhưng vô vị với người chỉ đi cho biết và cảm nhận nghệ thuật chỉ qua màu sắc của thời đại hiện nay. Vấn đề thứ hai : người có hứng thú thì đừng nhìn vào cái tấm biển nhỏ ghi vài dòng chữ mà hãy đi thẳng tới bờ thành, tuy ko giống như phim kiếm hiệp nhưng nó cho ta thấy một thực tế khách quan về chất liệu, hình dung độ cao thực tế vào thời đại đó, bờ thành rất rõ ràng và bao bọc lấy cả một khu đất rộng lớn. Vấn đề thứ 3 : nơi đây không phù hợp cho ai đòi hỏi sự bóng bẩy cổ trang, nó thích hợp cho những người có con mắt quan sát đi sâu vào lịch sử, về dân tộc, chất liệu, địa chất, các khía cạnh nhân tạo, sự khám phá cái mới. Vấn đề 4 : Nếu không là người như vấn đề 3 thì bạn có thể sử dụng google map để tham quan online một vài địa điểm mà mình đã chụp toàn cảnh từ bờ thành, lẫn biển...

Thành cổ Châu Sa hay Amaravati là thủ đô của Vương quốc Amaravati, được người Chăm Pa xây dựng bằng đất vào thế kỷ thứ 9 tại xã Tịnh Châu, TP.Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi, Việt Nam. Đây là loại thành Chăm bằng đất duy nhất ngày nay vẫn còn dấu tích.

Thành Châu Sa là di tích dân sự lớn nhất trong khu vực Quảng Nam- Quảng Ngãi thuộc châu Amaravati của Champa xưa. Niên đại của thành được xác định vào khoảng cuối thế kỷ IX đầu thế kỷ X. Cơ sở để xác định là tấm bia được tìm thấy trong khu vực thành. Bia Châu Sa có niên dại xác định là năm 903, trên bia có những thộng tinvề hai vị vua đu62 tiên của vương triều Indrapura (875-982) là Indravarman II và Jaya Simhavarman. Vì vậy thành Châu Sa ít nhất là đã tồn tại trong thời kỳ vương...