Giác Hoa Pagoda — Attraction in Xã Châu Thới

Chùa Giác Hoa hay còn gọi là chùa cô Hai Ngó, Chùa được xây dựng từ năm 1919, do bà Huỳnh Thị Ngó, tức Cô Hai Ngó là con gái lớn của ông Huỳnh Giang Hiệp và Nguyễn Thị Kiều, hai ông bà Huỳnh Giang Hiệp có tất cả bốn người con, hai gái hai trai. Gia đình ông là những người lao động nghèo ở làng Châu Thới, thời gian sau nhờ duyên làm ăn phát đạt trở nên giàu có. Lúc ông có nhiều điền sản, người địa phương ở đây gọi là ông Chủ Chá (tên gọi theo âm Triều Châu). Trong bốn chị em thì có Cô Hai Ngó được sinh ra từ lúc gia đình còn bần hàn, đã chứng kiến cái cảnh cực khổ của dân nghèo ở nông thôn nên khi gia đình giàu có Cô rất hòa nhã, thương yêu, giúp đỡ mọi người. Tuy giàu sang nhưng Cô chỉ thích cuộc sống đạm bạc, đơn giản, không thích chỗ đông người, Cô thích ăn rau, quả hơn thịt, cá. Đầu năm 1914, Cô Hai vâng lệnh cha mẹ lập gia đình. Người bạn đời của Cô tên Thái Kim Chiêu cũng là người cùng xóm. Cô được cha mẹ cho ra riêng với một ngôi nhà khá khang trang tại kinh Thầy Bang, xã Châu Thới. Cuộc sống của Cô lúc đầu rất hạnh phúc nhưng chỉ hơn một năm thì chồng Cô bị tai nạn mất sớm, đứa con đầu lòng của Cô chưa đầy tuổi cũng bị bạo bệnh qua đời. Hai lần Cô chứng kiến cảnh mất người thân, đau thấu tâm can. Càng nghĩ, Cô càng thấy cuộc đời nhiều đau khổ, chỉ là ảo ảnh, phù hoa, vạn vật vô thường, của cải tiền tài không thể là cứu cánh nên cuối cùng Cô đã tìm vào cửa Phật. Vào năm 1915, Cô đã thọ Tam quy ngũ giới, pháp danh là Diệu Ngọc. Từ đó, theo lời Phật dạy Cô không chỉ tụng kinh niệm Phật ở nhà mà còn luôn ủng hộ, bố thí, vận động nhiều người tham gia cứu tế những gia đình nghèo khó, bị thiên tai, bệnh tật ở các nơi. Vào tháng 3 năm 1919 (năm Kỷ Mùi), Cô Hai Ngó do một phần phát tâm lớn đã làm đơn xin phép chính quyền để xây dựng ngôi chùa tại nơi chôn nhau cắt rốn của mình. Đơn của Cô đã được nhà nước Pháp phê chuẩn vào ngày 10/3/1919. Sau khi được chấp thuận, Cô liền tiến hành xây cất chùa. Đây là một ngôi đại tự mang nét kiến trúc nghệ thuật hai nền văn hóa Đông – Tây, hội tụ cả những nét kim cổ, một công trình kiến trúc văn hóa tâm linh tuyệt vời, đó chính là ngôi chùa Giác Hoa còn tồn tại đến ngày nay. Mặc dù sống cuộc đời tu hành, nhưng Cô Hai Ngó luôn tham gia và thực hiện những công việc lợi ích xã hội. Cô cho xây dựng trường học, thuê thầy về dạy học cho con em ở địa phương. Năm 1945, hưởng ứng lời kêu gọi “Hũ gạo nuôi quân” của Bác Hồ, Cô Hai đã ủng hộ cho Cách mạng 2.000 giạ lúa. Năm 1946, giặc Pháp trở lại xâm lược nước ta. Chúng tiến hành đàn áp, khủng bố dã man đối với phong trào cách mạng và những người bị tình nghi là Việt Minh. Trong thời điểm này, chùa Giác Hoa chính là nơi trú ẩn an toàn cho những người bị nạn. Cô Hai, nhờ vào uy tín của mình đã cứu sống và giúp đỡ cho hàng trăm người được an toàn.

Vào ngày 24 tháng 4 năm Tân Mão (nhằm ngày 29 tháng 5 năm 1951), Cô Hai đã xả bảo thân nhẹ nhàng về cõi Phật. Trước lúc viên tịch, Người đã chọn một vị đồng môn huynh đệ có tài, có đức để thừa kế trụ trì chùa Giác Hoa. Tuy Cô Hai vĩnh viễn ra đi nhưng sự nghiệp, đạo phong của Người không những đã được lịch sử Phật Giáo Việt Nam ghi nhận, mà còn được nhân dân, chính quyền địa phương, đồng bào phật tử đánh giá cao đối với những việc làm hữu ích cho đạo pháp và dân tộc.

Giờ đây chùa đã trở thành Trường Trung Cấp Phật Học của Chư Ni . Sư Cô Trụ Trì đã lo lắng cho các Phật tử khuyết tật người nghèo neo đơn già yếu mỗi tháng đều có các đoàn từ thiện về cho quà bà con nghèo , chùa có đãi cơm cho quý Phật Tử mỗi ngày và đặc biệt nổi tiếng với món bún nước lèo trứ danh. Chùa xây dựng Dược Sư Phật Đài để làm chỗ nương náu tâm linh cho chư Phật Tử gần xa .

Thành Kính Tri Ân Tán Thán công đức vô...

Chùa Giác Hoa hay còn gọi là chùa cô Hai Ngó tọa lạc tại ấp Xóm Lớn, xã Châu Thới, huyện Vĩnh Lợi. Có dịp du lịch Bạc Liêu, đến vãnh cảnh chùa, thoạt đầu nhìn vào ai cũng ngỡ là ngôi nhà cổ hoặc một công thự thời thuộc địa ở Nam Kỳ. Chính điều này đã tạo nên sự mới lạ, đặc sắc trong kiến trúc của ngôi chùa.

Chùa được xây dựng từ năm 1919 do bà Huỳnh Thị Ngó, sinh ra trong một gia đình điền chủ giàu có tiếng ở Bạc Liêu vào cuối thế kỷ XIX hiến tiền, đất để dựng nên dân gian thường gọi là Chùa Cô Hai Ngó.

Đầu năm 1914, bà lập gia đình. Sau đám cưới, vợ chồng bà được ra riêng. Cuộc sống gia đình lúc đầu rất hạnh phúc nhưng đột nhiên tai ương ập đến. Chồng bà Hai Ngó bị đám cướp xông vào nhà khi đêm đã khuya, một mình chống trả, ông bị thương rất nặng và qua đời ngay trong đêm, tang chồng chưa nguôi ngoai, khoảng 6 tháng sau, đứa con trai duy nhất của gia đình lâm bệnh nặng rồi cũng rời bà mà đi. Tang chồng, tang con liền trong năm, bà suy sụp nặng tưởng chừng khộng chịu đựng nổi. Bà tìm nguôi ngoai trong Phật Pháp, thấy cái khổ của dân tình chung quanh bà phát tâm trợ giúp tài cũng như vật cho bá tánh gần xa. Năm 1915 Bà quy-y với Hòa thượng Chí Thành lấy Pháp danh là Diệu Ngọc.

Khi vùng Châu Đốc, Long Xuyên, Sa Đéc, bị lũ lụt, dân tình khốn khổ, đích thân bà chỡ hàng chục tấn gạo trợ giúp dân những vùng trên. Tháng 3/1919, bà xin phép cất chùa. Vào ngày 10/3/1919 chính quyền phê chuẩn cho phép bà cất chùa.

Tháng 10/1920 chùa hoàn thành sau 18 tháng thi công. Chùa Giác Hoa là một trong những công trình kiến trúc nghệ thuật tiêu biểu nhất ở Bạc Liêu lúc bấy giờ. Sau khi xây dựng chùa xong, cô Hai Ngó luôn tham gia và thực hiện các công việc lợi ích xã hội như dạy học, giúp đỡ người nghèo…

Chùa là tổng thể các công trình kiến trúc lớn nhỏ, được bố trí chặt chẽ, cân đối theo lối “nội công, ngoại quốc”, kết hợp hài hoà kiến trúc Đông – Tây. Phía trước là Chánh điện, phía sau là sân Thiên tịnh và ngôi nhà Hậu tổ (thờ gia tiên và cô Hai Ngó, người sáng lập ra ngôi chùa).

Chính điện cơ bản giống một công thự thời thuộc địa, ngự trên nền rất cao, kiên cố, màu vàng trầm mặc, mái ngói, nền gạch thẫm màu.. như một kiệt tác nghệ thuật.

Các khối công trình còn lại trung thành với mảng kiến trúc chung chủ đạo Đông – Tây, đậm dấu ấn Pháp, điểm xuyến bởi chút mái cong và những dòng ký tự Đông Phương ở phía trước, nối kết các công trình và trong không gian nội bộ từng công trình là các hành lang mát mẻ, bố trí khoa học, toàn bộ không gian Giác Hoa tự nhịp nhàng cứ như một bản nhạc hài hòa. Có thể nói, riêng về không gian sinh thái, thẩm mỹ, kiến trúc và sự cổ kính, Giác Hoa tự đạt mức độ khá cao.

Vào bên trong chánh điện là một không gian trang nhã, thanh tịnh, thoáng mát, được thiết kế và xây dựng hoàn toàn bằng gỗ quý. Với kết cấu 20 cột gỗ tròn có đường kính 45 cm được chạm khắc rồng, phượng và nhiều họa tiết rất tinh xảo chia làm 5 hàng ngang, chống đỡ mái ngói. Những bức tượng Phật, các vật trang trí phía trong cũng được làm bằng gỗ tốt.

Trong khuôn viên ngôi chùa còn có những công trình kiến trúc độc đáo như tượng bán thân Phật Quan Âm trên núi, thầy trò Đường Tam Tạng đi thỉnh kinh, thác nước, tượng 12 con giáp, … tạo thêm nét đặc sắc cho ngôi chùa.

Với những vườn cây xanh tươi, không khí trong lành, khi đến chùa ngoài cúng viếng Phật, khách thập phương còn có thể tìm được cảm giác tĩnh lặng, thư thái sau những ngày xô bồ, mưu sinh với công...

Địa giới hành chính tỉnh Bạc Liêu từ thời chính quyền Sài Gòn đã có đặc điểm lạ: từ Sài Gòn đổ xuống cực Nam, lẽ ra “chạm” vào ranh giới thị xã (nay là thành phố) Bạc Liêu trước, một phường hay xã ngoại ô chẳng hạn - theo logic tự nhiên vì ranh đất liền mạch vì huyện Vĩnh Lợi đã giáp Bạc Liêu từ hướng Nam lên, lại ngắt đoạn và có diện tích phủ bên ngoài Bạc Liêu, giáp tỉnh Sóc Trăng - Cái Dày, Vĩnh Lợi, nơi chùa Giác Hoa tọa lạc trên một địa thế ba mặt giáp sông nước, nơi địa đầu tỉnh Bạc Liêu.



Rất lâu, tôi có duyên đi tàu đò bằng gỗ qua lại có ngôi chùa ẩn trong tường và lá xanh được dân gọi chùa Cô Hai Ngó, tục danh vị trụ trì khai sơn tạo tự.

Với cặp vé xe buýt Đại Thắng, tôi có chuyến hành hương Giác Hoa từ sáng nay. Qua cầu cái Dày, nhìn qua dải phân cách cổng chùa nghênh đón và theo lối nhỏ một đoạn vài trăm mét đến chiếc cầu cong vênh nho nhỏ, Giác Hoa ẩn trong màu xanh và nước sông phù sa dập dờn lục bình. Tôi “đi tắt đón đầu”, thay vì “trình diện” thú ký chùa như được dặn trước, lại sử dụng dế mọn chụp mải miết những chòm cây ủ rễ tua tủa, tượng Phật vút cao một góc khuôn viên và kinh hành trong khuôn viên rộng của đại tự.



Từng khối công trình là từng tuyệt tác kiến trúc độc đáo, đặc sắc khiến tôi có bất ngờ dù có “ngâm cứu” trước qua tư liệu. Chính điện cơ bản giống một công thự thời thuộc địa, ngự trên nền rất cao, kiên cố, màu vàng trầm mặc, mái ngói, nền gạch thẫm màu, cột gỗ, các ban thờ cũng bằng gỗ tốt…, cả một kiệt tác. Các khối công trình còn lại trung thành với mảng kiến trúc chung chủ đạo Đông – Tây, đậm dấu ấn Pháp, điểm xuyến bởi chút mái cong và những dòng ký tự Đông Phương ở phía trước, nối kết các công trình và trong không gian nội bộ từng công trình là các hành lang mát mẻ, bố trí khoa học, toàn bộ không gian Giác Hoa tự nhịp nhàng cứ như một bản nhạc hài hòa. Có thể nói, riêng về không gian sinh thái, thẩm mỹ, kiến trúc và sự cổ kính, Giác Hoa tự đạt mức độ khá cao. Điều đó có ý nghĩa khi công trình đã trôi qua thế kỷ, hoàn chỉnh từ 1919, biến thiên dâu bể, vậy mà tỉ lệ nguyên mẫu còn rất cao!

Đóng góp của địa thế vào nét thẩm mỹ của Giác Hoa tự là nhiều, những dòng kênh uốn khúc được phủ bởi những cụm lục bình, thấp thoáng những cây cầu khép ba mặt Giác Hoa trong môi trường mát mẻ, tường gạch công phu bao bọc...

Tôi dừng lại khá lâu nơi biển lớn ghi lại lịch sử ngôi chùa. Vùng đất phương Nam thời thuộc địa có cô Hai Ngó con một nông dân, lập gia thất và mầm ăn chất phác. Biến cố lớn khi phu quân qua đời sớm, giác ngộ với một thiền sư hậu duệ dòng thiền Lâm Tế ở vùng đất thiêng Châu Đốc, tu học và về quê nhà lập chùa, hình thành cơ sở quy mô nhất của ni giới phía Nam. Qua bao biến cố, ngôi chùa này từng che chở đỡ nâng đồng bào, đồng hành trong công cuộc đấu tranh giành độc lập, bồi dưỡng nhân tài của hàng ni cả một...