Ani Cathedral — Attraction in Kars Merkez

Ani Katedrali

Büyük Katedral, Fethiye Camii, Meryem Ana Kilisesi olarak da bilinir.

Tür: Kilise ve Manastır

Tema: Restorasyondaki Yapılar

Kültür: Apostolik, Ermeni

Yüzyıl: 10. yy

Bölge: Türkiye, Doğu Anadolu Bölgesi, Kars, Merkez (Kars), Ocaklı

Katedralin Güney Cephesinde yer alan yazıtın 21. satırının bir kısmı:

“Ermenilerin 450. yılında (MS 1001)… Tanrı ve Katholikos tarafından kutsanan, Ermenilerin manevi lideri, Sarkis zamanında; Ermenilerin ve Gürcülerin krallarının kralı Gagik’in muhteşem saltanatı sırasında; ben Katranideh, Ermenilerin Kraliçesi, Suinik Kralı Vasak’ın kızı, kendimi Tanrının merhametine emanet ettim ve kocam, krallar kralı Gagik’in emri ile büyük Smbat tarafından kurulan bu katedrali inşa ettirdim.”

Çeşitli kaynaklara göre; Ani Şehrindeki en büyük ve en önemli yapılardan biri olan Katedralin inşaatına Kral II. Smbad (977-89) zamanında 989 yılında başlanmış ve inşaata bir süre ara verildikten sonra katedralin inşaatı, Kral Gagik Bagratuni’nin eşi Kraliçe Katranideh (Catherine) tarafından 1001 yılında (ya da yazıtların okunmasına bağlı olarak 1010 yılında) tamamlatılmıştır. Katedral, ortaçağ Ermenistanının en ünlü mimarlarından Trdat’ın eseridir.

Birçok Ermeni yapısı gibi Ani Katedrali de çok renkli, iyi kesilmiş taşlardan inşa edilmiştir. Bu, iç ve dış yonu taşı (kesme taş) duvar kaplamalarının arasında ise moloz dolgu bulunmaktadır. Yapı, kubbeli bir bazilika planına sahiptir ve bu plan tipi 7. yüzyıldan beri Ermeni Mimarisi içerisinde yer alan plan tiplerinden biridir.

İnce sütunlar üzerinde bulunan körarkatlar tüm dış cepheyi sarmaktadır. Bu körarkatların içerisine ince, uzun ve nitelikli oyma sövelere sahip pencereler yerleştirilmiştir. Ayrıca katedralin yan cephelerinin (transept) üçgen çatılarının altında da lombar pencereleri (gemi penceresi) bulunmaktadır.

Kuzey, güney ve batı duvarlarında bulunan kapıları sırasıyla patrik, kral ve halk içindir. Her bir kapının önünde, çoğunluğu yıkılmış olan, tonozlu sundurmalar yer almaktadır.

Ayrıca kuzey, güney ve doğu cephelerinde ayırt edici üçgensel nişler (oyuklar) bulunmaktadır. Bu nişler görece düz olan cepheyi bölmekte, duvarlara yükseklik ve sağlamlık hissi katmaktadır. Batı cephesinde ise bu nişlerden yoktur. Çünkü içerideki büyük kemerli tonozu taşıyabilmek için burada oldukça kalın bir duvara ihtiyaç duyulmuştur.

Katedralin içi ise uzun ve karanlık olarak tasarlanmıştır. Yarım kubbe (apse) ve yan bölmeler iç mekanın dörtte birini oluşturmaktadır. Kubbenin doğusundaki tonozlar, batısındakilere nazaran daha kısadır. Dikdörtgen şeklindeki orta alanda bulunan dört adet masif küme sütun, kubbeyi ve çatıyı destekleyen kemerleri taşımaktadır. Doğu-Batı ve Kuzey-Güney aksları boyunca uzanan beşik tonozlar, birbiriyle kesişen beşik çatıların dış yüzüne kadar uzanmaktadır.

Geniş olan yarım kubbe (apse) doğu tarafındaki çatının altına yerleştirilmiştir ve dış cephede iki derin niş arasında bulunan pencereye denk gelmektedir. Burada bulunan rahip ve koronun yeri ya da mihrap mevcut zeminden yüksekte yer almakta ve oturakların bulunduğu on adet yarım daire şeklinde sıralanmış nişlerden oluşmaktadır. Ani Katedrali adı verilen Meryem Ana Kilisesi (Ermenice: Անիյի Մայր Տաճար, Aniyi Mayr Dacar), 989 yılında İstanbul'daki Ayasofya'nın kubbesini onaran mimar Trdat tarafından inşa edilmiştir. 1319 yılında meydana gelen depremde kubbesi yıkılan ve kullanılmamaya başlanan yapı, 1832 depreminde de hasarlandı. 1988'deki depremden sonra yapı komple harabeye dönmüştür. Katedral, Kars'taki bugünkü Ani harabelerinde yer almaktadır. Düşey hatları kuvvetli bir şekilde vurgulayan 10. yüzyıl yapısı, etkileyici bir yükseklik duygusu elde eder. 30 metrelik katedralinin içinde büyük bir apsis bulunmaktadır. Yunan haçı planı üstünde yapılmıştır ve üç girişi vardır: Biri prens için, biri Patrik için ve biri cemaat için.

1064 senesinde Kilise'nin tarihi haçları Alp Arslan tarafından kaldırılmış ve büyük katedral 1071 yılında camiye çevrilmiş ve "Fethiye Camii" adını almıştır. 1124...

ANİ KATEDRALİ 1001 kilise şehri veya 40 kapılı şehir diye de adlandırılan Ani'nin ilk keşfi 1880'lere uzanan bir yeraltı şehri de vardır. Bu yeraltı şehrinde 823 yapı ve mağara bulunmaktadır. Şehir suru, 8 kadar kilise ve bir cami, Ani'de halen ayakta duran eserlerin en önemlileridir. İki yanı Arpaçay Kanyonu ile çevrili olan kentin plato tarafındaki üçüncü cephesi, 10. yüzyıla ait güçlü surlarla korunmuştur. Aslanlı Kapı kentin ana girişini oluşturur. Katedral adı verilen Meryemana Kilisesi, 989 yılında, İstanbul'daki Ayasofya'nın kubbesini onaran mimar Trdat tarafından inşa edilmiştir. Düşey hatları kuvvetli bir şekilde vurgulayan yapı, etkileyici bir yükseklik duygusu elde eder. World Monuments Fund ile 2011 yılında imzalanan protokol kapsamında uluslararası danışmanlar ile birlikte yürütülen Ani Katedrali, şimdi adı Fethiye Camii olarak değiştirilen katedralin koruma projeleri tamamlanmıştır. Restorasyon uygulamalarının yapılması için hazırlıklar devam etmektedir. Katedral; "Ermeni devrinin 450 nci yılında (1001)... Tanrı ve Ermenilerin ruhani lideri Katolikos tarafından onurlandırılmış Sarkis ve Ermeni ve Gürcüler şahenşahı Gagik'in şanlı hükümdarlığı zamanında, ben, Siunik Kralı Vasak'ın kızı, Ermeniler Kraliçesi Katranide, kendimi Tanrı'nın lutfuna emanet ederek zevcim Gagik şahenşahın emri üzerine, Ulu Simbat'ın temelini attığı bu kutsal katedrali inşa ettirdim..." Katedralin güney yüzündeki yirmi bir satırlık yazıdan alıntı Şehrin güney kenarında, heybetli Katedral durur. Bu, Ani'deki en büyük ve en önemli yapıdır, hatta ve hatta evrensel değere sahiptir. Çeşitli tarihi kaynak ve yazılara göre, Katedral'in inşaatı 989 yılında Kral II. Smbat 977-989 döneminde başlamıştır ve bir duraklamadan sonra Smbat'ın ardılı Kral Gagik Bagratid'in eşi Kraliçe Katranide'nin emri üzerine 1001 yılında veya yazının okunuşuna göre 1010 yılında tamamlanmıştır. Katedral, Ortaçağ Ermenistanı'nın en ünlü mimarlarından Trdat'ın eseridir. 1064 yılı kuşatması sırasında Katedral'in sembolik önemi varmış. Galip Türkler şehri yağmalarken, biri katedralin tepesine çıkıp kubbenin üzerindeki haçı çıkarmıştır. Haçın, daha sonra, herkesin zerine basabilmesi için bir caminin eşiğine konduğu söylenir. Katedral, camiye dönüştürülmüş ve ona Fethiye Camii adı verilmiştir. Oysa bu tarihi doku aynı halinde bırakılmalı ve camiye dönüştürülmemesi gerekirdi. 1124'te Hristiyan kullanımına geri verilmiştir ve kitabeler, 13 üncü yüzyılın başlarında onarımdan bahseder. 1319 yılının yıkıcı depremi kubbeyi yıkmıştır ve bu da belki binanın dini amaçlı kullanımına son nokta olmuştur. Katedral Mimarisi, çoğu Ermeni yapısı gibi, bu katedral de tamamıyla taştan yapılmıştır, yani beton kaba yapının üzeri, işçiliği gelişmiş taşçılıkla, çok renkli taşla örtülmüştür. Planı, kubbeli bazilika biçimindedir. Bu, Ermenistan'da 17nci yüzyıldan beri gözlenmiş bir kalıptır, ancak Trdat'ın tasarımı, bu eski biçimi yeni incelik ve yaratıcılık boyutlarına götürür.

Yapının dışı olağan üstü mükemmelliktedir, kubbesini depremde yitirmesi, ona ilk haline özgü olmayan bir kübik şekil vermiştir. Kubbenin 1319 depreminde çöktüğünün ve alanın geriye kalan kısmının 1832'de başka bir depremde yıkıldığı söylenir. Kuzeybatı köşesindeki yarık, aynı zamanda güneybatı köşesinde de bir ciddi çatlak bırakan 1988 depremi sonucu meydana gelmiştir. 1998'e doğru, çatının parçaları düşmeye başlamıştır. 2000 ve 2001 yıllarında Katedralin karşısında kalan taş ocaklarındaki patlatmalar da ilaveten hasar meydana getirmiştir: güneybatı köşedeki çatlak derinleşmiş ve kayda değer oranda genişlemiş, batı cephesi ise dışa doğru esnemeye başlamıştır. Artık, batı cephesinin tamamen çökme tehlikesi söz konusudur. Zarif kolonlar üzerine oturtulmuş, aralarına oymalı-kabartmalı çerçeveli ince uzun pencerelerin konduğu süslü kör kemer dizisi, yapının dışının tamamını kaplar. Kilisenin her kanadının tepeliğinin altında da küçük mazgal...

The cathedral was started to build in 987 by Ani king Sembat and finished in 1010 by Katranide who is the wife of king I. Gagik. The architect of this monumental construction was Architect Trdat Mented who restored in Istanbul the Hagiasophia in 1604. When Seljukid Sultan Alp Arslan conquerd Ani, he performed his first Friday Pray here and the name of this monument was changed into 'Fethiye Mosque' by adding mihrap.

This monument stands next to the Silk Road, direct on the closed Armenian-Turkish border. I hope once will be the symbol of...