Wat Lum Mahachai Chumpon — Attraction in Rayong Province

ตามรอยดินแดนประวัติศาสตร์ของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชและติดทองรูปหล่อของท่าน เป็นวัดที่เคยเอาช้างพังคีรีบัญชรมาผูกไว้ที่นี่ ก่อนจะตีเมืองจันทบุรี ไปมาวันที่ 30/3/67 ส่วนประวัติวัดกับช้างพังคีรีบัญชรตามนี้ครับ

ช้างพังคีรีบัญชร เมื่อครั้งสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ทรงนำทหารกล้า 500 นาย ตีฝ่าวงล้อมของพม่าออกจากกรุงศรีอยุธยา มุ่งสู่หัวเมืองชายทะเลฝั่งตะวันออก โดยผ่านเส้นทางจังหวัด นครนายก ปราจีนบุรี ฉะเชิงเทรา ชลบุรี จนมาตั้งค่ายชุมนุมพล ณ บริเวณ “วัดลุ่มมหาชัยชุมพล” แห่งนี้ ( เป็นที่มาของคำต่อท้ายชื่อวัดลุ่ม ว่า “มหาชัยชุมพล” ) โดยมีช้างศึกประจำพระองค์ ชื่อ “พังคีรีบัญชร” และทรงช้างศึกคู่พระทัยนี้เดินทัพเข้าตีเอาเมืองจันทบุรี และตราดจนสำเร็จ ก่อนจะย้อนกลับไปกู้กรุงศรีอยุธยา ทางทะเล

สะตือ ต้นไม้แห่งประวัติศาสตร์ เมื่อครั้งสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชเสด็จมาตั้งค่ายพักแรมประชุมพล เพื่อเตรียมทัพเข้าตีเมืองจันทบุรี เคยใช้ผูกช้างศึกและประทับนั่ง ณ โคนต้นสะตือนี้ขณะเรียกประชุมคณะกรมการเมืองและราษฎรชาวระยอง ประกาศเจตจำนง ในการกอบกู้เอกราชคืนมาจากพม่า

วัดลุ่มมหาชัยชุมพล เดิมชื่อวัดลุ่มมหาชัยชุมภูพล ประวัติความเป็นมาไม่แน่ชัดว่าสร้างขึ้นเมื่อใดหรือใครเป็นผู้สร้าง แต่สันนิษฐานว่าสร้างมา 300 กว่าปีแล้วก่อนสมัยพระเจ้ากรุงธนบุรี ปี พ.ศ. 2463 สมเด็จพระสังฆราชกรมพระวชิรญาณวงศ์ วัดบวรนิเวศ สมัยดำรงสมณศักดิ์ พระญาณวราภรณ์ได้รวมเอาวัดลุ่มกับวัดเนินเป็นวัดเดียวกัน เพื่อให้ประชาชนได้มีความสามัคคีรักใคร่กลมเกลียวกัน เมื่อรวมเข้าด้วยกันทำให้วัดมีเนื้อที่ทั้งหมด 35 ไร่ 2 งาน 43 วา ปูชนียวัตถุโบราณของวัดปรักหักพังไปเป็นส่วนมาก ที่มีอยู่ก็ยากจะซ่อมแซมให้ดีขึ้นมาได้ เช่น หอไตร อุโบสถ เจดีย์ หอระฆัง จึงเพียงสงวนไว้ให้เป็นของเก่า ส่วนที่สร้างขึ้นใหม่ได้แก่ อุโบสถ เสนาสนะ หอสวดมนต์ ศาลาการเปรียญ โรงเรียนปริยัติธรรมและศาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชแบบจัตุรมุข ที่ใกล้ต้นสะตือ ข้อมูลสำคัญทางประวัติศาสตร์ ในขณะที่พระยาวชิรปราการพักทัพอยู่ที่ บ้านน้ำเก่า เจ้าเมืองระยองได้เข้าสวามิภักดิ์ กราบทูลเชิญให้พระยาวชิรปราการ นำไพร่พลมาพักที่ ท่าประดู่จากนั้นได้พาคณะกรมการเมืองทั้งปวงเข้าเฝ้าฯกราบถวายบังคมตอนรับ ได้กราบทูลถวายข้าวสารหนึ่งเกวียน เพื่อเป็นเสบียงอาหารในการบำรุงกองทัพและได้ตามเสด็จพระราชดำเนินมาถึง ท่าประดู่ พระยาวชิรปราการ ได้ประทานปืนดาบศิลาแก่ พระระยองหนึ่งกระบอกแต่พระระยองก็ไม่ได้ยินยอมให้กองทัพเข้าเมือง พระองค์จึงเสด็จไปประทับแรม ณ วัดลุ่มสองแวน และจัดแจงเสบียงอาหาร ตั้งค่ายขุดคูล้อม ทำการปักขวากหนาม คล้ายสร้างปราการป้องกันการล้อมรอบของข้าศึกให้เสร็จขณะนั้นกรุงศรีอยุธยายังไม่แตก คณะกรรมการเมืองระยองคนอื่นเช่น หลองพลแสนหาญ ขุนรามหมื่นช่อง ขุนจ่าเมือง นายทองอยู่นกเล็ก มีความเห็นว่าพระยาวชิรปราการทำผิดพระราชอัยการศึก ทิ้งค่ายวัดพิชัยหนีเอาตัวรอด การอ่อนน้อมเข้าด้วยพระยาวชิรปราการ เท่ากับเป็นกบฎต่อราชธานี จึงคิดจะลอบโจมตีค่ายพระยาวชิรปราการในเวลากลางคืน แต่พระองค์รู้ถึงแผนการโดยบุญรอดแขนอ่อน นายมาด นายบุญมา น้องเมียพระยาจันทบุรีที่เข้ามาสวามิภักดิ์ร่วมในกองทัพกู้ชาติพระยาวชิรปราการควบคุมตัวพระระยองไว้ในค่ายและให้กองทัพเตรียมซ้อนแผนศึกชาวระยอง เมื่อกองทัพชาวระยองบุกเข้าปล้นค่ายในเวลากลางคืน แต่พอทหารเมืองระยองนำโดย ขุนจ่าเมืองเป็นกองจู่โจมประมาณ 30 คน ถูกปืนยิงอย่างเผาขนตายเกือบหมดทหารเมืองระยองตกใจเสียขวัญถอยหนี กองทัพพระยาวชิรปราการจึงติดตามไล่ฆ่าฟัน...

เป็นวัดที่มีประวัติศาสตร์เกี่ยวกับสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชที่คนระยองเคารพนับถือครับ

วัดลุ่มมหาชัยชุมพล เป็นที่ตั้งทัพพระเจ้าตากสิน ประวัติวัดระบุว่าสร้างขึ้นในราวปี พ.ศ. ๒๒๓๔ แต่ไม่ปรากฏเอกสารแน่ชัด สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ได้ยกทัพตีฝ่าวงล้อมกองทัพพม่าออกมาจากกรุงศรีอยุธยามาทางหัวเมืองตะวันออกเพื่อรวบรวมกำลังไพร่พลกลับไปกอบกู้ กรุงศรีอยุธยาในราวปี พ.ศ. ๒๓๐๙ โดยเมื่อมาถึงเมืองระยองแล้วกองทัพของพระยาวชิรปราการได้ตั้งค่าย พักไพร่พลที่บริเวณวัดลุ่ม

ในระหว่างที่พระยาวชิรปราการตั้งค่ายพักไพร่พลอยู่ที่วัดลุ่มนี้ กรมการเมืองระยองคิดระแวงว่าพระยาวชิรปราการเป็นกบฏหนีทัพออกมาจากกรุงศรีอยุธยา เนื่องจากในเวลานั้นกรุงศรีอยุธยายังไม่แตก จึงคิดต่อต้านและยกไพล่พลเข้าตีกองทัพของพระยาวชิรปราการ โดยยกไพล่พลข้ามสะพาน “วัดเนิน”เข้ามาใกล้ค่ายของพระยาวชิรปราการที่วัดลุ่ม แต่ก็พ่ายแพ้กลับไป โดยวัดเนินที่ปรากฏอยู่ในหลักฐานเอกสารดังกล่าวนี้ ตั้งอยู่ทางด้านเหนือของวัดลุ่ม ซึ่งปัจจุบันหลงเหลือหลักฐานเพียงแค่ซากเจดีย์ ๑ องค์เท่านั้น

จากข้อความที่กล่าวถึงวัดลุ่มในหลักฐานเอกสารดังกล่าว ทำให้สันนิษฐานได้ว่า วัดลุ่มหรือวัดลุ่มมหาชัยชุมพลนี้น่าจะสร้างขึ้นเป็นวัดมาแล้วอย่างน้อยก่อนปี พ.ศ. ๒๓๐๙ และคงเป็นวัดเรื่อยมาในสมัยกรุงธนบุรีและกรุงรัตนโกสินทร์

โบราณสถานสำคัญภายในวัดลุ่มมหาชัยชุมพลนี้ ได้แก่ พระอุโบสถ (หลังเก่า) มีลักษณะเป็นอาคารก่ออิฐถือปูนในแผนผังรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีขนาดความกว้างประมาณ ๗ เมตร ยาว ๑๕ เมตร ด้านหน้าหรือทางด้านตะวันออกมีการต่อชายคาออกมาและก่ออิฐถือปูนเป็นผนังรับเสาชายคาโดยเว้นช่องทางเข้า - ออกด้านข้างทั้ง ๒ ข้างซึ่งลักษณะเช่นนี้เป็นลักษณะของอุโบสถในสมัยต้นรัตนโกสินทร์ที่มีความเป็นพื้นถิ่น...

วัดลุ่มฯ เคยเป็นที่ตั้งประทับแรมของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช เมื่อครั้งเป็นพระยาตากนำทหารกล้า 500 คน ตีฝ่าวงล้อมพม่าออกจากกรุงศรีอยุธยา มุ่งสู่หัวเมืองชายทะเลฝั่งตะวันออก จนมาถึงเมืองระยอง ตั้งค่ายชุมพลบริเวณวัดลุ่ม ซึ่งเป็นที่มาของคำต่อท้ายชื่อวัดลุ่มว่า “มหาชัยชุมพล” ต่อมาเป็นพระอารามหลวง และบริเวณที่ตั้งค่ายมีต้นสะตือใหญ่ เคยใช้ผูกช้างศึกประจำพระองค์ ชื่อ “พังคีรีบัญชร” และประทับนั่งใต้ต้นสะตือนี้ เรียกประชุมคณะกรรมการเมืองและราษฎรชาวระยอง ประกาศเจตจำนงในการกอบกู้เอกราชคืนจากพม่า ปัจจุบัน ภายในวัดลุ่มฯ มีศาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช รูปทรงศาลแบบจัตุรมุข ด้านในมีพระบรมรูปหล่อพระองค์ขนาดเท่าองค์จริงนั่งประทับและยืนถือดาบ ให้ลูกหลานชาวระยองและชาวไทยทั่วไปสักการะ และที่ด้านหน้าศาลฯ ยังมีต้นสะตืออายุมากกว่า 300 ปี แผ่ขยายกิ่งก้านสาขาอย่างทะนงองอาจ มั่นคงและแข็งแรง เป็นต้นไม้ประวัติศาสตร์ รุกขมรดกของเมืองระยองในแผ่นดินใต้ร่มพระบารมี วัดลุ่มมหาชัยชุมพล สถานที่แหล่งเรียนรู้และท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์ และต้นสะตือจึงกลายเป็นหนึ่งในสถานที่ประวัติศาสตร์ชาติไทย...