Hasan Harakani Tomb — Attraction in Kars Merkez

Kars'ın manevi simgelerinden biri olan Ebu'l Hasan Harakani Türbesi, Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında önemli rol oynamış büyük mutasavvıflardan Ebu'l Hasan Harakani Hazretleri'nin kabrinin bulunduğu yerdir. Kars'ın Kaleiçi Mahallesi'nde, Evliya Camii külliyesi içerisinde yer almaktadır. Ebu'l Hasan Harakani Kimdir? Doğumu ve Eğitimi: 962 yılında İran'ın Bistam şehri yakınlarındaki Harakan köyünde doğan Ebu'l Hasan Harakani, çiftçilik ve nakliye işleriyle uğraşmıştır. Kur'an okumaktan başka bir tahsili olmadığı, ancak ledün ilmine vakıf olduğu rivayet edilir. Ünlü mutasavvıf Bayezid-i Bistami'nin manevi terbiyesi altına girmiştir. Anadolu'daki Faaliyetleri: Anadolu'ya gelen ilk Alperenlerden biri olarak bilinir. Henüz Anadolu'nun tam olarak Türk hakimiyetine geçmediği dönemde Kars'a gelerek burada tekke açmış, insanlara rehberlik etmiştir. Rivayetlere göre, Gazneli Sultan Mahmud ve İbn-i Sina gibi dönemin önemli şahsiyetleri kendisini ziyaret etmiştir. Şehadeti: 1033 yılında Kars yakınlarında Bizans ordusuyla yapılan bir savaşta şehit düştüğü kabul edilir. Türbenin Tarihçesi ve Mimarisi İlk İnşa: Ebu'l Hasan Harakani Hazretleri'nin şehit düşmesinden 31 yıl sonra, 1064 yılında Sultan Alparslan'ın Kars'ı fethetmesiyle birlikte adına bir türbe yaptırılmıştır. Bu, Anadolu'da yapılan ilk Türk türbelerinden biri olması açısından önemlidir. Yeniden Keşif ve Onarımlar: Siyasi mücadeleler ve savaşlar nedeniyle zamanla unutulan türbe, 1579 yılında Osmanlı Sultanı III. Murad döneminde Kars'ta başlatılan imar çalışmaları sırasında yeniden bulunmuştur. Bu tarihte büyük bir onarım görmüştür. Modern Dönemdeki Düzenlemeler: 1996 yılına kadar Evliya Camii bahçesinde basit yapılı, tüf taşından dörtgen bir yapı içerisinde bulunan türbe, bu tarihte Harakani Vakfı tarafından Evliya Camii'nin restorasyonu sırasında restore edilmiştir. Basit duvarlar kaldırılarak Ebu'l Hasan Harakani'nin sandukası ahşap çerçeve içerisine alınmış ve kubbeli bir kabre dönüştürülmüştür. Kitabe: Türbenin giriş kapısında 1617 tarihli Osmanlıca bir kitabe bulunur. Bu kitabede "Hak nasip etti yapıldı, merkad-i nev gülzar. Ebu'l Hasan Harakani Şeyhi yattığı bu yerdir" yazmaktadır. Önemi Manevi Merkez: Kars'ın ve bölgenin en önemli manevi merkezlerinden biridir. Her yıl binlerce yerli ve yabancı ziyaretçi tarafından akın akın ziyaret edilmektedir. Anadolu'nun Kapısı: Ebu'l Hasan Harakani, Anadolu'nun İslamlaşmasında ve Türklerin bu topraklara yerleşmesinde öncü rol oynamış bir şahsiyettir. Türbesi, bu kutlu misyonun bir sembolüdür. Harakani Külliyesi: Türbe, günümüzde Evliya Camii Külliyesi'nin bir parçasıdır ve Kars'ın inanç turizmi açısından önemli bir durağıdır. Vakıflar Genel Müdürlüğü mülkiyetinde olup, 1990 yılında tescil edilerek koruma altına alınmıştır. Hasan Harakani Türbesi, Kars'ın zengin tarihi ve manevi atmosferini hissetmek isteyenler için mutlaka ziyaret edilmesi gereken...

Yaşadığı asrın Kutbu olan Harakani Hazretleri, Kars'ın da manevi tapusuna sahip velisidir. Bugün İran sınırlarında kalan Bistâm’ın kuzeyindeki Harakān köyünde 963 yılında çiftçi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Kaynaklarda ümmî olduğu, Bâyezîd-i Bistâmî’nin mânevî bir işareti üzerine Kur’an okumaya başladığı, yine onun ruhaniyetiyle terbiye edildiği ve şeyhinin Bâyezîd Bistami olduğu kabul edilir. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin naklettiği bir menkıbeye göre Bâyezîd, Harakān’dan büyük bir velînin çıkacağını önceden haber vermiştir. Bâyezîd’in tasavvuf tarzını benimseyen Harakānî’nin Hakk’a ermek için zor riyâzetlere, çetin mücâhede ve çilelere katlandığı bilinmektedir. Harakānî, hırka ve seccade gibi tasavvufun şeklî unsurlarına önem vermemiştir. Eserinde Harakānî’ye geniş yer ayıran Attâr, Abdülkerîm el-Kuşeyrî’nin, “Harakān’a gittiğimde Ebü’l-Hasan’ın heybeti ve haşmeti bana o kadar tesir etti ki dilim tutuldu” dediğini nakleder. Attâr, Sultan Gazneli Mahmud’un onu ziyaret etmek için Harakān’a geldiğini, etkilendiğini ve ısrarla duasını istediğini kaydeder.

Nakşibendiyye silsilesinde önemli bir yer verilen ve Üveysîliği üzerinde özellikle durulan Harakānî, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî gibi bazı büyük mutasavvıfları derinden etkilemiş ve 5 Aralık 1033 tarihinde vuku bulan ölümünden sonra da etkisi uzun süre devam etmiştir.

Evliya Çelebi, Kars Kalesi’nin 3. Murad devrinde Lala Mustafa Paşa tarafından tamir edildiğini anlatırken, bir askerin paşaya aktardığı rüyasını nakleder. Buna göre asker paşaya, "rüyasında gördüğü yaşlı bir zatın kendisinin Ebü’l-Hasan el-Harakānî olduğunu ve makamının burada bulunduğunu söylediğini, kendisinden ayağını bastığı yeri kazmasını istediğini anlatmış, bunun üzerine 100 işçi yeri kazmaya başlamış ve üzerinde, "Menem şehîd ü saîd Harakānî" ibaresi yazılı dört köşe bir somaki mermer bulunmuştur. Gaziler mermeri tekbir ve tevhidle kaldırınca kabir ortaya çıkmıştır. Yaralı pazusuna sarılı makrame ile sırtındaki hırkasının bile henüz çürümediği görülmüş; vücudunun sağ tarafındaki yarası hâlâ kanamakta imiş. Gaziler yine tekbirle kabri kapamışlar. Kalenin içine ilk olarak Lala Mustafa Paşa tarafından Ebü’l-Hasan el-Harakānî adına bir tekke ile bir cami inşa ettirilmiştir."

Evliya Çelebi’nin anlattığı bu olay, daha sonra yaygınlık kazanarak Kars ve çevresinde Harakānî’nin Kars’ın fethine katıldığı ve burada şehid olduğu şeklinde bir inancın doğmasına yol açmıştır.

Buna karşılık Kazvînî, Harakānî Hazretlerinin kabrinin Bistâm yakınlarındaki Harakān’da bulunduğunu, onu ziyaret edeni şiddetli bir kabz halinin istilâ ettiğini söyler. Ondördüncü yüzyılda Bistâm’ı ziyaret eden İbn Battûta da şehre gelince Bâyezîd-i Bistâmî’nin zâviyesinde kaldığını, Ebü’l-Hasan el-Harakānî’nin kabrinin de bu şehirde olduğunu bildirir.

Rabbim şefaatine...

Kars ili, Merkez Kaleçi mahallesi, Ozanlar sokak, Pafta 30, Ada 72, Parsel 4'de yer alan bugünkü Evliya Camii külliyesi içerisindeki Ebul Hasan Harakani türbesi şehit olduğu 1033 yılından 31 yıl sonra Kars'ın Alpaslan tarafından fethedilmesi sırasında yapılmıştır. Yüzyıllar içerisinde türbe bazı değişikliklerle günümüze kadar ulaşmıştır. 1998 yılına kadar Evliya camii bahçesinde tüf taşından basit örgü sistemi ile yapılan dörtgen bir yapı içerisinde bulunan türbe bu tarihte Evliya camisinin restorasyonu sırasında basit yapılı duvarlar kaldırılarak Evliyanın sandukası ahşap çerçeve içerisine alınmış ve kabrinin bulunduğu alana kubbeli bir şadırvan yapılmıştır. Türbenin giriş kapısında bulunan 1617 tarihli Osmanlıca kitabede kubbeli şadırvanın giriş kapısına orijinal hali ile yerleştirilmiştir. Bu kitabe Mehmet DERVİŞ Paşa tarafından Hicri 1026 Miladi 1617 tarihinde yaptırılmış olup, Osmanlıca ' Hak nasip etti yapıldı merkad-i nevgülzar. Ebul Hasan Harakan şeyhi yattuğu bu yerdir ' anlamındadır. Evliya camii külliyesindeki kubbeli şadırvanın içerisinde Ebul Hasan Harakani'ye ait türbenin etrafında 21 adet mezar daha bulunmaktadır. Bu mezarlardan birisi 1767 yılında Kars Beylerbeyi Kethüda Mehmet Paşaya ait Kars'taki tek kavuklu mezardır. Diğer bir mezar ise 1877-78 Osmanlı-Rus savaşı sonrası Kars'ın 40 yıllık Rus işgali sırasında şehirdeki Ermeni ve Rus baskılarına karşı Türk ahaliyi eğiterek Kars'tan göç etmelerini önleyerek şehrin Türk nüfusunu korumak için mücadele veren Evliya camisinin o tarihteki imamı Hafız Kurban Efendiye...