Amir Chakhmaq Complex — Attraction in دهستان فجر

Amir Chakhmagh complex is one of the most remarkable squares of Iran located in the center of Yazd. It contains bazaar, mosque, tekye (A place for mourning), bath and a watering place. Amir Chakhmagh complex was built in the 15th century by Jalal-al-din Amir Chakhmagh, who was the governor of Yazd in the Timurids period. Amir Chakhmagh square was established on the north side of an important mosque called the Old Mosque, known today as Amir Chakhmagh Mosque. At the beginning of 19th century, the square converted to a Hosseiniye(A place for mourning), where Muslims used to gather for Muharram (the holy month). Most of the changes in Amir-Chakhmagh Square were implemented during the modernization period of Reza Shah. By completing Pahlavi Street in 1935, the northern part of the square, which connected it with the Bazaar, was demolished. This square converted also to cemetery in the Pahlavi Period. The complex includes the three-storey tekye which used to commemorate the death of Imam Hussein. In the corner of the tekye, there is a Nakhl (Palm), described as a “strong, wooden object with very large metal fixtures and studs”. This palm is a big one named Nakhl-e-Heidari (Palm of Heidari). The history of this palm dates back to 450 years ago in Safavid dynasty. It is said to be the oldest palm of Iran. It was venerated during the Shia commemoration festival of Ashura. As for Amir Chakhmagh mosque, installed stone upon the threshold of the mosque face to the square, the incision of endowment deed in Naskh script, fine nets of mosaic tiles of outer circumference of prayer niche’s dome, and main platform with stalactite worked vault have placed this mosque after Jaame’ mosque from viewpoint of beauty. This monument has been named now Jaame’...

Amir Chakhmagh Square is the historical and cultural center of Yazd, Iran. Built during the Timurid era, this huge complex includes a busy market, a magnificent mosque, a traditional teahouse, two cisterns, and a colossal square, all of which are integrated to form the city's pulsating heart.

The square is impressive in and of itself. Its huge central pool, embellished with fine statuary, and the towering architecture of the surrounding buildings create a tranquil and enchanting ambiance. For generations, the plaza has been a popular gathering area for people, holding a variety of community activities and festivals.

The mosque, at the core of the compound, is an Islamic architectural marvel known for its delicate tile work and high minarets. The bazaar, a maze of small lanes and busy shops, provides an insight into the city's extensive economic history. Cisterns, also known as ab-anbars, are subterranean reservoirs that previously provided fresh water to the city.

The Amir Chakhmagh complex embodies Yazd's eternal character. Over the ages, it has undergone several renovations and restorations to ensure its preservation for future generations. Despite these alterations, the complex has maintained its original charm and character.

For Yazd residents, the square has long represented togetherness and community. It is a location where people from all walks of life gather to meet, pray, and rejoice. The yearly mourning processions during Muharram, which end in the transport of a giant wooden tableau known as a ta'zieh, are a particularly moving indication of the square's importance in the lives...

مجموعه امیر چخماق، یکی از شاخص‌ترین مجموعه‌های تاریخی شهر یزد است که تقریباً در وسط بافت قدیمی شهر واقع شده و یکی از نقاط مهم یزد محسوب می‌شود.

این مجموعه با ارزش که نقطه خیابان‌های اصلی شهر است شامل مسجد، تکیه، بقعه ستی فاطمه، بازارچه حاجی قنبر، آب انبار ستی فاطمه، نخل و آب انبار تکیه امیر چخماق می‌باشد.



امیرچخماق يزد

این مجموعه از آثار قرن نهم هجری است که امیر جلال‌الدین چخماق از سرداران و امرای شاهرخ تیموری هنگامی که به حکومیت یزد رسید با همکاری همسر خود ستی فاطمه خاتون مسجد جامع نو را در ده یا کوی دهوک سفلی ساختند و پیش روی آن را میدانگاهی فراخ انداختند. آن مسجد در آینده به مسجد امیر چخماق و آن میدانگاه از همان زمان به «میدان امیرچخماق» نامور گشت.

این میدان در عصر صفوی هم به همین نام شهرت داشت. در زمان شاه عباس برخی از این آثار احیاء شده‌است، از جمله چهار سوقی بر روی کاروانسرا ساخته شده‌است. اوایل قرن سیزدهم هجری میدان جلوی مسجد و سردر بازار تبدیل به حسینیه شده‌است. البته آنچه مسلم است در آن زمان، این مکان نقش حسینیه را نداشته، چون ساخت چنین فضاهایی از زمان صفویه به بعد در ایران رواج پیدا کرده‌است.

این میدان تا پیش از دوره پهلوی مانند برخی دیگر از میدان‌ها گورستان نیز شده بوده و پاره ای از مردم برای فرخندگی حسینیه اش، مردگان خود را در آنجا خاک می‌کرده اند. از همان آغازین سال‌های این سده از این کار جلوگیری می‌شود و گور‌ها ویران و دوباره میدان می‌شوند.

در توصیف مسجد امیر چخماق باید گفت ، سنگ نصب شده در کریاس مسجد مسجد امیر چخماق به طرف میدان، شبکه‌های ظریف از کاشی‌های معرق دور خارجی گنبد، محراب صفه اصلی با تاقنمای مقرنس کاری و… این مسجد را از نظر مرتبه زیبایی بعد از مسجد جامع قرار داده است.



امیرچخماق يزد

تکیه امیر چخماق، ساختمانی است پرغرفه و بیشتر با دو منار که در یک بر از حسینیه‌ها می‌سازند. در هنگام سوگواری و نخل برداری، حاکم در غرفه شاه نشین و بانوان در دیگر غرفه‌ها تکیه می‌زنند و آیین مردم را به تماشا می‌نشینند یا می‌ایستند.

پیشینه این بنای زیبا را ۲۰۰ سال می‌دانند.

باور بر این است که در قرن سیزدهم این میدان را حسینه کرده اند و بر سردر بازار، این تکیه را ساخته اند. کتیبه کار گذاشته شده در غرفه شاه نشین که تاریخ ۱۲۹۶ ه.ق (۱۲۵۸ ه.ش) بر خود دارد نیز پ

یشینه این بنا را تنها ۱۳۰ سال نشان می‌دهد. باور دیگری نیز در این زمینه هست. برای نمونه «عباس رییس زاده»، رییس اداره «آموزش و باستان شناسی» در سال ۱۳۴۲، در پاسخ به پافشاری پاره ای بر ویران کردن این بنا، چنین می‌نویسد:

“گروهی معتقد اند که مناره‌های امیر چخماق جنبه تاریخی ندارد و آن را مناره‌های بی خاصیت می‌نامند و می‌گویند چون بیش از هشتاد سال (در آن زمان) از عمرش نمی‌گذرد، جنبه تاریخی ندارد. اما این اشخاص متوجه نمی‌باشند که باستان شناسی هم وجود این مناره‌ها را باستانی نمی‌داند.

باستان شناسی قسمت مرکزی صفه‌ها را به شهادت بقایای کاشی‌های موجود در بدنه‌های غرفه‌های بالای سر بازار که همزمان با مسجد امیر چخماق و مربوط به قرن نهم هجری است و در حدود یک قرن از مسجد جامع کبیر جدید‌تر است، را باستانی می‌داند.

وضع طاق بندی‌ها و سردر مناره‌ها طوری است که معرف نوعی مخصوص از معماری شهر تاریخی یزد به شمار می‌رود و به همین جهت در تاریخ ۱۳۳۰/۱۰/۱۱ از طرف «وزارت فرهنگ» ذیل شماره «۳۸۳» در «فهرست آثار تاریخی و ملی» به ثبت رسیده است و تصویر آن در کتاب‌های مختلفی که از طرف دانشمندان و باستان شناسان خارجی درباره ایران نوشته شده است درج شده که آن را به عنوان معرف و مظهر یزد تشخیص داده اند.”

در شرق میدان امیر چخماق، بازاری به نام حاجی قنبر وجود دارد. این بازار از بناهای نظام‌الدین حاجی قنبر جهانشاهی است. این شخص که به امر جهانشاه قره قریونلو به حکومت یزد رسیده بود آثار دیگری هم در یزد بنا کرد. بعدها بر سر در بازار بنای زیبا و بلندی به اسلوب بناهای موجود در تکیـه‌های یزد سـاخته شد.



امیرچخماق يزد

یکی دیگر از بخش‌های دیدنی این میدان، نخل بزرگ آن است که به «نخل حیدری ها» نیز نامور بوده است.

آن گونه که «عبد الحسین آیتی» گفته، پیشینه این نخل به ۴۵۰ سال پیش و «دوره صفویه» می‌رسد. برخی این نخل را کهن‌ترین نخل و برخی دیگر، نخل «میدان شاه ولی» در «تفت» را با ۶۰۰ سال پیشینه، کهن‌ترین نخل جهان می‌دانند.

هرچند تاریخ درست ساخت نخل امیرچخماق در دست نیست اما «ایرج افشار» تاریخ وقف پوش سیاه پیشین این نخل که نگاره «شیر و خورشید» بر خود داشته را رجب ۱۲۲۹ ه.ق (تیر ۱۱۹۳ ه.ش) و برابر با ۲۰۰ سال پیش نوشته است. پس وقتی پارچه روی این نخل برای ۲۰۰ سال پیش بوده، ۴۵۰ سال سن برای خود آن هم ناپنداشتنی نیست. اگر این گونه بوده باشد، می‌توان گفت هنوز خبری از حسینیه و تکیه نبوده که...