Saliha Sultan Çeşmesi — Attraction in Fatih

Kitabesinin metninin okunuşu şöyledir:

Hidîvv-i muhterem sultân-ı âlem dâver-i Ekrem Hudâvend-i muazzam Hân Mahmûd-ı felek-unvân Hemîşe mâder-i ismet-medârı saʽy edip hayra Cihânı sû-be-sû âb-ı zülâle eyledi reyyân Bu âb-ı menbaʽından şehre icrâ eyleyip kıldı Susuz çok çeşme-sârı hisse-yâb-ı Zemzem-i ihsân Emîrler Tekyesi kurbünde bu nev çeşme-i pâki Yapıp âl-i Resûlün eyledi ervâhını şâdân Edip dâim muvaffak mâderin âsâr-ı hayrâta Şehinşâh-ı cihânın sâyesin memdûd ede Yezdân Zebân-ı lûleden gûş eyledim târîhini Rûhî Suvardı âlemi kandırdı sûya Vâlide Sultân 1148 (M.1735-1736)

Günümüz Türkçesiyle Çevirisi:

Kıymetli Hidiv, âlemin sultanı, yüce hükümdar, Felek (kader) unvanlı muazzam hükümdar Hân Mahmûd (1. Mahmud) , Daima iffetli annesi hayır işlerine gayret etti, Dünyanın dört bir yanını tatlı su ile serinletti. Bu su kaynağından şehre su getirerek, Susuz birçok çeşmeyi cömertlik Zemzemi ile nasiplendirdi. Emirler Tekkesi civarında bu yeni temiz çeşmeyi yaparak, Peygamber soyunun ruhlarını sevindirdi. Annenin hayır işlerinde daima başarılı olmasını, Ve dünya hükümdarının gölgesinin daim olmasını Yüce Allah'tan diledi. Tarihini (yapım yılını) lülelerden (suyun aktığı yerden) kulağımla işittim, ey Ruhî: "Âlemi suladı, kandırdı suya Vâlide Sultan." 1148 (1735-1736) "Rûhî": Muhtemelen bu kıtayı yazan şairin mahlasıdır.

Çeşmenin iki yanında birer küçük içme çeşmesi daha yaptırılmıştır, ikisi de aynı şekilde üç küçük lüleli ve zarifçedir. Yazıları talik iledir, birer mısradır.

Ayna Taşı Üstü; Âb-ı sâfı içelim Bismillâh Sol Küçük Çeşme Üstü; Gel Vâlide Sultâna duʽâ eyle iç su Sağ Küçük Çeşme Üstü; Hak yoluna bu çeşme-i pâkîzeyi yapdı

Sâliha Sultan

II. Mustafa’nın kadını ve I. Mahmud’un annesidir. 1680 yılında doğduğu ve Rum asıllı olduğu ileri sürülür. 1696 tarihinde Edirne Sarayı’nda Şehzade Mahmud’u dünyaya getirdi. 23 Ağustos 1703 II. Mustafa’nın tahttan indirilmesi üzerine maiyetiyle birlikte Eski Saray’a gönderildi ve yaklaşık yirmi yedi yıl burada yaşamak zorunda kaldı. III. Ahmed’in Patrona İsyanı neticesinde tahttan indirilmesi ve oğlu Şehzade Mahmud’un 1 Ekim 1730 tarihinde tahta geçmesiyle birlikte vâlide sultan olarak tekrar Topkapı Sarayı’na taşındı.

I. Mahmud’un, dolayısıyla vâlide sultanın saltanatlarının birinci yılı Patrona Halil ve yandaşlarının vesâyeti altında geçti; her ikisi de iktidarlarını âsilerle paylaşmak zorunda kaldı. Sâliha Sultan’ın Patrona Halil’e ikinci oğlum diye hitap etmesi ve saraya geldiğinde ona ihsanlarda bulunması bu vesâyetin zorunlu bir yansımasıydı. Sâliha Sultan,Topkapı Sarayı’nda yaklaşık dokuz yıl vâlide sultan olarak yaşadı. Uzun süredir mustarip olduğu hastalığına iyi gelir ümidiyle Tırnakçı Yalısı’na gitti ve 1739 tarihinde burada vefat etti. I. Mahmud’un emri üzerine yalı kasrına nakledilen naaşı, cenaze namazı kılındıktan sonra Yenicami’ye götürülerek caminin arkasındaki Cedîd Havâtîn Türbesi’nde defnedildi. Sâliha Sultan’ın kendisinden önceki saray kadınları gibi devlet işlerine müdahale etme iradesinin olmadığı görülür. Sâliha Sultan’ın Alibeyköy’de bir çiftliği vardı. Eyüp’te de bir yalısı olan vâlide sultan oğluyla birlikte zaman zaman Şevkâbâd Kasrı’na gidip kalırdı.

1735’te Eyüp Defterdar’da Yâvedûd Camii’nin yanında klasik Türk mimari üslûbunda yaptırdığı çeşme, 1731’de Tophane civarında Kādirîhâne Dergâhı’nın cümle kapısının yanında inşa ettirdiği çeşme ile 1145’te (1732-33) Hacı Âmâ mahallesinde yaptırdığı Azapkapı Çeşmesi, Sebili ve Sıbyan Mektebi bunlar arasında sayılabilir.

I. Mahmud, Galata ve Beyoğlu taraflarına su getirmek amacıyla 1732’de Bahçeköy civarında yaptırdığı su kemerine annesinin adını vermiştir. 1731 Galata yangını yüzünden harap olan Arap Camii’ni tamir ettirip genişletmiş ve cami için yeni bir şadırvan yaptırmıştır. Çengelköy’deki Hacı Ömer Mescidi’ni tamir ettirerek minber koydurduğu gibi camiye bir tuğla minare yaptırmıştır. Kısıklı’daki Selâmî Efendi Mescidi’ni 1123’te (1711) onartmış, Üsküdar’daki Alaca Minare (Murad Kaptan) Mescidi’nin minaresini...

Sultan II. Mustafa’nın eşi olan Saliha Sultan tarafından 1735 yılında yaptırılmış. Yediemirler Tekkesi Çeşmesi...

Seyyid Ömer Mahallesi Silivrikapı Caddesi ile Yedi Emirler Çeşmesi sokak...