Cam Ly Parish Church — Attraction in Da Lat City

Trong số gần 100 công trình kiến trúc công giáo được người Pháp xây dựng ở Đà Lạt từ những năm 1920 đến 1960, Nhà thờ Cam Ly hay còn được gọi là nhà thờ Sơn Cước tọa lạc ở số 01 Nguyễn Khuyến, phường 5, thành phố Đà Lạt, nhà thờ được dành riêng cho đồng bào các dân tộc thiểu số, vì thế nó mang một sắc thái khác hẳn với các giáo đường khác. Một công trình kiến trúc độc đáo cách điệu từ mái nhà rông của đồng bào Tây Nguyên kết hợp hài hòa với kiến trúc miền Nam nước Pháp và được thể hiện theo tinh thần trường phái kiến trúc thô mộc. Từ chính diện, mái nhà thờ lại gợi tưởng hình một mũi tên vút lên nền trời. Trước cửa chính nhà thờ là 2 hình tượng hổ và phượng hoàng tượng trưng cho sức mạnh và sự tinh khôn, trí tuệ. Các nhà tác tạo cũng ngầm ví von các cư dân đồng bào Thượng có bản tính hoang dã như chúa sơn lâm, nhưng đã trở nên thanh dịu như chim phượng nhờ các tín đồ tôn giáo. Bước qua cửa chính, đắm mình trong không gian tôn nghiêm để được chiêm ngưỡng vẻ đẹp bên trong nhà thờ. Mặt bằng nhà thờ hình chữ nhật đơn giản có diện tích 324m2, trong đó 1/3 diện tích dành cho cung thánh, 2/3 diện tích còn lại là nơi dành cho tín đồ cầu nguyện. Vách trong giáo đường được thiết kế bằng những bức tường lửng xây đá chẻ có độ cao 2m, trên đó lắp các cửa kính màu xanh, nâu, vàng. Không gian được soi sáng bởi ánh sáng huyền ảo từ các ô cửa kính màu hình vuông, hình tam giác tượng trưng cho mặt trăng và mặt trời. Các khung cửa liền nhau được trang trí cách điệu với các hoa văn dân tộc độc đáo. Trên cung thánh có một bàn thờ dài 4m, rộng 1m được làm từ gỗ thông già. Dưới cây thánh giá, trên tường đá có gắn 3 chiếc sừng trâu (vật tế lễ thần linh của đồng bào)

Điều ngạc nhiên là bên cạnh ngôi nhà thờ tôn nghiêm, cổ kính luôn tồn tại song hành một góc rất đời thường cũng đẹp đẽ không kém. Sơ Đào (người phụ trách nhà thờ) cho biết: Từ trước khi xây dựng nhà thờ, nơi đây đã cưu mang nuôi dạy nhiều thế hệ trẻ em đồng bào dân tộc nghèo quanh vùng. Sau ngày đất nước thống nhất, đồng bào giáo dân quanh nhà thờ được về định canh định cư tại các buôn làng thuộc xã Tà Nung – Đà Lạt, K’rèn, K’Long, Đarahoa (xã Hiệp An – Đức Trọng), nhà thờ trở thành nhà nguyện của dòng tu Mến thánh giá. Theo truyền thống nuôi dạy trẻ, từ năm 1990 đến nay các sơ lại đi về những buôn làng dân tộc ở Đam Rông, Di Linh đưa những trẻ em nghèo về nuôi cho ăn học từ lớp 1 đến vào đại học. Có gần 50 trẻ em đủ mọi lứa từ 6 – 18 tuổi là con gia đình đồng bào nghèo, đông con được các sơ nuôi dạy với tất cả trách nhiệm. Lứa này lớn lên vào đại học, lứa khác lại đến. Không khí ấm cúng như một đại gia đình, đứa lớn giúp các sơ chăm sóc đứa nhỏ. Đã có nhiều em tốt nghiệp đại học, lập nghiệp ở Tp.Hồ Chí Minh, có em trở về buôn làng mình làm cô giáo, y bác sĩ, có em quay lại đây cùng các sơ nuôi dạy đàn em. Như nhắc đến những đứa con của mình, sơ Đào không giấu nổi niềm vui và mong muốn giản dị: Các em có khả năng thì phải học cao hơn để là người công dân có ích, còn em nào không học được cao thì khi trở về với buôn làng, các em cũng sẽ thay đổi được nếp sống sinh hoạt, vệ sinh, nếp sống trong chính gia đình mình và những người xung...

Có một địa danh tôn giáo ở Đà Lạt mà không phải ai cũng biết, kể cả người Thiên Chúa giáo, thậm chí với người Đà Lạt chính hiệu. Đó là nhà thờ gỗ Cam Ly hay nhà thờ dân tộc. Khác với đa số nhà thờ Công giáo, nhà thờ Cam Ly không có thánh giá trên nóc, được xây dựng toàn bằng đá, gỗ với kiến trúc độc đáo kiểu nhà rông của đồng bào thiểu số miền cao.

Tuy nhiên kiến trúc này được cách điệu với hai mái cao thật dốc lợp bằng 80.000 viên ngói thẳng do linh mục người Pháp Boutary và nhà thầu xây dựng Nguyễn Thanh Hồ thực hiện từ năm 1960 -1968 mới hoàn thành.

Xây dựng xong nhà thầu còn chừa 8.000 viên ngói phòng sau này ngói hư hại vẫn còn ngói "zin" để thay. Tường được xây bằng đá xanh, thông trồng hai bên nên quanh năm nhà thờ mát lạnh kể cả những tháng hè khô hạn. Nhờ đó, dù là buổi trưa hay chiều, mùa đông hay mùa hè, bước vào nhà thờ bạn luôn có cảm giác mát lạnh. Đó là một trong những nét độc đáo đặc biệt về nhà thờ Cam Ly, nhà thờ dân tộc...

Điểm độc đáo thứ hai là những cửa sổ bằng kính mang từ nước ngoài vào Việt Nam... Nhà thầu cũng giữ lại một số cửa kính phòng khi bị bể có kính thay thế. Điểm độc đáo thứ ba là kiến trúc nhà thờ có sự pha trộn giữa kiến trúc phương Tây hài hòa với phong tục tập quán của người dân tộc miền núi.

Trên nóc mặt chính nhà thờ, Chúa Ba Ngôi được thay bằng ba ngôi sao lớn được phối bằng những tam giác kính màu. Tượng Chúa trên thập giá có ba đầu trâu từ lớn đến nhỏ sắp xếp phía dưới chân tượng trưng ba ngôi Thiên Chúa và cũng tượng trưng những lễ vật người dân tộc dùng tế lễ Yàng của họ.

Bên trong nhà thờ là những con thú biểu tượng tính cách của người dân tộc. Cọp biểu tượng sức mạnh; nai tượng trưng sự đơn sơ, giản dị; phượng hoàng biểu tượng lòng cao thượng; trâu vừa là bạn cày của người dân tộc vừa là lễ vật cúng tế Yàng... Tất cả nằm phần ngoài vách nhà thờ.

Tuy được xây dựng giữa thế kỷ 20 nhưng nhà thờ Cam Ly sở hữu những bức tượng cổ trên trăm năm. Một tượng bị đánh cắp vào thập niên 1970. Còn lại hai tượng: tượng Đức Mẹ bên trong nhà thờ được tạc tại Pháp từ thế kỷ 19 (năm 1875); bức tượng đen phía bên các nữ tu sinh sống cũng có số tuổi tương đương. Các bạn sẽ khám phá chính xác số tuổi khi đến tham quan nhà thờ với năm hoàn thành bức tượng được ghi phía dưới.

Đến đây bạn còn biết một cuộc sống khổ hạnh, hi sinh của các nữ tu dòng Đức Bà truyền giáo. Các sơ đã và đang nuôi dạy gần trăm em là con cái người dân tộc. Khi các bạn đến đồi Mai Anh, nhà thờ Domaine De Marie mua mứt, áo len... là các bạn chung tay với các sơ nuôi dạy những trẻ em nghèo người dân tộc ở Đà Lạt.

Tất cả tiền bán quà ở nhà thờ Domaine sẽ được chuyển đến các sơ trong nhà thờ dân tộc. Và những chiếc áo, chiếc khăn bằng len các bạn mua về làm quà cho bạn bè, người thân hay làm đẹp đường phố Sài Gòn vào những ngày lập đông trời se se lạnh... chính là sản phẩm của các em thiếu nhi dân tộc đang miệt mài tìm cho mình một cửa nhỏ vào đời.

Muốn đến nhà thờ ư? Dễ lắm. Từ đồi Mai Anh đi xuống, rẽ trái vào đường Trần Bình Trọng chạy khoảng mười cây số đến trung tâm dạy lái xe, nhìn về phía trái là ngôi nhà thờ gỗ. Một nơi độc đáo xứng đáng để bạn khám phá...

Nhà thờ Cam Ly Đà Lạt là nhà thờ dành riêng cho người đồng bào thiểu số. Vì thế nó mang một sắc thái khác hẳn so với những giáo đường khác. Một kiến trúc độc đáo, được cách điệu từ mái nhà Rông của đồng bào Tây Nguyên kết hợp hài hòa với kiến trúc ở miền nam nước Pháp, và được thể hiện theo tinh thần trường phái kiến trúc thô mộc. Nhà thờ Cam Ly Đà Lạt là nhà thờ dành riêng cho người đồng bào thiểu số. Vì thế nó mang một sắc thái khác hẳn so với những giáo đường khác. Một kiến trúc độc đáo, được cách điệu từ mái nhà Rông của đồng bào Tây Nguyên kết hợp hài hòa với kiến trúc ở miền nam nước Pháp, và được thể hiện theo tinh thần trường phái kiến trúc thô mộc. Trước cửa chính của nhà thờ là hình tượng Hổ và Phượng Hoàng, tượng trưng cho trí tuệ và sức mạnh. Bước qua cửa chính, với không gian tôn nghiêm và vẻ đẹp của bên trong nhà thờ. Mặt bằng nhà thờ hình chữ nhật đơn giản có diện tích 324m2, trong đó có 1/3 diện tích dành cho cung thành, 2/3 diện tích còn lại là nơi dành cho tín đồ và cầu nguyện. Vách trong giáo đường được thiết kế bằng những bức tường lửng xây đá chẻ có độ cao 2m, trên đó lắp nhiều kính nhiều mà như vàng, nâu, xanh…Các khung cửa iền nhau được trang trí cách điệu với các hoa văn dân tộc độc đáo. Trên cung thánh có một bàn thờ dài 4m, rộng 1m được làm từ gỗ thông già. Dưới cây thánh giá trên tường đá có gắn 3 chiếc sừng trâu, đầu hồi phía trên cao là lỗ thông gió cũng mang hình hoa văn dân tộc. Từ trước khi xây dựng nhà thờ Cam Ly nơi đây đã trở thành chốn cưu mang, nuôi dạy nhiều trẻ em đồng bào nghèo quanh vùng. Sau ngày đất nước thống nhất, đồng bào giáo dân về định cư quanh vùng. Nhà thờ trở thành nhà nguyện của dòng tu mến thánh giá. Theo truyền thống nuôi dạy trẻ từ năm 1990 cho đến nay. Các sơ sẽ đến những vùng quanh đây đưa những trẻ em nghèo vào nhà thờ nuôi ăn học. Từ lớp 1 lên đến đại học, các sơ đã nuôi dạy tận tâm, từng lớp từng lớp một được các sơ chăm cho ăn học. Đã có nhiều em tốt nghiệp đại học, lập nghiệp tại Sài Gòn và có nhiều em quay lại làm giáo viên, bác sĩ, giúp ích...