Jameh Mosque of Tabriz — Attraction in Tabriz

مسجد جامع تبریز عمارتی کهن، با پیشینه‌ای به قدمت حکومت سلجوقیان، از جمله آثار تاریخی این شهرستان است.

مسجد جامع تبریز، عمارتی کهن و متعلق به دوران حکومت سلجوقیان تا زمان فرمانروایی پادشاهان قاجار است که با شماره‌ی ثبت ۱۷۱ در ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ هجری شمسی، به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است.

جغرافیای مسجد جامع تبریز

مسجد جامع تبریز در استان آذربایجان شرقی، شهرستان تبریز، خیابان شهید مطهری، انتهای بازار تبریز، بخش جنوبی صحن مدرسه‌ی طالبیه و در حد فاصل مسجد حجت الاسلام و مسجد میرزا اسماعیل خاله اوغلی، احداث شده است. موقعیت مکانی این عمارت شگفت‌انگیز ایران کهن به گونه‌ای است که بازار تبریز آن را احاطه کرده است.

تاریخچه‌ی مسجد جامع تبریز

مسجد جامع تبریز که به مسجد جمعه و جامع کبیری نیز شهرت یافته است، از جمله کهن‌‌ترین عمارات تاریخی این شهرستان محسوب می‌شود که طبق نوشته‌های مورخان و پیشینیان، از بدو احداث، به عنوان مسجد جامع این شهر مورد استفاده قرار گرفته است. طبق اسناد تاریخی موجود، مورخان و باستان‌شناسان، قدمت این بنای زیبا و باشکوه را به دوران حکومت پادشاهان سلجوقی (قرون پنجم تا ششم هجری) تخمین زده‌اند. متاسفانه به دلیل زمین‌لرزه‌ای که در سال ۱۱۹۳ هجری در شهرستان تبریز به وقوع پیوست، قسمت‌هایی از این اثر تاریخی از جمله چندین طاق آن، دچار تخریب و آسیب‌دیدگی شد. البته مدت زمانی پس از زلزله و مصادف با دوران آغازین پادشاهی قاجار، فردی به نام حسینقلی خان دنبلی که از حاکمان وقت این دیار به شمار می‌آمد، این مسجد کهن را مورد ترمیم و بازسازی قرار داده و مسجد کنونی را احداث کرده است. امروزه به دلیل فقدان ساختمان اولیه‌‌ی مسجد جامع تبریز و مستندات تاریخی، نمی‌توان تاریخ ساخت و نام بانی عمارت نخستین مسجد را تعیین کرد.

در کتاب مرزبان‌نامه، از جوامع ساکن در تبریز (سال‌های ۶۰۷-۶۲۲ هجری قمری)، سخن به میان آمده و از مسجدی که توسط عبدالله بن عامری ساخته شده و متعلق به صدر اسلام است، نوشته‌هایی برجای مانده است. همچنین در سال ۱۰۸۷ هجری قمری، حاج طالب خان تبریزی که بانی‌ مدرسه‌ی طالبیه‌‌ی این شهر محسوب می‌شود، در وقف‌نامه‌ی مربوط به مدرسه‌ی خود، این مسجد را مسجد جامع کبیر تبریز معرفی می‌کند.

سید محمدرضا طباطبایی تبریزی، در کتابی به نام تاریخ اولادالاطهار، بنای مسجد را بدون ارائه‌ی هیچ مدرک و سند متعلق به دوران صدر اسلام دانسته و عبدالله بن عامری را به عنوان بانی آن معرفی کرده است. پرواضح است که براساس نظریات ذکر شده، می‌توان ساختمان ابتدایی مسجد جامع تبریز را به دوران حکومت سلجوقیان نسبت داد که در مدت زمان‌های طولانی، به عنوان مکانی باشکوه و ارزشمند مورد استفاده قرار گرفته است. پس از تعمیرات صورت گرفته در دوران قاجار، در عصر کنونی نیز اقداماتی برای تعمیر و بازسازی بخش‌های مختلف این عمارت زیبای تاریخی انجام شده است که می‌توان حاج محمدباقر کلکته را به عنوان بانی بخش اعظمی از این مرمت‌ و بازسازی‌ها معرفی کرد. وی کتابخانه‌ و تالاری مطلوب و در شان مطالعات علوم دینی برای استفاده از طلاب، احداث کرد. البته با توجه به تعمیرات و بازسازی‌هایی که در این مکان مقدس صورت گرفته، مسجد از شکل و ترکیبی تقریبا جدید و تازه برخوردار شده است. اما حضور طاق‌های بلند و آجرهای بسیار بزرگی که در ساخت آن استفاده شده و همچنین پایه‌های قطور مسجد، به وضوح نشان‌دهنده‌ی پیشینه‌ی طولانی و قدمت بسیار این عمارت ایران...

مسجد جامع تبریز یکی از بناهای تاریخی شهر تبریز است. این مسجد که در کتاب‌های تاریخی از آن به‌ عنوان جامع کبیری نیز نام برده شده است، از ابتدای تاسیس مسجد جامع شهر تبریز بوده و بازار تبریز، گرداگرد آن شکل گرفته‌ است. اولین پایه های این مسجد در دوره حکومت سلجوقی شکل گرفت و آنچه را که ما به عنوان مسجد جامع فعلی می‌شناسیم متشکل از4 مسجد به هم چسبیده حجت‌الاسلام بزرگ-حجت‌الاسلام کوچک-اسماعیل خان قلی و آلچاق مسجد میباشد که در مجموع مسجد جامع را تشکیل داده اند. تاریخ بنا و نام بانی اولیه آن معلوم نیست، عده ای آن را از مساجد صدر اسلام می دانند. پاره ای دیگر بنای قدیمی را به دوره سلجوقیان نسبت می دهند. درکتاب "مرزبان نامه"، به جامع تبريز اشاراتي شده که مؤيد آباداني و شکوه آن دربين سالهاي 622-607 ه-.ق عصر اتابک ازبک بن محمد بن ايلديگز- است . حاج طالب خان تبريزي- باني مدرسه طالبيه تبريز در سال 1087ه-.ق دروقف نامه مدرسه خود از اين مسجد به نام جامع کبير تبريز نام مي برد. با توجه به مطالب فوق به نظر مي رسد که بناي اوليه مسجد حداقل مربوط به دوره سلجوقي بوده و در دوره هاي مختلف، از شکوه و اعتبار خاصي برخوردار بوده است . سعد الدین ورواینی، کاتب مرزبان نامه در قرن هفتم هجری قمری، آورده است که خواجه ابوالقاسم ربیب الدین هارون بن علی، وزیر اتابک ازبک، کتابخانه باشکوهی در مسجد جامع تبریز بنا نهاد. نام این مسجد جامع در کتاب های دوره مغولان به دفعات آمده و در کتاب روضات الجنان و جنات الجنان از آن با نام "جامع کبیر" یاد شده است. در کتاب تاریخ عالم آرای امینی، به عمارت و تعمیر این مسجد به همت سلجوق شاه بیگن، همسر اوزون حسن آق قویونلو، اشاره شده است. بنای این مسجد جامع، از بناهای قرون اولیه هجری قمری به شمار می رود که در محدوده بازار تبریز واقع می باشد و مشهور به مسجد کبیر و یا مسجد جمعه است. محراب رفیع گچ بری شده مسجد، از دوره ایلخان به...

مسجد جامع تبریز یکی از بناهای تاریخی شهر تبریز است. این مسجد که در کتاب‌های تاریخی از آن به‌عنوان «جامع کبیری نیز نام برده شده، از ابتدای تأسیس مسجد جامع شهر تبریز بوده و بازار تبریز، گرداگرد آن شکل گرفته‌است. مسجد جامع تبریز مربوط به دوره سلجوقیان تا دوره قاجار است و در تبریز، خیابان شهید مطهری واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۷۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. قدیمی‌ترین بخش آن شبستان وسیعی است از تاق و گنبدهایی برفراز ستون‌های هشت‌گوش آجری که زینت‌بخش آن گچ‌بری‌های ظریف و هنرمندانهٔ دورهٔ روادیان (مقارن سلجوقیان) است. مسجد جامع در دورهٔ ایلخانان مغول موردتوجه و تعمیر بوده و بخش‌هایی به آن افزوده شده‌است. محراب رفیع گچ‌بری شده، یادگار آن دوره می‌باشد. در دورهٔ حکومت آق‌قویونلوها در آذربایجان گنبدی رفیع مزین به انواع کاشیکاری‌های معرق به وسیلهٔ «سلجوق‌شاه بیگم» همسر اوزون حسن در بخش شمالی آن احداث شده که هنوز هم پایه‌ها و گوشه‌هایی از کاشی‌کاری‌های آن باقی‌مانده است. در زمین‌لرزهٔ سال ۱۱۹۳ هجری که بسیاری از بناهای تبریز آسیب دید، این مسجد نیز از خرابی در مصون نماند. مسجد فعلی با پایه‌های متین و پوشش تاق و چشمه بعد از زلزله در اوایل حکومت قاجار و توسط «حسینقلی‌خان دنبلی» حاکم وقت تبریز بنا شده‌است و از آثار مهم دورهٔ قاجاریه می‌باشد.

مسجد جامع تبریز که به مسجد جمعه نیز معروف است، در انتهای بازار تبریز و ضلع جنوبی صحن مدرسهٔ طالبیّه و بین مسجد حجت‌الاسلام و مسجد میرزا اسماعیل خاله اوغلی واقع است و یکی از قدیمی‌ترین ابنیّة تاریخی این شهر به‌شمار می‌آید. تاریخ بنا و نام بانی اوّلیّة آن معلوم نیست، عدّه‌ای آن را از مساجد صدر اسلام می‌دانند. پاره‌ای دیگر بنای قدیمی را به...