Stone Bridge — Attraction in Seyhan

Adana Taş köprü, kentin en önemli simgelerinden biridir. Seyhan ırmağı ile ikiye ayrılan Adana kent merkezinin iki merkez ilçesi Seyhan ve Yüreğir’i birbirine bağlamaktadır. 2000’li yıllarda geçirdiği onarımdan sonra köprü araç trafiğine kapatılmıştır. Köprü tarihte birçok isimle anılmıştır. Saros Köprüsü, Justinianus Köprüsü ve en nihayetinde Adana Taş köprü olarak anılmaktadır. Evliya Çelebi tabliyenin 550 adım olduğunu belirtir. Evliya’nın, 21 gözlü olduğunu kaydettiği köprünün, 14 büyük kemeri ile 5 küçük tahliye kemeri günümüze ulaşmıştır. Nehir kıyılarının düzenlenmesi sırasında iki tarafın da sahiline dolgu yapılması nedeniyle, baş tarafları toprak altında bırakılan köprü kısalmıştır. Seyyahların gravürlerinde tabiiye genişliği, iki at arabasının yan yana geçemeyecek genişliğine sahip olduğunu görülmektedir. Yaklaşık olarak en fazla 3 m. olan bu genişlik, 20. yüzyıl başından itibaren arttırılmış olmalıdır. Nitekim bu genişletme çalışmaları sonucunda köprünün mansap tarafına, yeni kemer gözleri ilave edilmiştir. Bu ilavelerin ne zaman yapıldığı konusunda kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak 1948 yılında köprüde Karayolları tarafından geniş çaplı bir onarım yapılmıştır. Bu ilaveler sonrasında köprünün tabiiye genişliği yaklaşık olarak 8.00-8.50 m. arasında değişen genişliğe ulaşmıştır. Değişik malzemeler türde malzemeler kullanılarak ve farklı tarihlerde yapım aşamaları geçirmiş olmasına karşılık köprü tüf taşı, mermer ve spolien malzeme kullanılarak inşa edilmiştir. Özellikle köprünün doğu tarafının ilk yapıldığı dönemin özelliklerini hala korumaktadır. Köprü de, dolgu duvar tekniğinin uygulanmıştır. Köprünün günümüzdeki uzunluğu 310 m.dir. Üzerindeki yol halen parke taş döşemelidir, kaldırımlar dahil genişliği 11,40 cm.dir. Taşköprü bugün Adana'da hüküm sürmüş tüm uygarlıkların ilaveleri ve onarımlarını üzerinde taşımaktadır. Köprünün ilk inşa dönemi hakkında kesin olarak bilgi bulunmamakla birlikte, Hitit İmparatoru Hattusili'nin Suriye'ye giderken Adana'dan geçtiği ve şehre bir köprü, yaptırdığı bilinmektedir. Bununla beraber yapımına dair ilk yazılı kanıt bugün Adana Arkeoloji Müzesi'nde, 1266 Envanter Numarasıyla Taş Eserler Bölümünde sergilenen Grekçe yazılmış kitabedir ve Alman Arkeoloji Enstitüsünde Schneider tarafından çevrilmiştir. Kitabe 12 satırdan ibarettir. Kitabenin yüksekliği; 1.22 cm., genişliği; 93 cm., kalınlığı; 12 cm.'dir. Kitabede şunlar yazılıdır. “Gerçek şu ki Auxentius, bu mucize senin iktidarının sayesinde oldu. Nehrin kış akıntısı üzerinde, demirlerle bağlanan bir temcide, sarsılmaz sütun olarak inşa edildi. Bunun üzerine geniş bir yolu gerdin. Daha önceleri, tecrübesiz olan çok kişinin çeşitli teşebbüsleri olmuştu. Fakat onların girişimleri Tarsus Çayı'nın dalgaları için bile zayıf olmuştur. Sen ise buradaki köprüyü, kemerlerin üzerinde, ebediyet için kurmuşsun. Ve hatta taşkın nehir dahi bununla ünlü valiye itaat ediyor..." Bu kitabeye göre köprü Roma İmparatorluğu Döneminde “Auxentios” adlı bir mimar tarafından yaptırılmıştır. Aynı mimar 384 yılında Roma’da da bir köprü inşa etmiştir. Kitabe de yer alan ifadelere göre yapım dönemi konusunda I. Justinianus’un adının geçmesi, muhtemelen ilerleyen zamanda O’nun tarafından esaslı bir şekilde yaptırılan onarımdan kaynaklandığını göstermektedir. Köprünün kimin tarafından yapıldığına dair ilk bilgi 1852-1853 yıllarında Adana’yı ziyaret eden Victor Langlois tarafından verilmektedir. Langlois, köprünün Hadrian tarafından yaptırıldığını belirtir. Hadrian'ın 120-135 yılları arasında Anadolu'yu dolaştığını çoğu yerde imar faaliyetinde bulunduğunu Adana'da da bu köprüyü yaptırdığını ifade eder. Langlois, Hadrian'ın adını taşıdığını belirttiği kitabenin 1841 yılında mevcut olduğunu da söyler. Ancak kitabe bugün kayıptır. Abbasi halifelerinden Harun Reşid tarafından ek kısımların yapılması sonucu, köprünün kale ile birleştirildiği kaynalarda yazmaktadır. Yine Abbasi halifelerinden Memun tarafından da onarılmıştır. 17. yüzyıla kadar başka bir onarım gördüğüne dair hiçbir yazılı...

Adana Köprü Başı, Otur saraya karşı Gel beraber gezelim Dosta düşmana karşı Vur çapayı çapayı Vur kazmayı kazmayı Kız başına bağlamış Oyalı da ipek yazmayı.....

-Meşhur Adana Köprü Başı Türküsü'nde bahsedilen köprü yılların ağırlığını üzerinde taşıyan Taşköprü'dür.Taşköprü türkülere de konu olmuş. Meşhur Adana Köprü Başı Türküsü'nde bahsedilen köprü yılların ağırlığını üzerinde taşıyan Taşköprü'dür. -Adana'da Seyhan Nehri'nde Seyhan ve Yüreğir yakalarını birleştiren Taşköprü, dünyanın hâlâ kullanılan en eski köprüsü. 3500 veya 2000 yıl önceye tarihlendirilen köprü hakkında elbette pek çok rivayet var.

-İlk adres Hititler "Adania denilen bir şehirle savaştım. Önünden bir nehir akıyordu. Nehrin üzerinde de bir köprü vardı." Bazı arkeologlara göre, Hitit Kralı I. Arnuwanda, M.Ö. 1550'ye tarihlenen bir kitabede Adania ile savaşını anlatırken Taşköprü'den böyle bahsetmiş. Hititlere dayanan bir başka rivayete göre ise Kral Hattusili Suriye'ye giderken Adana'dan geçmiş ve Seyhan Nehri üzerine bu köprüyü yaptırmış.

-Hadrianus'un köprüsü mü? 1850'lerde Adana'yı ziyaret eden tarihçi Victor Langlois, köprünün Roma İmparatoru Hadrianus (M.S. 76 - 138) tarafından yaptırıldığını, hatta adını taşıyan kitabenin 1841 yılında mevcut olduğunu söylemiş. Ancak o kitabe günümüzde kayıp.

-Mimar Auxentius "Gerçek şu ki Auxentius, bu mucize senin iktidarın sayesinde oldu... Daha önceleri, tecrübesiz olan çok kişinin çeşitli teşebbüsleri olmuştu. Fakat onların girişimleri Tarsus Çayı'nın dalgaları için bile zayıf olmuştur. Sen ise buradaki köprüyü, kemerlerin üzerinde, ebediyet için kurmuşsun..." Roma ile ilgili bir diğer kanıt Adana Arkeoloji Müzesi'ndeki Grekçe Kitabe. O kitabeye göre Taşköprü, Roma İmparatorluğu döneminde, 4. yüzyılda Mimar Auxentius tarafından yapılmış.

Kral kızı efsanesi kral_kizi_efsanesi Taşköprü söylencelere de ilham vermiş. Efsane bu ya büyücülerden biri Adania kralına, kızının yılan tarafından öldüreceğini söylemiş. Telaşlanan kral, kızını kentin önünden akan nehrin ortasındaki adaya göndermiş. Ama yılan, üzüm dolu bir sepetin içinde adaya ulaşmış ve kızı öldürmüş. Kral da kızının anısına Taşköprü'yü yaptırmış. Hatta yıkıldığında yeniden yaptırılabilsin diye de köprünün ayaklarına altın gömdürmüş.

-Geçiş kaç para? Evliya Çelebi'nin yazdığına göre, Abbasi halifesi Memnun, köprünün giriş ve çıkışına kapı ve mazgal gibi ilaveler yaptırmış. Bu sayede o dönemde, üzerinden geçenlerden haraç alınmış. Bir başka Abbasi halifesi Harun Reşid de köprüyü kale ile birleştirmiş. Evliya Çelebi'nin değindiği kapı ve mazgallar günümüze gelememişse de kale duvarı ile bazı kalıntıların izleri halen mevcut.

-Kule değil kapalı çarşı Geçmişte uzun süre, Adana Valisi Mahmut Paşa'nın güneşin batışını izleyebilmek için Taşköprü üzerine kule yaptırdığına inanılmış. Yakın zamanda köprüyle ilgili bazı fotoğraflar ortaya çıkınca, kule sanılan yapının 14'er pencereli, iki katlı bina yüksekliğinde bir kapalı çarşı olduğu anlaşılmış.

-Değişen mimarisi İlk yapıldığında yarı yarıya dar olan köprü daha sonra genişletilmiş. Geçmişte her iki girişinde de "Kale Kapısı" denilen iki taç kapısı varmış ve 21 gözlüymüş. Şu anda 310 metre uzunluğunda, 11,4 metre genişliğindeki köprünün 7 gözü Seyhan Nehri'nin ıslahı sırasında toprak altında kalmış.

-Son restorasyon Osmanlı'da III. Ahmet, Abdülmecid ve II. Abdülhamit zamanında onarım geçiren Taşköprü, Cumhuriyet tarihinde 1948'de Karayolları tarafından onarılmış. Sonra da yıllarca üzerinden geçen trafiği taşımış, yıpranmış. En son 2006'da Büyükşehir Kent Konseyi ve Mimarlar Odası köprüye sahip çıkmış. Mimar Mehmet Pekcan Işık'ın hazırladığı restorasyon projesi yaşama geçirilmiş,...

Adana’nın Seyhan ile Ceyhan yakalarını birbirine bağlayan, dünya uygarlık tarihine de şahitlik etmiş olan Taşköprü, yüzyıllar boyunca Asya ve Avrupa arasında ordu ve ticari kervanlar için bir bağlantı noktası olmuştur. Taşköprü, dünyanın en önemli ticaret yolu olan ipek ve baharat yollarının da geçiş güzergâhıdır ve dünya üzerinde hala kullanılmakta olan en eski köprülerden biridir. Antik dönemde Seyhan Nehri’ni geçmenin zorluğu nedeniyle, hem kervanların hem de büyük orduların geçişine kolaylık sağlayacak sağlam bir köprüye ihtiyaç duyulmuştur. Tarihte Ortadoğu topraklarına hâkim olan Romalılar için bu köprü, stratejik ve politik açıdan büyük bir öneme sahipti. Mimari yapısı, banisi ve mimarı hakkında bilgi veren tek belgenin Adana Arkeoloji Müzesi’nde 1266 envanter numarasıyla kayıtlı belgenin 12 satırlık Grekçe bir kitabedir. Alman arkeologların tercümeleri sonucunda kitabede, yapının MS 384 yılında inşa edildiği belirlenmiştir. Buradan hareketle kitabeden elde edilen bilgiye göre yapının Doğu Roma imparatoru I. Theodosius (MS 379-395), mimar Auxentius’a inşa ettirildiği bilinmektedir. Bu kitabe dışındaki birçok kaynakta imparator Hadrianus’un Auxentius’a inşa ettirttiği belirtilse de bu durum Hadrianus’un iktidarda olduğu yıllar MS “11 Ağustos 117 - 10 Temmuz 138” göz önüne alındığında gerçekçi bir bilgi olmadığı söylenebilir. Banisinin Hadrianus olarak belirtilmesinin nedeni, XIX. yüzyılda Kilikya üzerine araştırmalar yapan oryantalist Victor Langlois’in, yapı üzerinde imparator Hadrianus’un köprüyü yaptırdığına dair bir tabletin olduğundan bahsetmesidir. Ancak böyle bir tabletin hem günümüze ulaşmadığı hem de Hadrianus’un hükümdarlık dönemi tarihleri düşünüldüğünde gerçekçi bir bilgi olmadığı söylenebilir. Yapı, mimari olarak incelendiğinde; 317 metre uzunluğunda 13 metre yüksekliğinde sekiz metre enindedir. Taşıyıcı ayak olarak 21 kemer üzerine inşa edilmiştir. Ancak alüvyon birikmesi sonucu yedi gözünün toprak ile kapanması nedeniyle bugün 14 gözü görünmektedir. MS 525 yılında meydana gelen Anazarbus depreminde, büyük hasar alan yapı kullanılamaz hale gelmiştir. Meydana gelen hasarın giderilmesi için ilk büyük onarımı, Bizans İmparatoru Justinianus (527-565) tarafından yaptırılmıştır. Bu sebepten dolayı bugün köprünün tanıtım levhasında banisinin imparator Justinianus olduğu gösterilmektedir. Yapı bu ve bunun gibi yapılan birçok tadilat neticesinde günümüze kadar ulaşabilmiştir. Adana Taş Köprü, inşa edildiği zamandan 1945 yılına kadar Avrupa’yı Ortadoğu’ya (Suudi Arabistan, Suriye, Ürdün, İsrail ve Irak’ın) bağlayan tek karayolu bağlantısıydı. Bu özelliği ile Seyhan Irmağı üzerinde belli bir döneme kadar geçişi sağlayan tek geçiş yolu olması, tarihi bakımından yapıyı oldukça önemli kılmaktadır. Adana Büyükşehir Belediye meclisinin 2006-2007 yılında kademeli olarak trafiğe kapatma kararı almasına kadar, üzerinden muazzam ağırlıktaki tır, vinç, tank gibi askeri taşıtlar geçmesine rağmen zarar görmeden sağlam kalabilmiştir. Yapı 2007 yılından beri yaya köprüsü olarak kullanılmakta ve şehrin en önemli rekreasyon alanı olarak yerli ve yabancı misafirler tarafından ziyaret...