Assarkhaneh Shahi Museum

عصارخانه شاهی یک عصارخانه تاریخی در شهر اصفهان است که در سال ۱۰۲۱ هجری قمری هم‌زمان با احداث بازار بزرگ قیصریه و مدرسه ملا عبدالله به دستور شاه عباس اول ساخته شده‌است. این اثر در تاریخ ۲۵ تیر ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۰۸۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. در حال حاضر مساحت عصارخانه ۳۸۰ متر مربع است ولی در گذشته مساحت اصلی آن ۱۸۰۰ مترمربع بوده که اکنون مکان‌هایی مانند شترخان، بارانداز و ورودی بازرگانان از بین رفته‌است و فقط یک تیرخانه و دو انبار تو در تو در بخش شرقی تیرخان، در دو طبقه باقی مانده است؛ در محل بارانداز عصارخانه هم‌اکنون پاساژ طلافروشان قرار دارد. این عصارخانه در یک طبقه با ارتفاع حدود ۱۱ متر و سه فضای گنبدی شکل با مقطع کجاوه ایجاد شده‌است که سقف‌ها به سبک طاق و چشمه و نورگیرهای سقف، روشنایی عصارخانه را تأمین می‌کنند، دلیل ساخت سقف گنبدی شکل به دلیل خنک نگه داشتن محل برای نگه‌داری روغن موجود در عصارخانه بوده‌است. دیوارها و سقف خشتی بدون کاربندی، قاب‌سازی، تزئینات و پنجره ساخته شده‌است، فضای اصلی دارای پنج قسمت پیشخوان، بارانداز، شترخوان، گرم‌خانه و تیرخانه بوده‌است. دیوارها و سقف خشتی و به دلیل کاربری آن بدون کاربندی، قاب‌سازی، تزئینات و پنجره ساخته شده‌است، فضای اصلی دارای پنج قسمت پیشخوان، بارانداز، شترخوان، گرم‌خانه و تیرخانه بوده‌است. دانه‌های روغنی که در این عصارخانه به کار می‌رفته و مورد روغن کشی قرار می‌گرفته معمولاً کنجد، پنبه دانه، خشخاش، آفتاب گردان بوده‌است. از سال ۱۳۴۰ تا سال ۱۳۴۹ برای حرکت دادن تیر بزرگ و چرخش سنگ آسیاب، از موتور برق استفاده شده و بعد از آن زمان، به دلیل صنعتی شدن این حرفه و وجود تجهیزات مکانیزه، ادامه کار مقرون به صرفه نبوده و عصارخانه به مدت ۳۰ سال تعطیل شده‌است؛ تا اینکه در سال ۱۳۷۹ سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان، عصارخانه را از مالک اعیانی آن خریداری و از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۲ اقدام به مرمت و ساماندهی آن نموده است و به عنوان موزه مورد بازدید مردم و گردشگران قرار دارد. کتاب عصارخانه شاهی از سوی موزه عصارخانه شاهی به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی از سوی سعید سیاحیان خلاصه و گردآوری شده و در سال ۹۵ به چاپ رسیده‌است. این کتاب به بررسی کارکرد مختصر عصارخانه‌ها و معرفی موزه عصارخانه شاهی می‌پردازد، معرفی قسمت‌های مختلف عصارخانه، دانه‌های روغنی و کاربردشان در مصارف مختلف از دیگر بخش‌های این کتاب است. عصارخانه شاهی از سال 1392، به عنوان اولین و تنها پایگاه تخصصی مطالعات فرهنگ عامه در کشور، به فعالیت می‌پردازد. از سال 1395 این پایگاه طرح تاریخ شفاهی مشاغل سنتی اصفهان را آغاز نمود و چندین فیلم مستند نیز بر مبنای این تحقیقات از مشاغل سنتی اصفهان تولید گردید. این مرکز تخصصی در زمینه برگزاری کارگاه‌های تاریخ شفاهی نیز فعال است. موزه عصارخانه شاهی در سال 2017، به عنوان برترین موزه کوچک کشور، نشان جهانی ایکوم(کمیته ملی موزه‌های ایران) را دریافت نمود.