Tulshibaug Shri Ram Mandir — Attraction in Pune

A historic 250 years old place in Pune city is famous for so many things.A place where every tourist person visiting pune, must visit. Visiting Tulshibaug may be expensive for male but experiancing for Women Tulsubaug is a group Temples Mainly of Lord Ram,laxman and sita with other 5 temples. A renewation is going on since last 8 years and soon it will be in its prestigious look. A big wooden temple with stone flooring in the heart of city with high tower is a peacefull place for Ram darshan. Rituals about worship still folloed here. Another idenity of Tulshibaug is surrounded Market.You can get everytype of household material which includes traditional kitchen accessories, pooja worship material, traditional toys, marriage special material, antique idols, wooden, marbal, brass, copper, kitchen accessories,gold ,silver jwellary. This all is available inside of Tulshibaug wada around temple.The service of shopkeepers is polite,Quick and interactive Outside of tulshibaug is also known as Tulshibaug, It includes 4 crowdy lanes, and 2 streets.You can get everything here like imitation jwellary,Grocery,tea cofee,Kaware icecream, footwear, cloths, herbal ayurvedic medicines, artificial, and natural flowers,toys,school material,snacks etc. I tested Misal, a local maharastrian breakfast item over there at Shrikrushna bhuvan, a good tested misal made in clean surrounding is tasty but some how found costly. flavours of Kaware icecream are awsome and cool. Ayurvedic Medicines at Ambadas aushadhalaya are genuin. Specialy for girls small size made kitchen toys,Vesels in Brass at Prabhakar stores are unique. Equipments in silver at Waiker shroff are ideal Bargaining at every stall and shop is must and interesting. Mahaganapati is also watchable idol with silver ornaments. Only thing which made me unhappy are no sufficiant parking place and sanitory facility available.Crowdy place has no proper security which results in loss of money pockets, chains etc. In case of emergancy due to small lanes unwanted incidenr may happen. Overall to spend 3/4 hours in small amount Tulshibaug is nice teaditional market...

A Timeless Gem in Pune – Tulshibaug Shri Ram Mandir

A perfect blend of history, spirituality, and architecture!

Hidden in the heart of Pune’s busy Tulshibaug market, Shri Ram Mandir is a peaceful and historic temple with deep cultural roots. It was built in 1761 by Naro Appaji Khire, the Subhedar of Pune, soon after the Third Battle of Panipat. This temple was meant to uplift people's spirits after the Maratha loss. The construction continued for several years, and by 1795, the temple stood as a grand example of traditional Maratha architecture.

What makes this temple unique? The stunning wooden architecture and intricate carvings. The main sanctum houses beautifully sculpted idols of Lord Ram, Sita, and Lakshman, along with a separate shrine for Lord Hanuman. The temple was expanded in 1884, adding a 22.2-meter-high shikhara (tower), which was once the tallest temple tower in Maharashtra.

Despite being surrounded by a crowded shopping area, stepping inside the temple feels like entering a different world – peaceful, spiritual, and full of devotion. The temple is also an important spot during Ram Navami, attracting thousands of devotees. If you're in Pune, this is a must-visit place to experience history, devotion, and the essence of old Pune.

✅ Best part? The temple is open to all, free of cost! ❌ Downside? The surrounding market can get quite noisy...

#तुळशीबाग पुणे आणि तुळशीबागेचे नाते जगप्रसिध्द आहे. हल्ली लोकांना #तुळशीबाग फक्त खरेदीसाठी माहिती आहे. पण तुळशीबागेची खरी ओळख आहे इथे असलेला प्रशस्त, भव्य मंदिर समूह असलेला परिसर. इथले मुख्य मंदिर आहे श्री रामाचे. हे पुण्याचे वैभव असलेले मंदिर #नारोअप्पाजीखिरे यांनी इ.स.१७६१ मध्ये बांधले. नारो अप्पाजी यांची छ. शाहू महाराजांनी इ.स. १७१९ मध्ये इंदापूर प्रांतात ‘मुतालिक’ म्हणून नेमणूक केली. आपल्या कर्तृत्वाने व हुशारीने पेशवाईत त्यांनी मोठा लौकीक मिळवला. इ.स.१७५० मध्ये नानासाहेब पेशव्यानी पुणे प्रांताचे ‘सरसुभेदार’ म्हणून त्यांची नेमणूक केली. मंदिराची जागा पूर्वी पेशवे दरबारात खाजगीकडे असलेल्या लिमये यांच्याकडे होती. त्यांच्याकडून ती नारो अप्पाजी यांनी विकत घेतली. त्यावर त्यांनी मंदिराचे बांधकाम चालू केले. पुढे हे राम मंदिर इतके लोकप्रिय व प्रसिध्द झाले की #खिरे हे मूळ आडनाव जाऊन लोक त्यांना #तुळशीबागवाले म्हणू लागले. इ.स.१७६३ मध्ये चालू झालेले राममंदिराचे काम जवळजवळ इ.स.१७९५ पर्यंत चालले होते. तुळशीबागेचे आवार सुमारे १ एकर आहे. सभोवती भिंत असून उत्तर, दक्षिण व पश्चिम या दिशांना प्रवेशद्वारे आहेत. उत्तरेकडील दरवाज्यास संगीत दरवाजा असे नाव असून त्यावर नगारखाना आहे. तुळशीबागवाले यांचा राहता वाडाही याच बाजूस शेजारी आहे. राम मंदिरातला गाभारा दगडी षटकोनी असून, त्यावर कमलाकृती नक्षीकाम आहे. गाभाऱ्याच्या दरवाज्यास चांदीची चौकट आहे. पूर्वेस देवासमोर दरवाज्याच्या वरच्या बाजूस झरोका असून, सकाळी पूजेच्या वेळी सूर्याची किरणे मूर्तीवर पडतात. बाहेरचा गाभारा ३ खणी असून त्यावर तांब्याची मोठी घंटा आहे. मंदिराच्या बाहेरचा सभामंडप ६०’ X ४०’ चा असून २०’ उंचीचा आहे. मंडपाच्या दोन्ही बाजूंस भक्तांना बसण्याकरिता भव्य ओवऱ्या आहेत. सभामंडपाच्या व ओवऱ्यांच्या छतावरील लाकडामध्ये सुंदर नक्षी कोरलेली आहे. सभामंडपाच्या दोन्ही बाजूंस भक्कम चौकोनी खांब असून ते महिरपीनी एकमेकांशी जोडलेले आहेत. सभामंडपाच्या दोन्ही बाजूंस लहान कठडे आहेत. या कठड्यांच्यावर खांबांना जोडलेल्या लाकडी पट्ट्यांवर दीपोत्सवासाठी धातूच्या पेशवेकालीन पणत्या बसवलेल्या आहेत. सध्या असलेला सभामंडप व मंदिराचे शिखर इ.स. १८८५ मध्ये नंदराम नाईक यांनी बांधला. मंदिर चिरेबंदी दगडाचे असून मंदिराचे शिखर निमुळते आहे. शिखर सुमारे ७५’ उंच असून, वरचा कळस ४’ उंचीचा आहे. शिखरावर अनेक साधुसंत, पेशवेकालीन व्यक्तींच्या मूर्ती आहेत. संपूर्ण कळसामध्ये लहान लहान असे १०० कळस आहेत व १६ लहान-मोठे वानर आहेत. मंदिराच्या सभोवती प्रदक्षिणा घालण्यासाठी प्रशस्त जागा आहे. गर्भगृहातील देव्हारा लाकडी नक्षीदार असून, त्यामध्ये दगडी चौथऱ्यावर राम-लक्ष्मणाची वल्कलधारी व हाती धनुष्यबाण घेतलेली मूर्ती आहे. सीतामाईच्या एका हातात कमळ असून, दुसऱ्या हातात कलश आहे. अंदाजे २ ते ३ फुटाच्या या मूर्ती संगमरवरी असून अतिशय नाजूक व रेखीव आहेत. देवाची प्रभावळ चांदीची असून त्याची नक्षी सुरेख आहे. मागील बाजूस देवाची शेज आहे. या तीनही मूर्ती इ.स.१७६५ मध्ये उमाजीबाबा पंढरपूरकर यांनी घडवल्या. रामाच्या मंदिरासमोर अंदाजे ५’ उंचीची काळ्या पाषाणाची दास मारुतीची मूर्ती आहे. मंदिराचा परिसर वेगवेगळ्या देवतांच्या मंदिरांनी व्यापलेला आहे. राममंदिर मध्यभागी असून या मंदिराच्या डाव्या बाजूस गणपती मंदिर व उजव्या बाजूस शिवमंदिर आहे. ही दोन्ही मंदिरे लहान असून चिरेबंदी दगडाची आहेत. गणेश मंदिरात सिद्धीविनायकाची मूर्ती आहे. ही संगमरवरी पाषाणाची मूर्ती २’ उंचीची, चतुर्भुज, पद्मासनात बसलेली आहे. गणपतीच्या उजव्या हातात रुद्राक्ष माळ व परशु तर डाव्या हातात मोदक व टिपरू आहे. गणपतीचे खंडित दंत स्पष्ट दिसतात. नागवेष्टित कटि व आंगचाच सुरेख मुकुट आहे. त्र्यंबकेश्वर मंदिरात शिवलिंग आहे. गाभाऱ्यातील भिंतीत असलेल्या कोनाडयात पूर्वी पार्वतीची संगमरवरी मूर्ती होती. राम मंदिरामागे बालाजी आणि त्यांच्या पाठीला पाठ लाऊन दत्त मंदिर आहे. त्याच्यापुढे एका लहान मंदिरात, काळ्या दगडात कोरलेली शेषशायी विष्णूची मूर्ती आहे. त्याच्या समोर ३ देवांची एकत्रित देवळे आहेत. मध्यभागी मारुतीचे स्थान आहे. बऱ्याच वेळा बाहेरगावाहून आलेली मंडळी या मारुतीसमोर शिदोऱ्या सोडून जेवत असत. त्यामुळे याला #खरकट्या_मारुती असे नाव पडले. शेजारी महादेव, गरुड, विठ्ठल रुक्मिणी यांची देवळे आहेत. दत्त मंदिराशेजारी विठ्ठल-रखुमाई आहे. त्याच मंदिरात एक लहानसे शंकराचे देऊळ आहे. संदर्भ: पुणे शहरातील मंदिर - डॉ. शां.ग. महाजन हरवलेले पुणे - डॉ. अविनाश सोहनी सफर ऐतिहासिक पुण्याची - संभाजी भोसले तुळशीबागवाले दफ्तर - सदाशिव आठवले पुणे शहराचे वर्णन - नारायण विष्णू जोशी तुळशीबाग महात्म्य - ज.म. गोखले पुणे शहराचा ज्ञानकोश - डॉ. शां.ग. महाजन श्री रामजी...