MOLLA ZEYREK MOSQUE (PANTOKRATOR MONASTERY) The mosque is the churches of the Pantokrator Monastery belonging to the Byzantine period and was built on a large terrain with terraces on a hill overlooking the Golden Horn. The building, which was built by Eirene, wife of the Emperor II. loannis Komnenos (1111-1143), the daughter of Hungarian King Laszlo, is estimated to have been completed by her husband after the death of the empress in 1124. The architect of the buildings is known as Nikeforos. The monastery had a fifty-bed hospital with five divisions, a library, a home for the elderly, a medical school, a pharmacy and holy spring areas. The monastery, which was converted into a madrasa after the conquest of Sultan Mehmed the Conqueror, became the first educational institution of Istanbul in the Ottoman period. Probably the monastery's monk cells were transformed into madrasa cells, and its churches were used both as a masjid-classroom and as a mosque. Molla Mehmed Efendi, of whom the nickname was Zeyrek, who was one of the professors of the madrasa, was the source of the name of the structure in the Ottoman period. When the madrasas of the Fâtih Complex were built, the structure was given to Abdullah-ı Iiahî and continued its activity in the form of a small Islamic monastery. All the sections of the Byzantine churches of different periods were used as mosques during the Ottoman period. The structure used and preserved throughout the Ottoman period, was severely damaged in the 1766 earthquake and it has taken its present form with an essential repair made in that period, Since most of the colored marble coatings belonging to the Byzantine period were destroyed before this repair, colored hand-drawn marble imitation works were done. The mihrab of the mosque, the marble pulpit and the wooden ambo were added during this period. The floor of the building in the south has one of the marble floors in the richest opus sectile technique from the Byzantine period to the present. The last restoration of Molla Zeyrek Mosque was carried out comprehensively by Istanbul Metropolitan Municipality between 2009-2017. During the restoration work, a sub-structure with the same plan as the superstructure was found under the structure...
Read moreİmparator II. İoannis’in eşi İmparatoriçe Macaristanlı İrini, 1124 yılı dolaylarında Hristos Pantokrator’a (“Evrenin Hakimi İsa Mesih”) ithaf ettiği, kilise, kütüphane ve hastaneden oluşan bir manastır kompleksi inşa etmeye başladı. Mimarı Nikeforos olarak bilinmektedir.
Manastırın elli yataklı, beş bölümlü, iyi temizlenebilir bir hastahanesi, kütüphanesi, yaşlılar yurdu, tıp mektebi, eczahane ve ayazma gibi bölümler mevcuttu.
Eşinin 1134 yılındaki ölümünden sonra II. İoannis, ilk kilisenin kuzeyine Theotokos Elaiusa’ya (“Şefkatli Meryem Ana”) ithaf ettiği ayrı bir kilise daha inşa etti. Son olarak (en geç 1136 yılında) iki kilisenin ortasına Arhangelos Mikhail’e (“Başmelek Mikail”) ithaf edilen bir mezar şapeli inşa ettirerek kiliseleri birleştirip yekpare bir yapı haline getirdi. Bu aşamada yapının güneyine bir avlu, güneydeki kiliseye de bir dış narteks eklendi.
Şapel, zamanla Komnenos ve Paleologos hanedanlarının imparatorluk mozolesi haline geldi. Öyle ki, Havariyyun Kilisesi'nden sonra en fazla Bizans imparatorunun defnedildiği yapı olmuştur. Komnenos hanedanlığından, manastırın banileri II. İoannis ve eşi İrini, oğulları İmparator I. Manuil ve eşi Sulzbachlı Bertha; Paleologos hanedanlığından İmparator II. Manuil ve VIII. İoannis buraya defnedilmişlerdir.
Dördüncü Haçlı Seferi'nden sonra İstanbul'un Latin hakimiyetine girdiği dönemde kompleks, Venedikli Latin Katolik din adamlarının makamı haline geldi. Bu sırada manastırda bulunan pek çok kutsal obje, Avrupa'nın çeşitli şehirlerine götürüldü. Venedik'teki San Marco Bazilikası'nda yer alan Pala d’Oro altar panosunun üst bölümündeki 7 adet mine ikonanın buradan götürüldüğü düşünülmektedir.
İstanbul'un fethinden sonra manastırın keşiş hücreleri medreseye çevrilerek, İstanbul'daki Osmanlı'ya ait ilk eğitim kurumu olarak faaliyet gösterdi. Kiliseler de cami ve derslik olarak kullanılmıştır. Medresenin ilk müderrislerinden “hazırcevap” anlamına gelen Molla Zeyrek Efendi, camiye günümüzdeki ismini vermiştir. 1470 yılında Fatih Külliyesi'nin tamamlanmasıyla birlikte medrese yeni yerine taşındı ve burada bulunan hücreler de terk edilip zamanla bütünüyle yok oldular. Caminin minaresinin de II. Mehmed döneminde inşa edildiği düşünülmektedir.
Cami yapılarının Doğu Roma dönemi duvarlarının çevrelediği avluda, Akşemseddin veya Semerci İbrâhim Efendi Tekkesi diye bilinen tekkenin ne zaman öğrendiğinu tesbit etmek güçtür. Batı duvarında Osmanlı döneminde açılan bir pencerenin üzerinde bulunan yedi satırlık mermer kitâbede Akşemseddin'in burada kalma süresinden bahsedilmektedir.
yy'da bölgede etkili olan büyük bir yangın (1756) ve depremin (1766) ardından bina, ciddi ölçüde tahribata uğramış ve ardından III. Mustafa döneminde geçirdiği geniş çaplı onarımdan sonra günümüzdeki halini almıştır.
yy'ın ortalarına doğru iyice bakımsız halde kalan cami, ilerleyen yıllarda (1953, 1966, 1995, 2006) bir dizi iyileştirme ve restorasyondan geçmiştir. Son olarak, 2009'da başlayıp 9 yıl süren büyük ölçekli bir restorasyondan sonra 29 Mayıs 2019'da yeniden ziyarete açıldı. Şu anda yalnızca güney kısmı cami olarak kullanılmaktadır.
Ayasofya'dan sonra İstanbul'da ayakta kalan en büyük Doğu Roma dinî yapısıdır.
Duvar işçiliğinin bir kısmı orta dönem Bizans mimarisine özgü gömme tuğla tekniği kullanılarak inşa edilmiştir.Bu teknikte, bir harç yatağında duvar çizgisinin arkasına alternatif tuğla sıraları monte edilir. Harç katmanlarının kalınlığı tuğla katmanlarının kalınlığının yaklaşık üç katı kadardır.
Bir zamanlar çok zengin olan kilisenin dekorasyonu, presbiteryumdaki bazı mermer parçaları dışında neredeyse tamamen ortadan kaybolmuştur. Emaye işi tekniğiyle işlenmiş renkli mermerden yapılmış, insan ve hayvan figürlerinin temsil edildiği güzel opus sectile zemin, artık modern bir halının altında gizlidir. Burada bulunan renkli cam parçaları, pencerelerin bir zamanlar aziz figürlü vitraylarla dolu olduğunu akla getiriyor. Havarileri ve İsa'nın yaşamını temsil eden mozaikler, 18. yüzyılda tahrif edilmiş olsa da hâlâ...
Read moreМесто, где теперь расположена мечеть Молла Зейрек, а также территория вокруг неё (это и терраса-кафе Зейрек Хан и Зейрек академия, и огромная цистерна, возвышающаяся над Ататюрк бульвар, которую, кстати, также можно посетить - всё это когда-то было территорией монастыря Христа Вседержителя (по-гречески Пантократора).
Само здание мечети - бывшая главная церковь монастыря, построенная в 1118-1136 гг Императором Иоанном II Комниным и его женой Ириной.
Что интересно, здание состоит из трех частей.
Первой возведена была южная часть (та, в которую ведет главный вход в мечеть (он, кстати, обычно завешен кожаным покрывалом, но это не должно Вас смущать, смело заходите внутрь. Даже если у вас нет соответствующей одежды, здесь можно бесплатно получить накидки и платки). Итак, это был главный монастырский престол, основанный императрицей Ириной и посвященный Вседержителю. Поскольку это мечеть, то пол, естественно, покрыт ковром, но при входе в главный зал справа ковер отброшен и все желающие могут посмотреть на оригинальные мраморные полы.
После смерти императрицы Ирины в 1134 г Иоанн пристроил вторую церковь (северную), посвященную Богоматери Элеусе («Умиление»).
Возведенная впоследствии третья часть комплекса являлась, в сущности, переходом между двумя церквями - её построили как императорскую усыпальницу Комнинов. Там были похоронены Иоанн Комнин, его сын Алексей, который лежал под плитой, на которую якобы положили Иисуса после снятия его с креста (она, естественно, бесследно пропала, хотя во время захвата города османами она ещё была на месте, так как католики вели переговоры с Мехметом Завоевателем о выкупе этой плиты, но он отказался), жены Иоанна - Берта и Ирина и другие товарищи.
При этом все три церкви (а теперь одна большущая мечеть) имеют один общий нартекс и экзонартекс (коридоры при входе). Убранства здесь особой красоты нет; но вот дверные проходы из розового и зеленого мрамора по прежнему очень красивы. Ну а справа к мечете пристроен деревянный дом, там проживает имам мечети. Над нартексом идет галерея, подняться на неё могут все желающие, что делает посещение этого места ещё более интересным.
В конце прошлого-начале этого века в мечети Молла Зейрек была проведена реставрация, было найдено много интересностей, все они хранятся в Археологическим музее. Здание реставрировалось как османская мечеть, а не византийская церковь; но стоит отметить, что от византийского убранства до наших дней практически уже ничего и не осталось (только карнизы, кое-где капители колонн и малюсенький кусочек мозаики, а также ниши в стенах у окон первой церкви).
В византийские времена при монастыре была основана больница, рассчитанная на 50 стационарных больных. Были койки для женщин и даже женщина-врач. Сохранился устав больницы, где очень четко расписано сколько должно быть врачей и другого мед персонала; какие должны быть расходы и тд и тп.
В 1204 г монастырь был бесстыдно ограблен участниками Четвертого крестового похода, разорившими Константинополь. По дошедшим до нас свидетельствам очевидцев тех событий: «Священники из армии латинян бросились прямиком к церкви Христа Пантократора и принялись выносить святыни. Они забрали и сокровища, и реликвии, в том числе шип из тернового венца и кость из предплечья Иоанна Крестителя». Известно, что один только эльзасский аббат вывез отсюда аж 62 реликвии. Во время латинской оккупации здесь жили венецианские монахи, но в 1261 г (год освобождение города от ненавистных латинян) их выгнали.
Если выйти на террасу перед мечетью (теперь здесь расположено прекрасное муниципальное кафе Зейрек Хан) и посмотреть на Золотой Рог (вид, кстати, один из лучших в городе), то можно представить какое удивление и ужас должны были испытать монахи монастыря увидевших утром 22 апреля 1453 г 67 османских кораблей в заливе Золотой Рог, которые османы за одну ночь перетащили из Босфора по суше в обход цепи, заграждавшей залив. Это было началом конца. 29 мая 1453 г город пал. А через 45 лет в 1498 г церковь была переделана в мечеть, которой и остается...
Read more