Huyen Si Church - Cho Dui Parish — Attraction in Ho Chi Minh City

Trong nhà thờ Huyện Sĩ (góc Tôn Thất Tùng - Nguyễn Trãi, Q.1, TP.HCM) cổ kính, uy nghiêm có một nhà mồ rất độc đáo. Ngôi nhà mồ nằm phía sau cung thánh, dưới một mái vòm rất hài hòa với tổng quan của nhà thờ, cho nên nếu không được giới thiệu, khách tham quan sẽ dễ nhầm đó cũng là một trong những gian hậu thất của nhà thờ. Bước qua chiếc cổng nhỏ với những song sắt thưa, khách sẽ thấy phần mộ của vợ chồng ông bà Huyện Sĩ, vợ nằm bên phải, chồng bên trái, theo đúng quan niệm “nam tả, nữ hữu” của người xưa. Trước mộ mỗi người là bức tượng bán thân (bằng thạch cao) ghi rõ họ tên, năm sinh, năm mất. Dưới tượng ông có tấm biển ghi: “Philippe Lê Phát Đạt (1841 - 1900)”, dưới tượng bà ghi: “Madame Philippe Lê Phát Đạt - Née Agnes Huỳnh Thị Tài (1845 - 1920)” (bà Philippe Lê Phát Đạt nhũ danh Agnes Huỳnh Thị Tài). Hai ngôi mộ nằm song song, cách nhau một lối đi khoảng 2 m. Mỗi mộ là một hộp vuông bằng đá cẩm thạch trắng nguyên khối cao khoảng 1 m, dài gần 3 m, có trang trí hoa văn. Trên nắp mộ là tượng toàn thân của ông bà với kích thước bằng người thật trong tư thế nằm, đầu hướng về cung thánh. Phía cuối gian nhà mồ còn có 2 tượng bán thân đặt đối xứng trên tường. Đó là tượng vợ chồng người con trai ông bà Huyện Sĩ là Jean Baptiste Lê Phát Thanh (1864 - 1948) và vợ Anna Đỗ Thị Thao (1865 - 1922). Sở dĩ vợ chồng người con (Lê Phát Thanh) được đặt tượng tại đây vì đã có công dâng cúng 2 quả chuông (trong 4 quả chuông, đặt đúc bên Pháp) cho nhà thờ này, còn ông bà Huyện Sĩ thì hiến 1/7 tài sản của mình lúc đó để xây dựng ngôi nhà thờ sau này mang tên của chính ông. Hai bên vách tường nhà mồ là những bức phù điêu cùng với cụm tượng (4 người) trên đài thờ ở chính giữa phía trong cùng nhà mồ, diễn tả lại cuộc tử nạn của Chúa Jesus. Tất cả đều được chạm khắc rất tinh xảo và sống động nhưng đáng tiếc là không thấy lưu tên nghệ nhân thực hiện. Ông Lê Phát Đạt (quê quán tại Tân An, Long An) sinh tại Cầu Kho (Sài Gòn) trong một gia đình theo đạo Công giáo, thuở nhỏ ông có tên là Sĩ, tên thánh là Philippe. Ông được các giáo sĩ người Pháp đưa sang Pénang (Malaysia) du học. Tại đây Sĩ được học tiếng Latin, Pháp, Hán và quốc ngữ (lúc đó chữ Việt mới sơ khai). Do trùng tên với một người thầy nên Sĩ đổi tên thành Lê Phát Đạt. Về nước, Lê Phát Đạt được Chính phủ Nam kỳ bổ dụng làm thông ngôn, rồi được đề bạt làm Ủy viên Hội đồng quản hạt Nam kỳ (năm 1880). Tuy nhiên, dù đã đổi tên nhưng người ta vẫn gọi ông là Sĩ... Cái sự “phất lên” trở thành một hào phú giàu nhất Nam kỳ của ông Sĩ (được lưu danh trong câu nói “Nhất Sĩ, nhì Phương, tam Xường...” của dân Nam kỳ) được nhiều người cho là nhờ “ăn may” và cả sự liều lĩnh. Vào thời điểm đó, Pháp vừa buộc triều đình Huế ký Hòa ước Giáp Tuất (1874, triều đình công nhận Nam kỳ là thuộc địa của Pháp, đổi lại Pháp trả thành Hà Nội và các tỉnh bị Pháp chiếm ở Bắc kỳ cho Nam triều). Do vậy, lòng dân tan tác, ruộng đất hàng chục ngàn mẫu bỏ hoang - không ai dám nhận là của mình vì sợ phải đóng thuế (cho Pháp) và sợ triều đình bắt tội là hợp tác với Pháp. Thấy đất ruộng bỏ hoang, chính quyền Pháp lập đoàn kiểm tra, khoanh vùng và bán đổ bán tháo cho các viên chức bản xứ, không mua cũng bị ép mua. Ông Sĩ mua hết, gia sản không đủ ông phải vay tiền từ nhiều nguồn để mua ruộng, rồi giao cho tá điền canh tác. Nhờ đất đai phì nhiêu, mưa thuận gió hòa, trúng mùa liên tiếp ông trở nên giàu sụ. Các con của ông như bà Lê Thị Bính (mẹ Nam Phương hoàng hậu), Lê Phát An, Lê Phát Thanh, Lê Phát Vĩnh, Lê Phát Tân... đều trở thành những đại điền chủ, họ có rất nhiều đất ở Tân An, Gò Công, Đức Hòa, Đức Huệ xuống tận vùng Đồng Tháp Mười... Ông Lê Phát Đạt trích 1/7 gia sản để xây nhà thờ Chợ Đũi. Ông mất năm 1900 (trước khi nhà thờ được khởi công vào năm 1902, hoàn thành năm 1905). 20 năm sau, vợ ông là bà Huỳnh Thị Tài qua đời. Thi hài của vợ chồng ông được đưa vào an táng trong nhà thờ, phía sau cung thánh như ngày nay. Nhà thờ Chợ Đũi cũng “mất tên” do người ta đã quá quen gọi ngôi giáo đường này là nhà...

NHÀ THỜ HUYỆN SỸ NƠI MANG ĐẾN SỰ YÊN BÌNH GIỮA LÒNG THÀNH PHỐ

Nhà thờ Huyện Sỹ (tên chính thức là: Nhà thờ Thánh Philipphê Tông đồ) là một nhà thờ cổ, đã tồn tại gần 120 năm, tọa lạc tại một khu đất cao và rộng hơn một mẫu (1ha) nằm ở góc đường Frère Louis (nay là đường Nguyễn Trãi) và Frère Guilleraut (nay là đường Tôn Thất Tùng) – Nay là số 1 đường Tôn Thất Tùng, phường Phạm Ngũ Lão, Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh.

Đây là nhà thờ của giáo xứ Chợ Đũi, thuộc Giáo hạt Sài Gòn, Tổng Giáo phận Sài Gòn. Vào năm 1859, thời kỳ chiến tranh loạn lạc, nhiều giáo dân đã quy tụ quanh khu vực chợ Đũi (chợ bán đũi và bán lụa) để sinh sống, từ đó khai sinh họ Đạo chợ Đũi.

Ngôi nhà thờ này được xây dựng nhờ sự đóng góp của ông bà Lê Phát Đạt (thường gọi là Huyện Sỹ vì ông có được phong Huyện hàm ở Bình Lập, Tân An tỉnh Long An). Ông đã hiến một phần tài sản để xây dựng (ước tính khoảng 1/7 gia tài), có giá trị lên đến trên 30 muôn (mười ngàn) đồng bạc Đông Dương vào thời điểm đó. Công trình này được khởi công vào năm 1902 theo thiết kế của linh mục Bouttier và hoàn thành vào năm 1905.

Ban đầu nhà thờ có tên là Nhà thờ Chợ Đũi do thuộc họ đạo Chợ Đũi. Mặt khác, Bổn mạng của nhà thờ là thánh Philipphê cũng là bổn mạng của Huyện Sỹ nên còn được gọi là Nhà thờ Thánh Philipphê. Nhưng vì ông Huyện Sỹ dùng tài sản của mình để xây dựng và nơi chôn cất của ông cũng nằm trong nhà thờ này nên dân gian vẫn quen gọi là nhà thờ Huyện Sỹ, và sau đó dần trở thành tên thông dụng (tất nhiên, đối tượng thờ phượng ở đây không phải là ông Huyện Sỹ).

Phía trước nhà thờ bên trái (theo hướng đi vào) là tượng Thánh Mátthêu Lê Văn Gẫm là Thánh tử đạo Việt Nam (bị xử giảo ngày 11/05/1847 dưới triều vua Thiệu Trị, tại pháp trường “Cây Da Còm”, gần vị trí nhà thờ Huyện Sỹ ngày nay). Bên phải là tượng Thánh Giuse.

Phía bên trái khuôn viên là hang đá Đức Mẹ Lộ Đức, được xây dựng năm 1960 để kính Đức Mẹ Lộ Đức. Hằng năm vào ngày 11 tháng 2 dương lịch, các linh mục giáo xứ Chợ Đũi sẽ cử hành thánh lễ tại đây để cầu nguyện đặc biệt cho các bệnh nhân.

Phía bên phải khuôn viên nhà thờ là đồi Canvê, có tượng chuộc tội rất lớn được xây dựng năm 1974 dưới thời linh mục Gioan Baotixita Dương Hoàng Thanh.

Công trình nhà thờ Huyện Sỹ nằm trên mặt bằng khá cao so với mặt đất, cấu trúc hình Thánh Giá với phong cách kiến trúc Gothic. Nhà thờ có chiều dài 40m, rộng 18 mét, chia làm 4 gian. Thiết kế ban đầu của nhà thờ Huyện Sỹ gồm 5 gian, tức khoảng 50 mét. Nhưng thời gian đó, nhà thờ tạm Chí Hòa bị hư hại trầm trọng, vì vậy, cha sở và giới chức trong họ đạo Chợ Đũi đã đề nghị cắt bớt 1 gian, và sử dụng số tiền đó để xây dựng nhà thờ Chí Hòa. Về sau, con trai ông là Lê Phát An cũng theo bước chân cha và tài trợ xây dựng nhà thờ Hạnh Thông Tây ở Gò Vấp.

Ngay từ cái nhìn đầu tiên, nhà thờ Huyện Sỹ đã có những nét đặc trưng của kiến trúc Gothic. Chính điện nhà thờ có vòm chịu lực dạng cung nhọn. Đá hoa cương Biên Hòa được dùng để ốp mặt tiền và các cột chính điện. Trên vòm cửa chính có tượng thánh Philipphê bổn mạng nhà thờ bằng đá cẩm thạch, tay cầm cây thánh giá Phục sinh. Tường có nhiều cửa sổ dạng vòm đỉnh nhọn và được trang trí bằng lớp kính màu ghép hình mua từ Ý. Bên trong các gian tường có nhiều tượng thánh.

Ngọn tháp chuông chính cao 57 mét kể cả chiều cao thánh giá và con gà trống Gaulois. Bên trong tháp có 4 quả chuông được đúc tại hãng Robécourt (Vosges) của Pháp năm 1905. Hai quả lớn có đường kính 1,05 mét được tặng bởi vợ chồng con trai ông Huyện Sỹ là ông Gioan Baotixita Lê Phát Thanh và bà Anna Đỗ Thị Thao. Hai quả chuông nhỏ đường kính 0,95 mét không ghi tên người tặng, có lẽ là của ông bà Huyện Sỹ đặt đúc cùng năm.

Vì 𝗚𝗼𝗼𝗴𝗹𝗲 𝗠𝗮𝗽𝘀 hạn chế ký tự, phiền bạn đọc bản đầy đủ tại 𝗙𝗮𝗰𝗲𝗯𝗼𝗼𝗸 nhé. ▪️ 𝟐𝐍𝐃 𝐇𝐎𝐌𝐄 𝐕𝐈𝐄𝐓𝐍𝐀𝐌 ▪️ Rất hân hạnh khi nhận được sự theo dõi của mọi người trên các nền tảng: | 𝗙𝗮𝗰𝗲𝗯𝗼𝗼𝗸 | 𝗜𝗻𝘀𝘁𝗮𝗴𝗿𝗮𝗺 | 𝗬𝗼𝘂𝘁𝘂𝗯𝗲 |...

Nhà thờ Huyện Sỹ (tên chính thức là: Nhà thờ Thánh Philipphê Tông đồ) là một nhà thờ Công giáo cổ hơn 100 tuổi, tọa lạc tại số 1 đường Tôn Thất Tùng, phường Phạm Ngũ Lão, quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam. Đây là nhà thờ của giáo xứ Chợ Đũi thuộc Tổng giáo phận Sài Gòn

Nhà thờ do ông bà Lê Phát Ðạt, tức Huyện Sỹ, hiến đất và xuất 1/7 gia tài để xây dựng,[1] thời giá lúc bấy giờ là khoảng trên 30 muôn (mười ngàn) đồng bạc Đông Dương. Khởi công xây dựng năm 1902 theo thiết kế của linh mục Bouttier[2], đến 1905 thì được khánh thành. Nhà thờ tọa lạc trên một khu đất cao và rộng hơn một mẫu, nằm ở góc đường Frère Louis (nay là đường Nguyễn Trãi) và Frère Guilleraut (nay là đường Tôn Thất Tùng).

Ban đầu nhà thờ có tên là Nhà thờ Chợ Đũi do thuộc họ đạo Chợ Đũi. Mặt khác, do Thánh Philípphê tông đồ là bổn mạng của Huyện Sỹ nên còn được gọi là Nhà thờ Thánh Philípphê. Tuy vậy, dân gian vẫn gọi là Nhà thờ Huyện Sỹ, và sau đó dần trở thành tên thông dụng của nhà thờ này (tất nhiên, đối tượng thờ phượng ở đây không phải là ông Huyện Sỹ).

Nhà thờ Huyện Sỹ được đánh giá là có khuôn viên rộng rãi khoáng đãng nhất ở Sài Gòn. Phía trước nhà thờ có tượng đài thánh tử đạo Việt Nam là Mátthêu Lê Văn Gẫm[3]. Gần cổng chính còn có đài thiên thần hộ thủ và tượng đài Thánh Giuse.

Bên trái khuôn viên là núi Đức Mẹ Lộ Đức, được xây dựng năm 1960 để kính Đức Mẹ Lộ Đức. Hằng năm cứ vào ngày 11 tháng 2 dương lịch, các linh mục chính xứ Chợ Đũi có thói quen cử hành thánh lễ tại núi này để cầu nguyện đặc biệt cho các bệnh nhân.

Phía bên phải khuôn viên nhà thờ là đồi Canvê, có tượng chuộc tội rất lớn được xây dựng năm 1974 dưới thời linh mục Gioan Baotixita Dương Hoàng Thanh.

Nhà thờ có chiều dài 40 mét, chia làm 4 gian, rộng 18 mét. Thiết kế ban đầu của nhà thờ Huyện Sỹ gồm 5 gian, tức khoảng 50 mét. Nhưng thời gian đó, nhà thờ tạm Chí Hòa bị hư hại trầm trọng, vì vậy, giới chức trong họ đạo Chợ Đũi đã xin cắt bớt 1 gian, dùng số tiền đó để xây nhà thờ Chí Hòa. Nhà thờ Chí Hoà đến nay vẫn còn, được tôn tạo nhiều lần nên rất khang trang.

Nhà thờ Huyện Sỹ dùng đá hoa cương Biên Hòa để ốp mặt tiền và các cột chính điện, theo phong cách kiến trúc Gothic. Chính điện nhà thờ có vòm chịu lực dạng cung nhọn. Tường có nhiều cửa sổ dạng vòm đỉnh nhọn và được trang trí bằng lớp kính màu ghép hình mua từ Ý. Bên trong các gian tường có nhiều tượng thánh. Trên vòm cửa chính có tượng thánh Philípphê bổn mạng nhà thờ bằng đá cẩm thạch, đứng cầm cây thánh giá Phục sinh.

Ngọn tháp chuông chính cao 57 mét kể cả chiều cao thánh giá và con gà trống Gaulois. Bên trong tháp có 4 quả chuông được đặt đúc tại Pháp năm 1905. Hai quả lớn có đường kính 1,05 mét do con trai và con dâu Huyện Sỹ là ông Gioan Baotixita Lê Phát Thanh và bà Anna Đỗ Thị Thao tặng. Hai quả chuông nhỏ đường kính 0,95 mét không ghi tên người tặng, có lẽ là của ông bà Huyện Sỹ đặt đúc cùng năm.

Huyện Sỹ qua đời năm 1900 khi nhà thờ chưa xây dựng xong. Về sau khi vợ ông là bà Huỳnh Thị Tài mất năm 1920, người ta mới đưa hai ông bà chôn ở gian chái sau cung thánh của nhà thờ này.

Tại gian chái bên trái là tượng bán thân ông Huyện Sỹ bằng thạch cao gắn cột đầu, phía sau là phần mộ bằng đá cẩm thạch được trang trí hoa văn. Trên mộ là tượng toàn thân ông Huyện Sỹ kê đầu trên hai chiếc gối bằng đá cẩm thạch được điêu khắc tinh xảo, đầu chít khăn đóng quay về cung thánh nhà thờ, mình mặc áo dài gấm hoa văn tinh xảo, hai tay đan vào nhau trước ngực, chân đi giày. Đối diện bên phải là tượng vợ ông là bà Huỳnh Thị Tài (1845-1920), với tóc búi, cũng dựa trên hai chiếc gối, hai tay nắm trước ngực, mặc áo dài gấm, chân mang hài. Phía trong cùng còn có tượng bán thân của con trai và con dâu ông bà là Gioan Baotixita Lê Phát Thanh (bên phải) và Anna Đỗ Thị...