Dinh Cau temple — Attraction in Phú Quốc

GIÓ BỤI ĐƯỜNG XA Dinh Cậu ở Phú Quốc

Ở phương Nam có 3 địa điểm tín ngưỡng nổi tiếng, có những điểm giống nhau: ▪️Không gọi là đền thờ hay miếu, mà gọi là Dinh. ▪️Không gọi người được thờ là Ông, Bà hay Ngài... mà gọi bằng danh xưng rất gần gũi, thân thiết: Cô, Cậu, Thầy, Thím. ▪️Đều nằm ở ven biển

Đó là Dinh Cô ở Long Hải (Bà Rịa - Vũng Tàu), Dinh Cậu ở Phú Quốc (Kiên Giang) và Dinh Thầy Thím ở La Gi (Bình Thuận).

Ở Long Hải có Dinh Cô. Ở Phú Quốc có Dinh Cậu. Giống nhau ở chỗ đều gọi là Dinh, đều ở ven biển, đều được gọi bằng những danh xưng gần gũi với người dân Nam bộ (cô, cậu), đều có tiếng là linh thiêng được nhiều người tới cúng kiếng.

Khác nhau ở chỗ Cô ở Dinh Cô có vẻ như là một nhân vật có thật, một người thiếu nữ trẻ, sau khi mất đi mới hiển linh giúp đỡ dân làng, Cô còn là nhân vật không đụng hàng, tức là chỉ có ở Long Hải chớ không ở nơi khác. Cậu ở Phú Quốc thuần túy là một nhân vật truyền thuyết, là con của Bà chúa Ngọc, và vì Bà Chúa Ngọc là nhân vật linh thiêng được thờ cúng ở nhiều nơi nên Cậu cũng được thờ cúng ở nhiều nơi chớ không chỉ là Phú Quốc (thí dụ: ở Tịnh Biên, An Giang có Núi Cậu).

Vậy Cậu là ai?

Ngay bàn thờ chính trong dinh Cậu có 2 tượng thờ nam giới và được giới thiệu là Cậu Tài và cậu Quý. Đây là 2 người con trai của Bà Chúa Tiên, hay còn gọi là bà Chúa Ngọc. Điều đáng chú ý là mặc dù tên Dinh là Dinh Cậu và tượng thờ cũng là thờ 2 cậu, nhưng bài vị ở chánh điện (ở giữa 2 tượng thờ trong hình trên) lại ghi là Chúa Ngọc Nương Nương.

Khách quan mà nói, kiến trúc Dinh Cậu chẳng có gì đặc sắc. Nếu đã từng tới Dinh Cô, bạn sẽ... chưng hửng khi nhìn thấy Dinh Cậu, bởi vì "Sao nó nhỏ quá vậy?". Hoặc so với Dinh Bà (Thủy Long Thánh Mẫu) ở gần sát Dinh Cậu thôi, thì thấy Dinh Cậu chỉ là một ngôi miếu nhỏ xíu. Điêu khắc tượng trong dinh cũng rất bình thường, không có gì nổi trội.

Vậy tại sao các tour du lịch Phú Quốc đều có trong chương trình là Dinh Cậu như một điểm phải đến? Có mấy lý do:

Từ xưa, Dinh Cậu đã nổi danh khắp chốn về sự linh thiêng, phù trợ cho ngư dân trên đảo. Du khách đến đây để tìm hiểu những truyền thuyết ly kì về ngôi miếu này.Dinh Cậu không đẹp, nhưng cảnh biển ở Dinh Cậu thì tuyệt đẹp. Đặc biệt là những khối đá có hình dáng dị kỳ ở sát bên dinh. Đây là nơi chụp những bức ảnh lưu niệm thật tuyệt, nhất là lúc hoàng hôn.Dinh Cậu ở ngay trung tâm Phú Quốc, khỏi phải đi đâu xa. Do đó đơn vị tổ chức tour không tốn kém gì mà trong chương trình ghi nhận thêm một điểm đến có giá trị cho du khách.

Truyền thuyết về Dinh Cậu thì nhiều, trong đó không ít chuyện tầm phào. Truyền thuyết mang tính chính thống nhất có lẽ là truyền thuyết sau (ghi lại theo Nguyễn thị Diệp Mai, Sắc thái văn hóa sông nước miền U Minh, NXB Dân Trí, Hà Nội 2011):

Trước đây Phú Quốc có tên là Xích Thổ, vi đất ở đây toàn màu đỏ. Đảo chịu sự cai quản của Thủy Long Thần nữ, thường gọi là Bà Chúa Đảo hoặc Bà. Chồng Bà là Đông Hải tướng quân. Hai người có một người con, ngư dân gọi là Ông Cậu. Vì cãi lời mẹ, nghịch ngợm giải thoát cho Sấu Tinh đang bị giam giữ, nên Cậu phải đời đời canh giữ trên lưng Sấu Tinh, dù nó đã hóa đá nhưng linh khí vẫn còn (tức mõm đá nơi xây dựng Dinh Cậu hiện nay). Dân chúng thương Cậu phải chịu cảnh mưa nắng nên lập miếu thờ ngay trên lưng núi đá. Dân đánh cá trước mỗi chuyến ra khơi thường đến van vái xin Bà - Cậu phù hộ bình an. Hàng năm lễ cúng Bà - Cậu được tổ chức rất long trọng tại dây.

Có lẽ theo thời gian, truyền thuyết này hòa chung với truyền thuyết về Bà Chúa Ngọc ở các nơi khác để từ một cậu biến thành hai Cậu Tài - Cậu Quý như hiện nay.

Một truyền thuyết khá "thực dụng" như sau: Người ta kể rằng Cậu Tài, Cậu Quí rất mê cờ bạc, đá gà. Vì Dinh Cậu thờ Cậu Tài, Cậu Quí nên dân máu mê cờ bạc tứ xứ đổ về đây cúng kiếng để cầu vận may. (Có được không thì tui không biết!)

Còn cảnh biển ở Dinh Cậu thì thật thú vị, bạn có thể ghi lại nhiều khung hình đặc...

Dinh nằm cách thị trấn Dương Đông 200 m về phía Tây, trên một ghềnh đá quay mặt ra biển, ở cửa sông Dương Đông.

Không rõ Dinh Cậu có từ năm nào (có nguồn cho rằng có từ thế kỷ 17) [1], chỉ biết ngôi dinh hiện nay được xây dựng ngày 14 tháng 7 năm 1937, và được trùng tu ngày 14 tháng 7 năm 1997[2].

Đường lên Dinh Cậu là 29 bậc thang bằng đá. Trên đường, có một miếu Thổ Thần nhỏ. Sân dinh được láng bằng xi măng có đặt bàn thờ Ông Thiên. Bên hành lang là hàng cột đúc bằng xi măng với những câu liễn đắp nổi bằng chữ Hán như: "Tọa đại thạch đầu quy danh hiển" (Dinh Cậu nổi tiếng tọa lạc ở đầu của mõm đá giống con rùa), "Vạn cổ anh linh thông tứ hải" (Từ xưa anh linh của Dinh Cậu đã vang khắp bốn biển), "Chấn phong bình lượng bảo lương dân" (Dinh Cậu như tấm bình phong bảo vệ dân lành), "Phong điếu vũ thuận dân an lạc" (Nhờ ơn cậu mà mưa thuận gió hòa dân cư an lạc)....

Mặt chính điện nhìn ra biển cả mênh mông. Tường Dinh được xây dựng bằng xi măng, trên nóc mái có gắn "lưỡng long tranh châu" bằng sứ. Trong chánh điện có khánh thờ Chúa ngọc nương nương và khánh thờ tượng hai Cậu (cậu Tài và cậu Quý)[3], là những thần nhân bảo vệ ngư dân vùng biển đảo.

Hàng năm, vào ngày 15, 16 tháng 10 âm lịch, nhân dân mở hội lớn tại dinh, có rất đông người đến tham dự.

Đúng như những lời đồn đại Dinh Cậu tọa lạc tại một vị trí rất đẹp trên một ghềnh đá có hình thù kỳ quái vương ra biển. Dinh Cậu sừng sững hiên ngang trước sóng to gió lớn. Ghềnh đá thiên tạo như trái núi hình thù rất lạ mắt, ba bề sóng vỗ, xung quanh là bãi đá lô nhô. Đỉnh núi được điểm tô bằng ngôi miếu cổ, mái ngói rêu phong. Trên nóc có đôi dòng cầu nguyện bằng sứ men lam. Dinh Cậu nằm dưới tán sộp cổ thụ, tuổi hơn thế kỷ, bề rộng như cái lồng xanh cả bốn mùa. Dinh Cậu hiện ra đầy huyền ảo, ấn tượng trước mắt du khách. Có lẽ vì điều đặc biệt này không nơi nào có được nên Dinh Câu được xem như là biểu tượng đặc trưng của đảo Phú Quốc.

Chúng ta bước lên đúng 29 bậc thang uốn lượn uẩn khuất giữa hai bên vách đá để lên miếu cổ Dinh Cậu. Trên đường lên Dinh chúng ta bắt gặp miếu thổ thần nhỏ và một hàng rào bằng bê tông rất vững chãi bao quanh Dinh. Sân được lán bằng xi măng có đặt bàn thờ Ông Thiên. Bên hành lang di tích là hàng cột được đúc bằng xi măng với những câu liễn đắp nổi bằng chữ Hán như:

“Vạn Cổ Anh Linh Thông Tứ Hải.

Chấn phong bình lượng bảo lương dân.”

Do sống giữa biển khơi, mưu sinh chủ yếu bằng nghề đánh bắt nên từ xưa, ngư dân Phú Quốc đã lập nên nhiều miếu thờ Bà, thờ ông Nam Hải và thờ Cậu. Đây được xem là những nhân vật giàu lòng nhân ái, sẵn sàng cứu khổ, cứu nạn cho người đi biển.

Theo lời những bậc cao niên trên đảo, Dinh Cậu đã có từ rất lâu, tọa lạc trên một ghềnh đá vươn ra biển, lúc nào cũng sừng sững, hiên ngang trước sóng to gió lớn nhưng cũng rất huyền diệu, lung linh. Nơi đây có Thạch Sơn Điện với những nét kiến trúc cổ mà người dân Phú Quốc xưa quen gọi là Miếu thờ Long Vương. Chuyện kể rằng, ngày xưa cư dân Phú Quốc chủ yếu sống bằng nghề chài lưới, nhiều ngư dân ra khơi gặp sóng dữ đã mãi mãi không về. Thế rồi một ngày nọ bỗng nổi lên một mũi đá ngay cửa biển. Cho là điềm linh ứng, nhân dân đã cất một ngôi miếu để cầu mong được thần linh che chở. Ban đầu làm bằng cây lá, trải qua nhiều lần trùng tu, đến nay dinh đã khang trang, bề thế hơn nhưng vẫn giữ được nét cổ...

Dinh Cậu là một miếu cổ đơn sơ, kiến trúc hiện thời là tân tạo trong vài năm trở lại đây. Người dân đảo thường gọi là Ngôi Miếu Long Vương. Khoảng thế kỷ thứ 17, tương truyền có từ khi những cư dân đầu tiên từ miền Trung đến định cư trên đảo. Nhiều ngư dân ra khơi gặp sóng dữ đã mãi mãi không về.

Đột nhiên họ thấy một mỏm đá dần dần nổi lên nơi cửa biển và đã đáp được bờ. Dân đảo cho là núi thiêng lập miếu thờ để cầu mong thần linh che chở trước tai ương biển cả. Họ bắt đầu đến đây thờ cúng và quả nhiên chuyến đi ra khơi gặp sóng êm biển lặng. Tin lành đồn xa dần dần hình thành nên tục thờ cúng tại mỏm đá này và đặt tên là Dinh Cậu. inh Cậu liên quan mật thiết với tục thờ bà tổ tức tục thờ Mẫu và Cậu Tai – con trai út cưng của bà. Trong tiến trình Nam tiến khai hoang người ta gọi trệt đi “Cầu Tai” là “Cầu Tài” từ chữ “Tài” đến chữ “Tai” cho thấy bước phát triển mới về chủ nghĩa duy vật mộc mạc trong tư duy của nhân dân lao động khai hoang xưa.

Ven cổng lên núi là một ngôi miếu Thổ thần. Đường lên miếu gồm 29 bậc đá. Bên ngoài ngôi miếu thờ Long Vương là bàn thờ “thông thiên”. Bên trong ngôi miếu thờ Long Vương không phải là tượng cốt của Long Vương, của ông Cậu mà là 3 nhân vật thuộc về tín ngưỡng Chăm tức Bà Chúa Ngọc cùng 2 cậu con trai là Cậu Tài, Cậu Quí. Hiện nay, nhiều giai thoại huyễn hoặc liên quan đến Dinh Cậu được du khách lưu truyền rộng rãi từ Nam chí Bắc. Hầu hết những giai thoại “hiện đại” ấy đều xuất phát từ việc thờ sai đối tượng trong miếu Long Vương. Giai thoại hiện đại này cho rằng, linh thần Dinh Cậu là “Cậu Tài, Cậu Quí”. Theo tín ngưỡng dân gian, Cậu Tài, Cậu Quí rất mê cờ bạc, đá gà. Chính vì nghĩ Dinh Cậu thờ “Cậu Tài, Cậu Quí” nên rất nhiều “hảo hán cờ bạc” từ Nam chí Bắc đã “đua nhau” về đây cúng kiếng cầu xin vận may. Thời nhà Nguyễn có ghi nhận một truyền thuyết cho rằng “Cậu Tài, Cậu Quí” là 2 anh em ruột đều là con của Thánh Mẫu Chúa Ngọc Nương Nương, tức Nữ thần Thiên Y A Na – Poh Yang Inư Nagar (theo tín ngưỡng Chăm). Truyền thuyết này có xuất xứ tận Nha Trang cùng thời gian xuất hiện miếu Long Vương ở Phú Quốc.

Một luồng truyền thuyết khác cho rằng, năm 1777, trong cuộc bôn tẩu, Nguyễn Ánh, bị quân Tây Sơn truy đuổi có đến lánh nạn tại hòn đảo Phú Quốc. Tại đây, đoàn tàu của ông ta bị mắc cạn tại rặng đá ngầm ở một mũi đảo. Trong cơn nguy khốn, Nguyễn Ánh cùng đoàn tùy tùng khẩn cầu Bà Chúa Ngọc phù hộ độ trì. Ông hứa, sau khi lấy lại được vương triều sẽ phong sắc “Thượng Đẳng Linh Thần” cho bà.

Sau khi khấn xong, bỗng có một ngư phủ trên bờ trông thấy tàu mắc cạn đã dùng dây rừng kéo tàu ra khỏi chỗ nông và đưa mọi người lên bờ an toàn. Ngư phủ được Nguyễn Ánh phong ngay cho chức “đội”. Nơi đó được Nguyễn Ánh đặt tên là mũi Ông Đội. Khi lên bờ, Nguyễn Ánh dùng kiếm cắm xuống một khe đá ven bờ để lấy nước ngọt. Đồng thời in dấu giày trên một tảng đá để làm chứng tích. Nhớ lời hứa, sau khi lấy lại được vương triều. Nguyễn Ánh đã sắc phong cho Bà Chúa Ngọc và cất ngôi thờ tại Dương Đông. Vì thế, Dinh Cậu là nơi thờ Cậu Tài, Cậu Quí là đúng. Những người đồng ý với giả thuyết này còn khẳng định, tại một bãi biển hoang sơ có tên gọi là mũi Ông Đội, thuộc An Thới, Phú Quốc vẫn còn lưu dấu tích Nguyễn...