Sırçalı Medrese — Attraction in Meram

Konumu: Konya Sırçalı Medrese, Konya’nın Meram İlçesine bağlı Sırçalı Caddesi üzerinde yer alır. İnşa Tarihi: Medrese 1242 yılında inşa edilmiştir. Bani ve Mimarı: Taç kapısındaki kitabeye göre Selçuklu Emiri Bedreddin Muslih tarafından yaptırılmıştır. Mimarı ise Muhammed b. Muhammed et-Tûsîdir

Mimari Tanım

İsmini çini süslemelerinden alan Sırçalı Medrese, plan düzeni, taş işçiliği ve tezyinat özellikleriyle Anadolu Selçuklu sanatının en gösterişli yapılarından biridir. Taç kapısındaki kitabeye göre 1242 yılında Selçuklu Emiri Bedreddin Muslih tarafından yaptırılmıştır. Ana eyvandaki çini kitabede ustasının mimar Muhammed b. Muhammed et-Tusi olduğu belirtilmiştir.  Zamanla zarar gören yapı onarımlar geçirmiştir. Öğrenci hücreleri 19. yüzyılda tamamen yıktırılarak yerine kerpiç odalar yapılmış ve 1924 yılına kadar kullanılmıştır. 1943-1954 yıllarında elden geçirilen yapı 1960’ta Konya Müzesi’ne bağlı Mezar Anıtları Seksiyonu (bölümü) olarak ziyarete açılmıştır. Mahmut Akok’un projesi esas alınıp 1969’da Milli Eğitim Bakanlığı’nca restore edilmiştir.

Plan Özellikleri

 Doğu-batı doğrultuda uzanan yapı iki katlı ve iki eyvanlı dikdörtgen bir plana sahiptir. Açık avlulu medrese tipolojisine giren Sırçalı Medresede inşa malzemesi olarak taş ve tuğla kullanılmıştır. Medresenin doğu cephesinde beden duvarlarından dışa taşkın taç kapı ile cephenin kuzeyinde alt, güneyinde üst seviyelerde birer dikdörtgen pencere yer alır. Taç kapı medresenin kot seviyesi altında kalması sebebiyle aşağıda kalmıştır.  Taç kapının iki yanında kare planlı birimler yer alır ve üstleri tonoz ile örtülmüştür. Taç kapının kuzey yönünde Bedreddin Muslih’in türbesi yer almaktadır. Kare planlı ve iki katlı türbeye iki basamaklı merdivenle çıkılır. Doğu ve batıdan pencerelerle aydınlatılmış yapının üzeri tonoz biçiminde basık bir kubbeyle örtülmüştür. Taç kapıdan üzeri beşik tonozlu eyvanla avluya geçilir.

Avluyu çeviren revaklar, köşeleri hafifletilmiş kalın ayakların taşıdığı altta Bursa, üstte sivri kemerli olarak ele alınmıştır.  Revakların örtüsü ortada beşik, yanlarda çapraz tonozludur. Kuzey ve güneyde sıralanan dörder adet öğrenci hücresi de revak gibi onarım sırasında yenilenmiştir. Taş döşemeli avlunun ortasında bir havuz bulunmaktadır.  Girişin karşısında yer alan ve medresenin en büyük mekanı olan ana eyvana üç basamak merdivenle çıkılmaktadır. Eyvanın kuşatma kemeriyle birlikte üst kısmı yıkılan tonozu tamir edilmiştir. Kıble duvarında bir mihrap nişi mevcuttur. İki yanındaki büyük kapalı odalar kışlık dershane olarak planlanmış olup kubbeyle örtülmüş, avluya ve batı cephesine açılan pencerelerle aydınlatılmıştır. Kıble duvarında mihrabı bulunan kuzeybatıdaki oda aynı zamanda mescit şeklinde kullanılmıştır. 

Süsleme Özellikleri

Tezyinatıyla dikkat çeken yapının zengin sırlı tuğla ve mozaik çinili süslemeleri göz alıcıdır. Tamamı çinilerle bezeli olan yapının günümüzde yalnız batı eyvanında, türbe tavanında, revakları taşıyan ayaklarda, kubbeli odaların pencere üstlerinde ve ana eyvanında çini bezeme kalmıştır. Çinilerde Firuze, patlıcan moru ve kobalt mavisi renkleri tercih edilmiştir.  Yapı tezyinatında geometrik bezemeler ve yıldız kompozisyonlarının yanı sıra palmet  ve rumi gibi bitkisel bezemeler de kullanılmıştır.  Ana eyvan duvarının kenar ve iç yüzeyi tamamen çini ile kaplanmıştır. Kemer ve duvar yüzeyini çini kitabe kuşağı sınırlar. Eyvan kemerini iki kuşak halinde dolaşan nesih ayet kitabeleri; kıvrık dal, rumi ve palmet motifli zemin dolguları üzerine işlenmiştir.

 Eyvanın arka duvarında gamalı haç ve yıldız motifleriyle geometrik desenler oluşturulmuştur. Zeminde kobalt mavisi üzerine firuze renkli desenler kullanılmıştır.  Düzgün kesme taş malzemeden inşa edilen taç kapı sade bir görünüşe sahiptir.  Ağırlıklı geometrik motiflerin yer aldığı taç kapı ikisi geniş dört bordürden oluşur. En dıştaki dar bordür bir şerit halinde portali sınırlar ve yüzeyi geometrik desenlerle bezenmiştir. İkinci bordür daha geniş tutulmakla birlikte yıldız geçmelerden oluşur. Üçüncü bordür de çarkıfelek ve yıldız motifleri...

Alaaddin tepesi karşısında mimar muzaffer caddesinde bulunan tarihi kadı mürsel camiinin yanındaki sırçalı medrese caddesinden yürüyerek 5 dakika mesafede. Burayı gezdikten sonra aynı cadde üzerinden yürümeye devam ederek 2 dk lık mesafede sahib-i ata camii ve hanigahı ile arkeoloji müzesini gezebilirsiniz. Sırçalı medresenin sadece avlusunu gezebiliyorsunuz üst katlar vakıflar müdürlüğü tarafından devlet dairesi olarak kullanılıyor. Ücret talebi yok.

Doğu-batı yönünde dikdörtgen bir oturum alanı üzerine inşa edilmiş açık avlulu, iki eyvanlı ve iki katlı bir yapıdır. Medresenin doğu cephesinin ortasında ve beden duvarlarını aşarak yükselen taçkapısı, dışa taşkın ve dikdörtgen prizmal bir kütledir; üzerine geometrik kompozisyonlar ile bitkisel bezemelerin işlendiği profilli bordür ve silmelerle yanlardan ve üstten kuşatılan sivri kemer gözü halinde cepheye açılan bir eyvan şeklinde tasarlanmıştır. Taçkapının basık kemerli kapı açıklığını örten kemer örgüsünde, geçme tekniğinde birbirine kenetlenmiş çift renkli taşlar kullanılmıştır; kemerin üst bölümüne üç dilimli kemer formundaki yuvaya aynı formda inşa kitâbesi yerleştirilmiştir. Kitâbenin her iki kenarında, tepesi dört sıra mukarnaslı dikdörtgen açıklıklar halinde birer pencere açıklığı yer almaktaysa da, onarımlar sırasında içleri örülerek kapatılmıştır; kitâbe ile taçkapı kemeri örtüsü arasında kalan yüzeye üç rozet yerleştirilmiştir. Yüzeyi, ardışık olarak dizilmiş üç dilimli motiflerle bezenmiş kuşatma kemerinin üzengi hizasına da simetrik olarak birer rozet işlenmiştir. Taçkapı kemerinin üzerine oturduğu yarı dairesel formlu sütunceler, zikzak şeklinde yivli gövdelere sahip olup, çift katlı düzenlenmiş korint başlıklara sahiptir. Taçkapının yan kanatlarında beş sıra mukarnas kavsaralı birer mihrabiye yer alır. Geometrik kompozisyonların işlendiği bir bordürle üç yönden kuşatılan mihrabiyelerin üzerinde, mukarnaslı bir konsol bulunur.

Taçkapının basık kemerli kapı açıklığı vasıtasıyla ulaşılan basık beşik tonoz örtülü giriş eyvanının güney kanadında dikdörtgen planlı ve sivri beşik tonozlu bir oda, kuzey kanadında ise üçer basamaklı, çift kollu ve ara sahanlıklı bir merdivenle dahil olunan medresenin bânîsi Bedreddîn Muslih’in türbesi yer almaktadır. Giriş eyvanıyla dahil olunan dikdörtgen planlı avlu, kuzey, güney ve doğu kanatları boyunca Bursa kemeri formundaki kemerlerle birbirine bağlanarak avluyu U şeklinde dolaşan bir revakla kuşatılmıştır. Revakların kuzey ve güney kanatlarının gerisinde, sivri beşik tonozlarla örtülü ve karşılıklı olarak dizilmiş dörder oda yer almaktadır. Ana eyvana kuzey ve güney duvarlarından bitişen iki kat yüksekliğindeki kare planlı iki mekân, üçgen kuşağıyla geçilen birer kubbe ile örtülüdür. Avlunun doğu kanadındaki revaklı galerinin kuzey ve güney uçlarını oluşturan koridorlara, üst katla irtibatı sağlayan tek kollu birer merdiven yerleştirilmiştir; merdivenlerin bitiştiği köşe odaları dikdörtgen planlı ve sivri beşik tonozla örtülüdür.

Merdivenlerle çıkılan üst kat, yapıyı kuzey, güney ve doğu kanatları boyunca kuşatan planıyla, zemin kat düzenlemesini tekrarlar; kaş kemerlerle avluya açılan üst kat revakı ile gerisindeki odalar, onarımlar sonucunda büyük ölçüde yenilenmiştir. Medresenin taçkapısında, stilize edilmiş bitkisel ve çarkıfelek motifleri ile bezenmiş rozetler dikkati çeker. Taçkapıyı kuşatan bordürlerde ise bitkisel ile geometrik geçmelerden ibaret bezemeler görülür. Medresenin içindeki çini ve sırlı tuğla bezemeler göz alıcıdır. Çok tahrip olmuş ve günümüze kısmen ulaşabilmiş çini bezemelerde çini mozaik ve sır kazıma teknikleri uygulanmıştır. Bezemelerde girift örgü ve yıldız kompozisyonları, geometrik geçmeler, kıvrım dallarla irtibatlandırılmış palmet ve rumîlerden ibaret stilize edilmiş bitkisel motifler ile nesih, sülüs ve kûfî hatla yazılmış âyet bordürleri dikkat çekici...

It was built in 1243 by Bedreddin Muslih, the vizier of the Seljuks. It is also known as Muslihiyye Madrasa by the founder of the building, which is known as Sircali Madrasah because of its glazed brick and tile decorations. The master of the master architect, Muhammad b. Mohammed et-Tusi. In the Seljuk and Ottoman periods, Hanafi fiqh and tafsir taught madrasah XVII. century began to be devastated, demanding cells XIX. century adobe rooms were completely demolished and used until 1924. The building, which was overhauled in 1943-1954, was opened to visitors in 1960 as the Grave Monuments Section of the Konya Museum. Mahmut Akok's project was taken as a basis and restored in 1969 by the Ministry of...