Bach Ma Temple — Attraction in Hà Nội

Đền Bạch Mã là một trong tứ Trấn của kinh thành Thăng Long xưa, gồm bốn ngôi đền: Đền Quán Thánh (trấn giữ phía Bắc kinh thành); Đền Kim Liên (trấn giữ phía Nam kinh thành); Đền Voi Phục (trấn giữ phía Tây kinh thành); Đền Bạch Mã (trấn giữ phía Đông kinh thành), nằm ở địa chỉ 76 phố Hàng Buồm, phường Hàng Buồm, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Xưa kia nơi đền Bạch Mã tọa lạc thuộc địa dư phường Hà Khẩu, tổng Đông Thọ, huyện Thọ Xương, phủ Hoài Đức, Thăng Long.

Đền Bạch Mã được xây dựng từ thế kỷ 9 để thờ thần Long Đỗ (Rốn Rồng)- vị thần gốc của Hà Nội cổ. Đến thế kỷ X, Khi đưa quân đi dẹp loạn, Đinh Bộ Lĩnh đã đến đền Bạch Mã phía đông thành Đại La làm lễ cầu đảo xin Thần phù hộ cho nước, cho được vạn sự thì sẽ phong sắc để biểu dương sự anh linh.1 Đinh Bộ Lĩnh đã đến làng Đặng Xá (Văn Xá, Kim Bảng, Hà Nam) chiêu binh, từ đấy Đinh Bộ Lĩnh đánh đâu được đấy, được tôn là Vạn Thắng Vương, bình được 12 sứ quân. Sau khi thống nhất đất nước, trở về làng Đặng Xá, vua Đinh Tiên Hoàng mơ thấy một vị thần tự xưng là Thần Bạch Mã báo mộng rằng: ‘’Thần đã vâng mệnh Hoàng Thiên, theo vua đánh giặc. Nay thiên hạ đã yên bình, nhà vua chưa lễ tạ, thế là không đúng lễ’’. Vua tỉnh dậy, biết Thần rất là linh ứng, liền phong tặng mĩ tự,phong là: Hộ Quốc Bảo Cảnh Linh Thông Tế Thế, Đô Đại Thành Hoàng Linh Lang Bạch Mã Đại Vương Thượng Đẳng Phúc Thần. Đinh Tiên Hoàng sai sứ giả mang sắc phong thần Bạch Mã về xã Đặng xá, huyện Cổ Bảng, Phủ Lý Nhân, Đạo Sơn Nam, truyền cho nhân dân xây thêm một đền thờ thần Bạch Mã trên quê hương Hoàng hậu Dương Thị Nguyệt để thờ phụng, gọi là đền thờ Thần Linh Lang Bạch Mã. Đến triều Nguyễn, vua Đồng Khánh năm thứ 9, đã ban sắc phong cho Ngài là: Hàm Quang Thượng Đẳng Thần, đặc cách cho thờ phụng, để ghi nhớ ngay vui của nước và tỏ rõ biển lệ thờ tự. Do đó mà ngày nay ở Hà Nam cũng có đền Bạch Mã thờ vị thần ở quốc đô Thăng Long.

Năm 1010, khi Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư ra Thăng Long, định đắp thành nhưng nhiều lần thành đắp lên lại bị sụp đổ. Vua cho người cầu khấn ở đền thờ thần Long Đỗ thì thấy một con ngựa trắng từ đền đi ra. Vua lần theo vết chân ngựa, vẽ đồ án xây thành, thành mới đứng vững. Thần được vua Lý Thái Tổ phong làm Thành hoàng của kinh thành Thăng Long.

Văn bia hiện còn ở đền cho biết, đền Bạch Mã được tu bổ lớn vào niên hiệu Chính Hòa (1680-1705) đời Lê Hy Tông, đến năm Minh Mệnh thứ 20 (1839) lại được tu bổ thêm: sửa lại đền, dựng riêng văn chỉ, xây Phương đình, quy mô ngày càng rộng rãi, cảnh quan tôn nghiêm, nổi tiếng ở chốn đất thiêng. Hiện tại ngôi đền có quy mô kiến trúc lớn, quay theo hướng Nam gồm có Nghi môn, Phương đình, Đại bái, Thiêu hương, Cung cấm và nhà hội đồng ở phía sau. Các mục hạng này được bố trí theo chiều dọc, trong một không gian khép kín. Kiến trúc đền còn lưu lại hiện nay chủ yếu mang phong cách nghệ thuật thời Nguyễn (thế kỷ 19). Nổi bật trong kết cấu kiến trúc của đền là toàn bộ khung nhà gỗ với hệ thống cột gỗ lim lớn, các bộ vì đỡ mái được làm kiểu "giá chiêng chồng rường con nhị", đặc biệt là "hệ củng 3 phương" tại nhà phương đình vừa có tác dụng chịu lực, vừa là tác phẩm nghệ thuật và sử dụng để treo đèn trong các ngày lễ hội và kết cấu "vòm vỏ cua" đỡ mái hiên nhà thiêu hương. Trên các côn gỗ, xà lách, xà ngang, các vì chồng rường đều có nhiều mảng trang trí với các đề tài phong phú và nét...

Đền Bạch Mã - một trong những di tích lịch sử nổi tiếng của Hà Nội là địa điểm thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước. Đến đây, bạn sẽ được đắm mình trong không gian yên tĩnh, tìm hiểu về những truyền thuyết và câu chuyện lịch sử thú vị. Trải qua nhiều thăng trầm, đền Bạch Mã vẫn luôn là niềm tự hào của người Hà Nội và một trong những điểm đến không thể bỏ qua khi đến Thủ đô. Giống như đền Quán Thánh, đền Bạch Mã cũng nằm trong cụm di tích Thăng Long Tứ Trấn. Đây là một ngôi đền linh thiêng, mang trong mình lịch sử và văn hóa đặc trưng của dân tộc. Nếu bạn đang tìm kiếm một điểm đến để tìm lại bình yên trong nhịp sống đô thị bộn bề, đền Bạch Mã sẽ là sự lựa chọn tuyệt vời. • Địa chỉ: 76 phố Hàng Buồm, Q. Hoàn Kiếm, TP. Hà Nội. Đền Bạch Mã là một trong số "Tứ Trấn" của kinh thành Thăng Long xưa. Vị trí của đền nằm trên địa bàn huyện Thọ Xương, phủ Hoài Đức, hiện nay có địa chỉ số 76 phố Hàng Buồm, quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội. Từ trung tâm thành phố Hà Nội, bạn có thể đến đền Bạch Mã bằng các phương tiện: • Xe ô tô hoặc xe máy: chỉ mất chừng 30 phút di chuyển với lộ trình như sau, bạn đi từ Nguyễn Thái Học, qua cửa Nam và rẽ vào phố Phùng Hưng, phố Hàng Vải, đền Bạch Mã nằm cách đó khoảng 2km trên phố Hàng Buồm. • Xe buýt: bắt các tuyến xe buýt số 18, 32, 34 để đến điểm dừng xe buýt Trần Nhật Duật. Từ đó, bạn chỉ cần đi bộ khoảng 500m là tới đền Bạch Mã. Thời gian di chuyển bằng xe buýt tầm 40 phút.

Đền Bạch Mã được xây dựng từ thế kỷ 9 để thờ và tôn vinh thần Long Đỗ. Vào thế kỷ X, trong khi đi chinh chiến đánh giặc dẹp loạn, Đinh Bộ Lĩnh đã đến đền Bạch Mã phía đông thành Đại La để cầu nguyện và hứa sẽ phong sắc thần nếu được như ý nguyện. Sau khi đánh bại quân thù và thống nhất đất nước, Đinh Tiên Hoàng - vua đầu tiên của triều đại nhà Đinh, đã mơ thấy một vị thần tự gọi mình là Thần Bạch Mã đã nhắc nhở rằng vua chưa tổ chức đúng nghi thức để tôn vinh thần. Lúc tỉnh giấc, vua liền phong tặng đền thờ thần Bạch Mã tên là Hộ Quốc Bảo Cảnh Linh Thông Tế Thế, Đô Đại Thành Hoàng Linh Lang Bạch Mã Đại Vương Thượng Đẳng Phúc Thần và cho xây dựng thêm một đền thờ Thần Linh Lang Bạch Mã ở quê hương Hoàng hậu Dương Thị Nguyệt. Trong thời kỳ triều Nguyễn, vua Đồng Khánh đã ban sắc phong cho thần Bạch Mã là Hàm Quang Thượng Đẳng Thần. Năm 1010, khi vua Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư ra Thăng Long, thành đắp nhiều lần nhưng vẫn sụp đổ cho đến khi vua cầu nguyện tại đền thờ thần Long Đỗ và được hướng dẫn bởi một con ngựa trắng từ đền đi ra. Vua đã theo vết chân của ngựa và xây dựng thành Thăng Long mới. Lúc này, thần được phong làm Thành hoàng của kinh thành. Tính đến thời điểm hiện tại, ngôi đền đã được tu bổ nhiều lần, trong đó có 2 đợt trùng tu lớn nhất là vào niên hiệu Chính Hòa đời Lê Hy Tông và năm Minh Mệnh thứ 20. Đền Bạch Mã ngày này là địa điểm tham quan nổi tiếng ở vùng đất thiêng với cảnh quan tôn nghiêm. Vừa đặt chân tới đền Bạch Mã, du khách sẽ ngay lập tức bị cuốn hút bởi nền tường màu vàng nổi bật cùng cánh cửa bằng gỗ đỏ được chạm khắc hoa văn rồng vàng, tạo nên vẻ đẹp cổ kính, trang nghiêm...

Đền Bạch Mã thờ thần Long Đỗ, tọa lạc tại số nhà 76 phố Hàng Buồm (Hoàn Kiếm, Hà Nội, xưa thuộc phường Hà Khẩu, tổng Hữu Túc, huyện Thọ Xương, phủ Hoài Đức).

Sự tích đền Bạch Mã

Sử sách tiền nhân để lại còn ghi rõ câu chuyện nhuốm màu huyền bí về sự tích đền Bạch Mã.

Sau khi dời đô ra Thăng Long, để tiện việc phòng bị giặc giã, Lý Công Uẩn, vị vua khai sáng triều Lý bắt tay ngay vào việc đắp luỹ xây thành. Tuy nhiên, điều kỳ lạ là thành xây đến đâu, dù gia cố thế nào cũng vẫn bị sụp đổ.

Thấy việc dựng thành gặp khó khăn, vua Lý Thái Tổ bèn tới đền thờ thần Long Đỗ - được dân gian coi là thần cai quản chốn Đại La - cầu đảo, xin được phù trợ. Đêm đó, nhà vua nằm mộng thấy thần Long Đỗ nói rằng, cứ theo dấu chân ngựa mà đắp thì thành tất sẽ vững vàng. Thần vừa dứt lời, một con ngựa trắng từ trong đền đi ra, thủng thẳng bước từ hướng Tây, rẽ qua hướng Đông một vòng rồi lại biến mất vào trong đền.

Hôm sau, Lý Thái Tổ cho đắp thành theo dấu chân bạch mã trong giấc mộng. Quả nhiên, thành Thăng Long không bị lún sụt nữa. Nhà vua cảm kích trước sự phò trợ của thần Long Đỗ, bèn ban sắc phong thần làm Quốc đô Định bang Thành hoàng Đại vương. Lại cho tạc một bức tượng ngựa trắng để thờ trong đền. Đền thờ thần Long Đỗ cũng có tên là Bạch Mã từ bấy giờ.

Đền thờ thần Long Đỗ có từ bao giờ?

Như trên đã nói, năm 1010, khi Lý Công Uẩn dời đô về Thăng Long thì đền thờ thần Long Đỗ đã hiển hiện ở đó rồi. Như vậy, người dựng đền thờ thần Long Đỗ lại không phải là Lý Công Uẩn.

Trong cuốn “Việt điện u linh tập” của Lý Tế Xuyên còn ghi lại nguồn gốc và thời điểm xây dựng đền thờ thần Long Đỗ. Câu chuyện này gắn liền với Cao Biền – viên quan Bắc triều được phái tới đô hộ nước ta ở giai đoạn cuối thời kỳ Bắc thuộc. Do triều Đường phương Bắc bấy giờ đã vào thời kỳ mục ruỗng, suy yếu trầm trọng, nên để duy trì sự cai trị đối với nhân dân ta, quân thần Đường Hàm Thông gắng sức xây lên hình ảnh một Cao Biền đầy tài phép.

Tuy vậy, “vỏ quýt dày có móng tay nhọn”, “tài phép” của Cao Biền không những không thể “trấn yểm” nổi, mà còn phải run sợ trước thần khí nước Nam.

“Việt điện u linh tập” chép rằng, năm 866, Cao Biền - khi ấy đã đắp xong thành Đại La - bèn ra cửa Đông dạo chơi. Bỗng đâu gió nổi, mây mù, một người cao lớn mặc áo gấm cưỡi rồng ẩn hiện. Cao Biền thất kinh bèn nảy sinh ý lập bùa trấn yểm.

Đêm đó, Cao Biền nằm mộng thấy vị thần cao lớn ấy hiện ra khoan thai nói: “Ta là tinh anh ở Long Đỗ. Nghe tin ông đắp thành nên đến chơi. Việc gì phải trấn yểm?”. Tỉnh dậy, Cao Biền bèn lấy vàng, đồng và bùa chôn xuống đất để trấn yểm. Việc vừa làm xong, một trận cuồng phong nổi lên, vàng, đồng và bùa của Cao Biền bị đánh tan thành tro bụi. Cao Biền hoảng hồn, than thở: “Ta phải về phương Bắc mất thôi!” rồi lập tức cho người lập đền thờ thần Long Đỗ. Quả nhiên, sau đó ít lâu, Cao Biền bị triệu về cố quốc và phải chết tức tưởi.

Như vậy, đền Bạch Mã - hay đền thờ thần Long Đỗ - đã được xây dựng từ năm 866, trước khi Thăng Long trở thành kinh đô của một...